Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Πολλές φορές η συναισθηματική μας κατάσταση, είτε τη δεδομένη στιγμή είτε για παρατεταμένες περιόδους, είναι αλληλένδετη με πράξεις και συμπεριφορές που κάποιες φορές δεν μας περνάει από το μυαλό ότι μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας σύνδεσης είναι η διατροφή και πως αντανακλά στο ψυχισμό μας. Το πότε τρώμε, το τι και πόσο τρώμε, το πως τρώμε, όλα σχετίζονται με τη ψυχολογία μας – θετική ή αρνητική.
Και ενώ όταν μιλάμε για διατροφή και αναζητούμε τον ειδικό που θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε τους στόχους μας, η πρώτη ειδικότητα που σκεφτόμαστε είναι αυτή του διατροφολόγου, υπάρχει ένας ακόμα τομέας που επικεντρώνεται στις ψυχολογικές πτυχές της κατανάλωσης του φαγητού. Πρόκειται για τη ψυχολογία της διατροφής και αποτελεί έναν εξίσου σημαντικό σύμμαχο στην προσπάθεια μας για την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών.
Στο σημερινό επεισόδιο με καλεσμένη τη Ψυχολόγο – Κλινική Νευροψυχολόγο κα Στέλλα Καρατζόγλου, θα κάνουμε μία εισαγωγή στο πολύ μεγάλο και εξίσου σοβαρό θέμα που αφορά τόσο τη σωματική μας υγεία όσο και την ψυχική.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project manager της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου θα έχουμε μαζί μας την κυρία Στέλλα Καρατζόγλου με την ειδικότητα της Κλινικής Νευροψυχολόγου. Θα συζητήσουμε το πως η ψυχολογία επηρεάζει τη διατροφή. Καλησπέρα κα. Καρατζόγλου.
Εισαγωγή
Στέλλα Καρατζόγλου:
Καλησπέρα σας.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα ήθελα πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση μας να μας πείτε δυο λόγια για εσάς, για να σας γνωρίσω στο κοινό.
Στέλλα Καρατζόγλου:
Βεβαίως!
Ονομάζομαι Καρατζόγλου Στέλλα και είμαι ψυχολόγος, απόφοιτη του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχω εκπαιδευτεί στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία Ενηλίκων και Ανηλίκων, εργάζομαι με εφήβους και παιδιά και έχω ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σχετικά με την Κλινική και Γνωστική Νευροψυχολογία και από τότε προσπαθώ και παρακολουθώ σεμινάρια, διοργανώνω ομιλίες, συζητώ γύρω από θέματα ψυχικής υγείας και στόχος μου είναι να βοηθήσουμε τα άτομα που αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες να ανακτήσουν τη λειτουργικότητά τους σε καθημερινό επίπεδο.
Τι σημαίνει ο όρος ψυχολογία της διατροφής
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Λοιπόν, πριν ξεκινήσω με την πρώτη μου ερώτηση, θα ήθελα να σας ρωτήσω.
Τι ακριβώς… Τι σημαίνει ψυχολογία της διατροφής;
Στέλλα Καρατζόγλου:
Ως ψυχολογία της διατροφής λοιπόν, ορίζουμε εκείνα τα φαινόμενα που καθορίζουν αφενός τη διάθεσή μας και αφετέρου τη συμπεριφορά μας γύρω από το φαγητό, από το πώς θα επιλέξουμε την κατανάλωση της τροφής μέχρι και το πώς θα αισθανθούμε πρακτικά μετά από ένα γεύμα.
Γιατί μας απασχολεί;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ωραία, οπότε να περάσω στην πρώτη μου ερώτηση ουσιαστικά γιατί μας απασχολεί η ψυχολογία της διατροφής; Για ποιο λόγο.
Στέλλα Καρατζόγλου:
Η ψυχολογία της διατροφής απασχολεί τους ανθρώπους για πολλούς λόγους. Ξεκινώντας από την υγεία μέχρι και τη συνολική ευεξία, την αυτοεκτίμησή μας και τον τρόπο με τον οποίο αφενός είμαστε αλλά και αντιλαμβανόμαστε οι ίδιοι υποκειμενικά την εμφάνισή μας.
Η διατροφή λοιπόν επηρεάζει αφενός την υγεία μας. Ο τρόπος που επιλέγουμε να τρέφουμε το σώμα μας μπορεί να επηρεάσει την ενέργεια, την αντοχή, το βάρος, την ύπαρξη ή την απουσία άλλων νοσημάτων και πολλές άλλες πτυχές της υγείας μας. Επηρεάζει επίσης τη διατροφή και τη συμπεριφορά μας.
Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη διατροφή ως μέσο ελέγχου του βάρους τους ή της εμφάνισής τους και αυτό μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή τους και τη σχέση τους συνολικά με τη διατροφή και το φαγητό. Επίσης, η καλή διατροφή συνήθως συσχετίζεται με μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Όσο καλύτερο το φαγητό το οποίο επιλέγουμε, τόσο πιο υγιείς, τόσο περισσότερη ευεξία τείνουμε να έχουμε στην καθημερινότητά μας. Η ισορροπημένη διατροφή μπορεί να συμβάλλει στην αίσθηση αυτής της ευεξίας, ενώ η διατροφή που βασίζεται σε επεξεργασμένα τρόφιμα, μελέτες μας λένε πως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία και τη διάθεσή μας.
Ακόμα, η διατροφή είναι επίσης συχνά συνδεδεμένη με κοινωνικούς παράγοντες, κοινωνικές συναντήσεις και εκδηλώσεις, δηλαδή όπως γεύματα με φίλους και οικογένεια. Αυτές οι κοινωνικές πτυχές μπορούν να επηρεάσουν τις επιλογές μας στο φαγητό και τον τρόπο που συνολικά αντιλαμβανόμαστε τη διατροφή.
Επομένως, η ψυχολογία της διατροφής απασχολεί, επειδή η διατροφή καλύπτει αφενός μία από τις πρωταρχικές βιολογικές μας ανάγκες και αφετέρου αποτελεί ένα ολοκληρωμένο μέρος που επηρεάζει την υγεία, την καθημερινότητα, την ευεξία αλλά και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
Πως η διάθεση επηρεάζει τη διατροφή
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αν κατάλαβα καλά λοιπόν, κύρια Καρατζόγλου, η διάθεσή μας επηρεάζει τη διατροφή μας σωστά; Και με ποιο τρόπο γίνεται αυτό;
Στέλλα Καρατζόγλου:
Επίσης, με πολλούς τρόπους μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τη διάθεσή μας. Μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που επιλέγουμε, προετοιμάζουμε αλλά και καταναλώνουμε τα τρόφιμα. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, ένας άνθρωπος που αισθάνεται θλιμμένος μπορεί να αναζητήσει άνεση στο φαγητό, αυτό το comfort food που λέμε και να καταλήξει να καταναλώνει περισσότερο επεξεργασμένα ή ανθυγιεινά τρόφιμα.
Η διάθεσή μας μπορεί επίσης να επηρεάσει την ικανότητά μας να ελέγχουμε τις διατροφικές μας επιλογές. Αν κάποιος, για παράδειγμα, αισθάνεται έντονα στενοχωρημένος ή αγχωμένος, μπορεί να τείνει προς αποφυγή των δύσκολων καταστάσεων, των δύσκολων αποφάσεων που καλείται να πάρει, δηλαδή να κοπιάσει για να προμηθευτεί ή να παρασκευάσει το φαγητό και να επιλέγει πιο γρήγορες και εύκολες επιλογές γύρω από τη διατροφή του, που συνήθως βέβαια είναι και ανθυγιεινές.
Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι συχνά τρώμε για να αντιμετωπίσουμε ένα δύσκολο συναίσθημα, όπως είναι το άγχος ή το στρες. Η διάθεσή μας λοιπόν με αυτό τον τρόπο μπορεί να επηρεάσει το επίπεδο του άγχους που αισθανόμαστε και τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτό και μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τις διατροφικές επιλογές μας, μιας και είναι μια συμπεριφορά με την οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, να διαχειριστούμε αυτό το δύσκολο συναίσθημα.
Η διάθεσή μας μπορεί επίσης να επηρεάσει την επιθυμία μας για συγκεκριμένα τρόφιμα. Πολλές φορές, για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε περισσότερη διάθεση να απολαύσουμε ένα πιο θρεπτικό γεύμα όταν νιώθουμε ευδιάθετοι, όταν είμαστε ευτυχισμένοι ή όταν περιστοιχιζόμαστε από αγαπημένους ανθρώπους.
Συνολικά, η διάθεσή μας μπορεί να επηρεάσει πολλούς παράγοντες της διατροφής μας, τόσο από την επιλογή των τροφίμων έως και τον τρόπο που αντιδρούμε στο άγχος και τις δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις στη ζωή μας.
Πως η διατροφή επηρεάζει τη διάθεσή
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Η διάθεσή μας λοιπόν, επηρεάζει τη διατροφή μας και τις επιλογές που κάνουμε ανάλογα την ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Λοιπόν, θα ήθελα να κάνω την εξής ερώτηση Αυτό λειτουργεί αντίστροφα, δηλαδή επηρεάζει και η διατροφή τη διάθεσή μας;
Στέλλα Καρατζόγλου:
Ναι, η διατροφή επηρεάζει σημαντικά τη διάθεσή μας και τη γενική συναισθηματική μας κατάσταση. Για τον λόγο αυτό έχει πει άλλωστε και ο σοφός λαός μας το γνωστό «είμαστε ότι τρώμε», που συνήθως αποκτά αυτή ακριβώς την έννοια.
Πιο συγκεκριμένα όμως, οι τροφές που καταναλώνουμε περιλαμβάνουν διάφορα θρεπτικά συστατικά που μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και την παραγωγή αντίστοιχων ορμονών. Για παράδειγμα, οι υψηλές ποσότητες σακχάρων ή οι λιπαρές τροφές μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και να επηρεάσουν το μεταβολισμό σε πρώτο βαθμό και έπειτα και τη διάθεσή μας.
Η διατροφή μας επίσης μπορεί να επηρεάσει την ενέργεια και το επίπεδο κόπωσης που αισθανόμαστε. Μια διατροφή που περιλαμβάνει για παράδειγμα πολλά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά μπορεί να παρέχει την απαραίτητη ενέργεια και όλα τα θρεπτικά συστατικά για να αισθανόμαστε πιο ενεργοί και ξεκούραστοι, να κάνουμε τις δραστηριότητες που μας δίνουν ικανοποίηση μέσα στη μέρα μας.
Ορισμένα τρόφιμα επίσης μπορεί να προκαλέσουν συγκεκριμένες αντιδράσεις στον εγκέφαλό μας, όπως η αύξηση της παραγωγής ορμονών ευτυχίας, την ντοπαμίνη και τη σεροτονίνη ή τη μείωση του επιπέδου του στρες. Για παράδειγμα, η σοκολάτα που τόσο πολύ λατρεύουν οι περισσότεροι.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα σας ρωτούσα για τη σοκολάτα. Η αλήθεια είναι με προλάβατε.
Στέλλα Καρατζόγλου:
Αλίμονο! Η σοκολάτα λοιπόν είναι ένα συστατικό το οποίο έχει διαπιστωθεί επιστημονικά πως αυξάνει την παραγωγή σεροτονίνης, η οποία σεροτονίνη έχει συνδεθεί με την αίσθηση ευτυχίας και ηρεμίας. Επομένως, ναι, η διατροφή δεν επηρεάζει μόνο το σώμα μας, αλλά και το μυαλό και την ψυχολογία μας. Είναι σημαντικό να επιδιώκουμε, όπως καταλαβαίνετε, μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή που θα υποστηρίξει τόσο τη φυσική όσο και την ψυχολογική μας ευεξία.
Ποια τα αποτελέσματα σε ψυχολογικό επίπεδο;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ωραία μέχρι εδώ. Έχω ακόμα μια ερώτηση που γεννήθηκε τώρα, η οποία είναι η εξής: Στις περιπτώσεις που αυτή η ισορροπία δεν επιτυγχάνεται. Ποια είναι τα αποτελέσματα σε ψυχολογικό επίπεδο;
Στέλλα Καρατζόγλου:
Σε ψυχολογικό επίπεδο, τα αποτελέσματα μιας μη ισορροπημένης διατροφής έρχονται ως απόρροια της σωματικής αποδιοργάνωσης. Το άτομο, λόγω της μη επαρκούς ποσότητας θρεπτικών συστατικών, δεν αναπτύσσεται με τον αναμενόμενο ρυθμό και συνολικά ο οργανισμός υπολειτουργεί, με έναν εγκέφαλο να δουλεύει υπερωρίες, δηλαδή να κάνει περικοπές ενέργειας για τις υπόλοιπες σωματικές λειτουργίες και να εστιάζει στην ρύθμιση των κατάλληλων ορμονών.
Έτσι η διάθεσή μας μπορεί να είναι πεσμένη λόγω εξάντλησης και κούρασης, να επικρατεί ανυπομονησία και αγωνία και ένας γενικός εκνευρισμός μαζί με ευερεθιστότητα. Το άτομο δηλαδή μπορεί να φαίνεται νευρικό και ανυπόμονο όταν δεν έχει τραφεί ικανοποιητικά, όταν δεν έχει προηγηθεί ισορροπία στον κατάλληλο στην λήψη των κατάλληλων θρεπτικών συστατικών.
Η ψυχολογία της διατροφής στα παιδιά και εφήβους
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Η επιρροή αυτή στην ψυχολογία των ενηλίκων ισχύει και για τα παιδιά. Δηλαδή αυτό έχει παρατηρηθεί και στα παιδιά και αν ναι, με ποιο τρόπο;
Στέλλα Καρατζόγλου:
Βέβαια, η διατροφή επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία και των παιδιών και των εφήβων, πέραν από τους ενήλικες. Διαμορφώνει και καθορίζει την συναισθηματική τους κατάσταση, τη συμπεριφορά, την αυτοεκτίμηση αλλά και την κοινωνικότητα τους.
Ειδικότερα, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η κατανάλωση υγιεινών τροφίμων, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα ευτυχίας και λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης στα παιδιά. Η διατροφή επηρεάζει επίσης και την συμπεριφορά τους.
Κάποια τρόφιμα και συστατικά τροφών μπορεί να έχουν διαφορετικές επιπτώσεις στη ΔΕΠΥ, στην υπερκινητικότητα, τη συγκέντρωση και τη γενική συμπεριφορά του παιδιού. Η καλή διατροφή συχνά συσχετίζεται με καλύτερη συναισθηματική σταθερότητα και διαχείριση συναισθημάτων στα παιδιά. Είναι πιο ικανοί να ανταπεξέλθουν σε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι.
Συγκεκριμένα, υγιεινές διατροφικές πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίζουν καλύτερα το άγχος, την ένταση αλλά και διάφορες καταστάσεις που συνδέονται με διάφορα αναπτυξιακά, νευροαναπτυξιακά σύνδρομα, όπως η ΔΕΠΥ που ήδη αναφέραμε, ο αυτισμός και διάφορες άλλες μορφές.
Τέλος, η διατροφή μπορεί να επηρεάσει και την αυτοεικόνα των παιδιών, την αυτοεκτίμηση, την αυτοαντίληψη τους, ειδικά όταν προκύπτουν θέματα όπως το βάρος, η εμφάνιση, η σύγκριση με τους συνομηλίκους και το πόσο είναι επιθυμητά στο φύλο που επιθυμούν.
Παιδιά που τρέφονται υγιεινά και αισθάνονται καλά με το σώμα τους μπορεί να έχουν καλύτερη αυτοεκτίμηση και συναισθηματική ευεξία. Επίσης, ως κοινωνική συμπεριφορά, πόσο μάλλον στην Ελλάδα, το φαγητό είναι φανερό πως φέρνει κοντά και τους νέους.
Τους συνδέει τόσο μεταξύ τους όσο και με μεγαλύτερους ανθρώπους. Σε όλα αυτά τα οικογενειακά τραπέζια, σε όλες αυτές τις συναντήσεις γύρω από το φαγητό, επομένως, η διατροφή συμβάλλει και στην κοινωνικοποίηση τους. Είναι ένας τρόπος με τον οποίο έρχονται σε επαφή και οι νέοι με την κοινωνία μας μέσα από το φαγητό.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο λοιπόν, δεν ξέρω αν σας διακόπτω. Δεν ξέρω αν είχατε να σημειώσετε κάτι άλλο.
Στέλλα Καρατζόγλου:
Όχι, όχι παρακαλώ!
Επίλογος
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα ήθελα να μας κάνετε μια ανακεφαλαίωση. Να πάμε δηλαδή να πούμε ουσιαστικά τι είναι αυτό που συζητήσαμε σήμερα, ποια πράγματα είναι αυτά που πρέπει να προσέξουμε περισσότερο και για ποιο λόγο.
Στέλλα Καρατζόγλου:
Πρέπει να δώσουμε βάση στη διατροφή και να μην εστιάζουμε μόνο στο σωματικό κομμάτι. Η διατροφή είναι το καύσιμο, όπως λέμε του οργανισμού, οπότε παίζει ρόλο και για την ψυχολογία μας και για την ψυχική μας ευεξία.
Είναι αυτό που θα αποτελέσει την κινητήριο δύναμη τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά. Επομένως, είναι καλό να φροντίζουμε να είναι ισορροπημένη, πλούσια σε ιχνοστοιχεία και όλα αυτά τα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του σώματος αλλά και του εγκεφάλου. Γιατί μην ξεχνάμε πως ο εγκέφαλος είναι αυτός που παράγει τους νευροδιαβιβαστές και τις ορμόνες που συντελούν στην ανάπτυξη της συνολικής μας διάθεσης.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Όμορφα λοιπόν!
Εγώ αυτό που θα πω κλείνοντας είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια έλεγα στους γιους μου να προσέχουν τη διατροφή τους με βάση την υγεία τους. Τώρα λοιπόν θα τους βάλω να ακούσουν και το podcast για να το συνδέσουν και στην ψυχική τους υγεία.
Ευχαριστώ πάρα πολύ γι αυτή τη συζήτηση και θα ανανεώσουμε το ραντεβού μας σύντομα και σίγουρα σε άλλα θέματα ψυχολογίας. Χάρηκα πάρα πολύ! Ευχαριστούμε πάρα πολύ!
Στέλλα Καρατζόγλου:
Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ! Καλή συνέχεια!
