Ακούστε το επεισόδιο
Τι θα συζητήσουμε
Η βία μεταξύ των παιδιών στο σχολείο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της επικαιρότητας, με το φαινόμενο να παίρνει πλέον ανεξέλεγκτες διαστάσεις, απειλώντας να αφήσει μόνιμα αποτυπώματα στην ψυχολογία των παιδιών. Ο σχολικός εκφοβισμός, γνωστός και ως «bullying», απασχολεί πλέον γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά σε όλο τον κόσμο, και η αναζήτηση τρόπων τόσο για την αντιμετώπιση όσο και πολύ περισσότερο για την πρόληψη είναι πλέον επιτακτική ανάγκη.
Η φύση του σχολικού εκφοβισμού εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, από την φυσική κακοποίηση και λεκτική επίθεση έως τη ψυχολογική πίεση και κοινωνικό αποκλεισμό. Όσον αφορά τις μικρές ηλικίες, ο εκφοβισμός στα σχολεία επηρεάζει κυρίως παιδιά που αναπτύσσονται ανάμεσα στην αθωότητα και την ευαισθησία της παιδικής τους ηλικίας.
Η οικογένεια και οι δάσκαλοι καλούνται να παίξουν έναν κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση και πρόληψη αυτής της μορφής κακοποίησης, καθώς η επίδραση του εκφοβισμού μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχολογική και κοινωνική εξέλιξη των παιδιών.
Στο σημερινό podcast επεισόδιο έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε την κα Κλεονίκη Πανταζή – Φιλόλογο και Life Coach εφήβων και ενηλίκων – η οποία θα μας βοηθήσει να εξετάσουμε τον φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού σε όλες τις διαστάσεις του, τις αιτίες καθώς και τις επιπτώσεις του. Επιπλέον, θα διερευνήσουμε πώς οι οικογένεια και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαδραματίσουν έναν ενεργό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση του προβλήματος.
Μέσα από την ανάδειξη της σοβαρότητας του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού και την παρουσίαση αποτελεσματικών πρακτικών, ελπίζουμε να βοηθήσουμε τους ακροατές μας να αντιμετωπίζουν με σθένος και ψυχραιμία τυχόν προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearnHealth, τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας και της γονεϊκότητας. Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, ατομική ανάπτυξη, βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και σωστή ενημέρωση.
Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε έναν από τους παραπάνω κλάδους. Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project manager της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο, όπου θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο φαινόμενο, το bullying.
Σύνδεση λοιπόν με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας για γνώση και σωστή ενημέρωση. Και εδώ να καλωσορίσω τη σημερινή μας καλεσμένη κυρία Κλεονίκη Πανταζή, η οποία με την ειδικότητά της ως φιλόλογος και ως life coach εφήβων και ενηλίκων θα μας εξηγήσει τι είναι σχολικός εκφοβισμός, δηλαδή το bullying, πώς μπορούμε να τον αναγνωρίσουμε και τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να προστατέψουμε τα παιδιά μας.
Γεια σας κυρία Πανταζη. Σας ευχαριστώ πολύ που βρίσκεστε σήμερα μαζί μας. Πριν ξεκινήσουμε θα θέλατε να μας πείτε δυο λόγια για εσάς, για την επιστημονική σας διαδρομή, έτσι ώστε να μπορέσουν και οι ακροατές μας να σας γνωρίσουν καλύτερα;
Κλεονίκη Πανταζή:
Γεια σας κύριε Φιλιππόπουλε, χαίρομαι πολύ που είμαστε μαζί και που θα μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε για ένα τέτοιο σημαντικό θέμα που απασχολεί πλέον όλους τους γονείς σε όλες τις ηλικίες. Φυσικά και θα μιλήσω για μένα. Βασικά είμαι φιλόλογος.
Έχω σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδίκευση Φιλοσοφία, είμαι life coach εφήβων και ενηλίκων, Academic Coaching και Personal Coaching και έχω ολοκληρώσει Certificated Coaching AC Accredited στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ακόμα έχω παρακολουθήσει ένα μετακπαιδευτικό πρόγραμμα στην Ιατρική Σχολή Αθηνών με θέμα Ανίχνευση, Διάγνωση και αντιμετώπιση νηπίων, παιδιών και εφήβων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, δηλαδή τη ΔΕΠΥ.
Έχω ασχοληθεί με τη διαχείριση του Στρες και Υγεία σε μετεκπαιδευτικό πρόγραμμα στο ΕΚΠΑ και γενικά έχω πολύ μεγάλη εμπειρία ως καθηγήτρια φιλόλογος με ειδίκευση στα αρχαία Ελληνικά και στην ελληνική γλώσσα στην ιδιωτική εκπαίδευση.
Αγαπώ πάρα πολύ τα παιδιά και έχω μεγάλη επίγνωση σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στη σύγχρονη εποχή, καθώς και σε ζητήματα διαχείρισης χρόνου, διαβάσματος, έλλειψη συγκέντρωσης. Προσπαθώ μέσω του coaching να βοηθήσω τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της καθημερινότητάς τους.
Να δώσω συμβουλές και βοήθεια στους γονείς να αντιμετωπίσουν τα παιδιά στην εφηβεία ώστε να υπάρχει ένας στόχος στην παιδαγωγική τους εξέλιξη αλλά και στις σπουδές τους αργότερα.
Τι είναι εκφοβισμός και τι ονομάζουμε σχολικό εκφοβισμό;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ευχαριστώ πολύ. Με όλα αυτά που άκουσα εγώ προσωπικά πείστηκα ότι είστε ο ιδανικός άνθρωπος για να ξεκινήσουμε μια συζήτηση όσον αφορά ένα πάρα πάρα πολύ σημαντικό θέμα το οποίο απασχολεί πάρα πολλούς ανθρώπους όσον αφορά το bullying και πόσο μάλλον στα σχολεία και στην εφηβεία, κατά το οποίο και ως φιλόλογος και ως coach εφήβων και ενηλίκων θα το γνωρίζετε αρκετά καλά.
Θα ήθελα να ξεκινήσω κάποιες ερωτήσεις. Η πρώτη μου ερώτηση είναι. Τι είναι εκφοβισμός και τι ονομάζουμε σχολικό εκφοβισμό;
Κλεονίκη Πανταζή:
Κύριε Φιλιππόπουλε, θα ήθελα να τονίσω κάτι στην αρχή ότι τα τελευταία πέντε χρόνια το bullying έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις σε όλες τις ηλικίες της σχολικής κοινότητας, πράγμα που μας δημιουργεί πολύ μεγάλο προβληματισμό.
Για να μπορέσουμε όμως να μπούμε να δούμε το πρόβλημα και να μιλήσουμε διεξοδικά, πολύ χαίρομαι πάρα πολύ που μου κάνατε αυτή την ερώτηση, γιατί πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τον εκφοβισμό με άλλα πράγματα. Οπότε εκφοβισμός είναι η σωματική και ψυχολογική κακοποίηση των παιδιών ή η μείωση των ατόμων μέσα στην σχολική ομάδα;
Παρά την εντύπωση ότι είναι ένα φαινόμενο το οποίο αφορά μόνο το σχολείο, στην πραγματικότητα εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Βέβαια, ο σχολικός εκφοβισμός είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στη σχολική κοινότητα και δυστυχώς είναι η ταυτότητα, μπορούμε να πούμε, της εποχής μας. Έτσι λοιπόν πρέπει να τονίσουμε ότι το σχολικός εκφοβισμός είναι μια παθογένεια.
Είναι μια αρρώστια της εποχής και αναφέρεται στην ευαίσθητη περίοδο του σχολείου. Γιατί; Γιατί το σχολείο είναι μικρογραφία της κοινωνίας και είναι η πρώτη ένδειξη των φαινομένων της κοινωνίας και της παθογένειας των ατόμων της. Οπότε λοιπόν, οφείλουμε να καταλάβουμε ότι οι ρίζες βρίσκονται στην παιδική ηλικία αλλά και στην οικογενειακή ζωή του παιδιού.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Άρα κύρια Πανταζή, ο σχολικός εκφοβισμός είναι το bullying;
Κλεονίκη Πανταζή:
Φυσικά. Σύμφωνα με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου, το bullying ή σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως η σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη βία, αλλά και η επιθετική συμπεριφορά με σκοπό θύτης ή και οι θύτες να προκαλέσουν ψυχικό πόνο σε συμμαθητές εντός και εκτός του σχολείου.
Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι το σκόπιμη συμπεριφορά είναι υπάρχει σκοπιμότητα. Άρα λοιπόν υπάρχει μία αποκλίνουσα συμπεριφορά του θύτη απέναντι στο σχολικό περιβάλλον.
Ποιες είναι οι μορφές του bullying;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ωραία. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να μας βοηθήσετε και να μας πείτε ποιες είναι οι μορφές του εκφοβισμού;
Κλεονίκη Πανταζή:
Δυστυχώς ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Βασική μορφή είναι ο σωματικός εκφοβισμός, ο οποίος είναι ο φυσικός τραυματισμός ή η απειλή τραυματισμού προς κάποιον.
Ο θύτης σε οποιαδήποτε ηλικία σπρώχνει, σκουντάει, κτυπά με αγκωνιές, γροθιές, κλωτσιές, βάζει τρικλοποδιές, χτυπάει τους συμμαθητές του με αντικείμενα, τσιμπάει, δαγκώνει και περιορίζει τη δράση και τη συμπεριφορά του άλλου παιδιού μέσω της επιθετικότητας. Έχει παρατηρηθεί πως τα παιδιά κυρίως μιμούνται συμπεριφορές που έχουν δει στην τηλεόραση και πολλές φορές φτάνουν και σε ακραίες συμπεριφορές, όπως έχουμε δει από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι και λεκτικός.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι οι θύτες χρησιμοποιούν συστηματικά απέναντι σε συγκεκριμένο στοχευμένο παιδί υβριστικές εκφράσεις, φραστικές επιθέσεις, προσβολές, απειλές ή χρησιμοποιούν παρατσούκλια που μειώνουν το παιδί. Ένα άλλο είδος είναι εκφοβισμός με εκβιασμό.
Αποσπούν χρήματα οι θύτες ή τα κινητά των παιδιών με απειλές ή εξαναγκάζουν τα θύματά τους να κάνουν αντικοινωνικές πράξεις μέσα και έξω από το σχολείο. Ακόμα κε Φιλιππόπουλε, παρατηρείται και κοινωνικός εκφοβισμός. Δηλαδή ο θύτης και οι θύτες προσπαθούν να απομονώσουν κοινωνικά τον συμμαθητή τους ή να τον αγνοήσουν.
Άλλες φορές ασκούν επιρροή σε ομάδες συνομηλίκων, μιλώντας και χαρακτηρίζοντας άσχημα ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για το συγκεκριμένο παιδί ή να διαδίδουν κακόβουλες φήμες ή ψέματα. Έπειτα υπάρχει ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός. Οι μαθητές θύτες στέλνουν απειλητικό ή υβριστικό υλικό μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δηλαδή το email ή sms, και άλλοτε χρησιμοποιούν οι παραποιούν τα προσωπικά δεδομένα κάποιου ατόμου, τον αποκλείουν από μια διαδικτυακή ομάδα ή τον καλούν στο κινητό του από άγνωστο νούμερο.
Ο ρόλος των social media και του διαδικτύου στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ θα ήθελα να κάνω μια ερώτηση. Πιστεύετε ότι παίζει σημαντικό ρόλο στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό η ηλικία στην οποία αρχίζουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Κλεονίκη Πανταζή:
Φυσικά! Τα παιδιά δεν πρέπει να έχουν κινητά από πολύ μικρή ηλικία γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει κινητό και πώς μπορούν να το διαχειριστούν, αφού δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει τα όρια που μπορεί να έχει η συμπεριφορά τους.
Στις μικρές ηλικίες, δηλαδή στις ηλικίες του δημοτικού, το παιδί δεν έχει ακόμη αναπτύξει την κριτική σκέψη ώστε να μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται. Οπότε επηρεάζεται πάρα πολύ από τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το περιβάλλον του, δηλαδή από την τηλεόραση κυρίως, αλλά και από το διαδίκτυο.
Η γνώμη μου είναι ότι το κινητό πρέπει να δίνεται στα παιδιά σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως είναι η τελευταία τάξη του δημοτικού, μόνο για συγκεκριμένη χρήση, όπως είναι θέματα ασφάλειας ή στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου.
Άλλες μορφές εκφοβισμού – bullying
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Υπάρχουν άλλες μορφές εκφοβισμού;
Κλεονίκη Πανταζή:
Φυσικά υπάρχει ρατσιστικός εκφοβισμός, όπου ο μαθητής-θύτης διαδίδει αρνητικά σχόλια εξαιτίας της καταγωγής ή της κοινωνικής τάξης, του στοχευμένου παιδιού ή της οικονομικής κατάστασης ή ακόμα και της διαφορετικότητας.
Τέλος, αρκετά διαδεδομένος είναι ο σεξουαλικός εκφοβισμός στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, όπου ο θύτης κάνει υβριστικά σχόλια, δημιουργεί σκίτσα με σεξουαλικό περιεχόμενο, κάνει ανήθικες χειρονομίες προς το θύμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.
Σε ποια ηλικία κάνει την εμφάνιση του το φαινομένου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κύρια Πανταζή, για πείτε μας από ποια ηλικία εμφανίζεται το bullying;
Κλεονίκη Πανταζή:
Να σας πω. Όσο κι αν σας φανεί περίεργο, τα πρώτα σημάδια σχολικού εκφοβισμού εμφανίζονται στο νηπιαγωγείο.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Στο νηπιαγωγείο;
Κλεονίκη Πανταζή:
Ναι, ναι στο νηπιαγωγείο! Γιατί τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν έχουν ακόμη αναπτύξει τις κοινωνικο-συναισθηματικές τους δεξιότητες, δηλαδή δεν έχουν ξεκάθαρα στο μυαλό τους ένα μοντέλο συμπεριφοράς, ούτε μπορούν να συνειδητοποιήσουν τα συναισθήματα που βιώνουν.
Οπότε τα παιδάκια αυτά δεν μπορούν να καταλάβουν τι είναι το σωστό και τι είναι λάθος να κάνουν στο άλλο παιδάκι και ότι δεν πρέπει να χτυπάνε και να αρπάζουν το παιχνίδι του άλλου αλλά να το ζητάνε και πάρα πολλά άλλα που φυσικά αυτά έχουν σχέση και με τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού της προσχολικής ηλικίας από το σπίτι.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Άρα ουσιαστικά εδώ έχουμε μια περίπτωση στην οποία το παιδί το οποίο ασκεί το bullying είναι κάτι το οποίο το κάνει και πραγματικά δεν το γνωρίζει.
Κλεονίκη Πανταζή:
Ακριβώς δεν έχει επίγνωση της συμπεριφοράς του απέναντι στα άλλα παιδιά. Απλά βιώνει ένα φαύλο κύκλο ουσιαστικά έντασης, θυμού και αδιεξόδου που φυσικά το παιδί δεν μπορεί αυτό το πράγμα να το κάνει συγκεκριμένο γιατί γίνεται αντανακλαστικά και ουσιαστικά αντικατοπτρίζει συμπεριφορές που βιώνει στη ζωή του.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του bullying στο νηπιαγωγείο;
Κλεονίκη Πανταζή:
Υπάρχουν, τα οποία μπερδεύονται μερικές φορές με τα χαρακτηριστικά της ηλικίας των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Περίπου το 10% των μαθητών του νηπιαγωγείου ασκούν bullying. Το οποίο σε αυτή την ηλικία συμβαίνει να γίνεται με πειράγματα, χτυπήματα, εξευτελιστικά σχόλια, αποκλεισμό από τα παιχνίδια και τις δραστηριότητες. Σύμφωνα με μαρτυρίες εκπαιδευτικών νηπιαγωγών υπάρχει ιδιαίτερη έξαρση στις ύβρεις. Τα παιδιά βρίζουν πάρα πολύ τους συμμαθητές τους.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Τι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση του bullying ακόμα και στο νηπιαγωγείο; Μπορείτε να μας πείτε;
Κλεονίκη Πανταζή:
Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που σπρώχνουν ένα παιδί ακόμη και στην προσχολική ηλικία να έχει μια επιθετική στάση. Το βασικότερο στοιχείο είναι ότι δεν υπάρχουν συναισθηματικές σχέσεις και δεσμοί με τους γονείς. Οι γονείς είναι απόσυνδεδεμένοι με τα παιδιά τους και τα παιδιά προσπαθούν να εκδηλώσουν αυτή την έλλειψη σύνδεσης με τη βία.
Ακόμα ένας βασικός παράγοντας είναι τα συζυγικά προβλήματα που δημιουργούν άγχος, θυμό και ανασφάλεια στα μικρά παιδιά ή όταν δεν υπάρχουν μέτρα πειθαρχίας ή η αυστηρής επιτήρησης των παιδιών δημιουργούν πίεση και έλλειψη αυτοσεβασμού και αυτοεκτίμηση.
Είναι γεγονός ότι τα παιδιά που βλέπουν ότι οι γονείς τους δεν μπορούν να έχουν μια γραμμή διαπαιδαγώγησης κοινή, παθαίνουν σύγχυση, δεν αντιλαμβάνονται τα όριά τους και επιτίθενται ή λειτουργούν παραβατικά απέναντι στους συνομηλίκους τους.
Ο ρόλος της οικογένειας και των παιδαγωγών στην πρόληψη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ ωραία! Η επόμενη ερώτησή μου έχει να κάνει με το ποιος μπορεί να μας βοηθήσει για να μην γίνει το παιδί μας μελλοντικός θύτης και θύμα;
Κλεονίκη Πανταζή:
Μα φυσικά σε αυτή την ηλικία βοηθάει η οικογένεια και η νηπιαγωγός. Το σημαντικότερο είναι οι γονείς να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι στο παιδί τους, αλλά και η νηπιαγωγός να διαχειριστεί σωστά το παιδί χωρίς να το κρίνει και να το υποβιβάσει.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν ότι και ως γονιός και ο ίδιος ότι το μεγαλύτερο βάρος της ευθύνης έρχεται στους γονείς. Πώς μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί ως γονείς λοιπόν;
Κλεονίκη Πανταζή:
Βασικό χαρακτηριστικό της γονεϊκής ιδιότητας είναι η φροντίδα. Οι γονείς πρέπει να φροντίζουν τα παιδιά τους, να τα καθοδηγούν και να ενημερώνονται σωστά σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού τους. Εμείς οι γονείς πρέπει να παρατηρούμε τη συμπεριφορά των παιδιών μας αλλά και τη δική μας συμπεριφορά που αναμφισβήτητα αποτελεί παράδειγμα γι αυτά.
Τρόποι εκδήλωσης του σχολικού εκφοβισμού στο δημοτικό
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Για βοηθήστε μας λίγο, σας παρακαλώ στην ερώτηση με ποιο τρόπο εκδηλώνεται ο σχολικός εκφοβισμός στο δημοτικό;
Κλεονίκη Πανταζή:
Στο δημοτικό τα περιστατικά bullying είναι σχετικά μειωμένα σε σχέση με το νηπιαγωγείο. Συχνά όμως παρατηρούνται επιθέσεις των μεγαλύτερων παιδιών σε μικρότερα. Βρισιές και απομόνωση. Τα παιδιά θύματα μελαγχολούν, τους πονάει η κοιλιά τους, το κεφάλι τους και τις περισσότερες φορές αρνούνται να πάνε σχολείο.
Πως να αντιληφθεί ο γονιός ότι το παιδί του είναι θύτης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πώς μπορούμε να αντιληφθούμε ότι το παιδί μας έχει γίνει θύτης;
Κλεονίκη Πανταζή:
Μπορούμε να το αντιληφθούμε με πολύ απλά πράγματα. Βασικά από τις παρατηρήσεις της δασκάλας που απευθύνεται σε εμάς που είμαστε γονείς και που επισημαίνει την επιθετικότητα του παιδιού μας στην τάξη αλλά και έξω από αυτήν ή μπορούμε να το αντιληφθούμε από τα παράπονα των φίλων του για την ανάρμοστη, σωματική και λεκτική βία απέναντί τους.
Ακόμη, μπορούμε να παρατηρήσουμε αν το παιδί-θύτης έχει επιθετική συμπεριφορά απέναντι στα μικρότερα αδέρφια του ή απομονώνεται στο δωμάτιό του και ασχολείται αποκλειστικά με video games με έντονη βία.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αν κατάλαβα καλά λοιπόν, εδώ θα πρέπει να να δώσουμε μια προτροπή στους γονείς να έχουν τα αυτιά τους ανοιχτά και να μην είναι προκατειλημμένοι όταν ακούν ένα σχόλιο αρνητικό για το παιδί τους από τους δασκάλους, καθηγητές. Συμφωνείτε σε αυτό;
Κλεονίκη Πανταζή:
Ακριβώς. Έχουμε δει ότι οι περισσότεροι εστιάζουν μόνο στο θύμα bullying και αποφεύγουν να συζητούν το θύτη. Πολλές φορές έχω δει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι προβάλλουν την άποψη ότι πρέπει να καταλαβαίνουμε τους γονείς των θυτών.
Φυσικά πρέπει να τους καταλαβαίνουμε. Όμως πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι οι γονείς που διαπιστώνουν ότι έχουν παιδί θύτη έχουν ευθύνη και πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Όσο πιο έγκαιρα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, τόσο πιο εύκολα μπορούν να βρουν λύση. Όταν το παιδί μεγαλώνει, συνεχίζει αυτή τη συμπεριφορά και το συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα είναι παραβατικό, με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις στη μετέπειτα πορεία του.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ θέλω να συμπληρώσω κάτι από προσωπική εμπειρία. Έχω την εντύπωση, δεν ξέρω αν συμφωνείτε εσείς γιατί το ζείτε εκ των έσω. Όταν έρθει κάποιος και μας ανακοινώσει συνήθως κάποιος εκπαιδευτικός ότι το παιδί μας έπεσε θύμα bullying, μας είναι πιο εύκολο να το αποδεχτούμε, ενώ όταν μας πει ότι είναι θύτης, αυτομάτως αντιδρούν οι γονείς στο άκουσμα αυτού, με πρώτη πρώτη σαν σκέψη να δικαιολογήσουν το παιδί.
Κλεονίκη Πανταζή:
Θεωρώ ότι η δικαιολογία του παιδιού είναι τεράστιο λάθος. Δεν εννοώ ότι πρέπει οπωσδήποτε να κρίνουμε το παιδί μας και να τον κατηγορήσουμε. Το πρώτο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να διερευνήσουμε την κατάσταση και να αναζητήσουμε πραγματικά γεγονότα και συγκεκριμένα στοιχεία και μετά να σκεφτούμε οι ίδιοι και να αναγνωρίσουμε αν υπάρχει πρόβλημα.
Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται και ιδιαίτερο θάρρος και αυτογνωσία από την πλευρά του γονέα, αλλά και υπευθυνότητα να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του. Αν αντιμετωπίσει το θέμα και αναγνωρίσει ότι το παιδί του είναι θύτης, τότε θα καταλάβει και τα λάθη προφανώς που έχουν γίνει στη διαπαιδαγώγηση του, αλλά και να αναλάβει μια ευθύνη που θα είναι βασική για την προστασία του δικού του παιδιού.
Πως να αντιληφθεί ο γονιός ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα bullying
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ ωραία! Θα ήθελα να συνεχίσω με μια ερώτηση. Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να καταλάβουμε ότι το παιδί μας έχει πέσει θύμα bullying;
Κλεονίκη Πανταζή:
Συνήθως είναι πιο εύκολο να αναγνωρίσουμε αν το παιδί μας έχει πέσει θύμα bullying. Αν παρατηρήσουμε ότι ξαφνικά το παιδί μας δείχνει θλιμμένο ή ανήσυχο ή έχει αλλάξει συμπεριφορά στο σπίτι, με την έννοια ότι ξαφνικά γίνεται επιθετικό ή απόμακρο.
Οφείλουμε να προβληματιστούμε αλλά και να αναγνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά του παιδιού μας για να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε και την αλλαγή. Μπορούμε να καταλάβουμε ότι το παιδί μας έχει προβλήματα στο σχολείο αν εμφανίζει διαταραχές στον ύπνο του ή αν ξυπνάει με εφιάλτες μέσα στη νύχτα ή έχει νυχτερινή ενούρηση.
Ακόμα και αν επιστρέφει στο σπίτι με μώλωπες, σπασμένα, ή γραμμένα προσωπικά αντικείμενα και σκισμένα ρούχα και επίσης αν προτιμάει να περνά χρόνο μόνο του, κλείνοντας την πόρτα του δωματίου του. Βέβαια, ένα άλλο στοιχείο είναι και η παράδοξη αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του.
Δηλαδή όταν παρατηρούμε ότι θέλει να φάει περισσότερα γλυκά ή σοκολάτες ή αρνείται γενικά να φάει. Επίσης, ένα παιδί που έχει πέσει θύμα πολύ μπορεί να διαμαρτύρεται για πονοκεφάλους, για ανεξήγητους πόνους στην κοιλιά, κάτι που είναι πάρα πολύ συνηθισμένο στην ηλικία του δημοτικού και τέλος να εκδηλώνει άγχος για το σχολείο και να βρίσκει συνεχώς δικαιολογίες για να μπορεί να το αποφεύγει.
Αν παρατηρήσουμε ότι ξαφνικά η επίδοσή του στο σχολείο μειώνεται, τότε πρέπει να ανησυχήσουμε και να διερευνήσουμε τι συμβαίνει, γιατί υπάρχουν σοβαρές υποψίες ότι το παιδί μας είναι θύμα bullying.
Συμβουλές για τους γονείς στο πως να βοηθήσουν τα παιδιά τους (θύτες ή θύματα)
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Τι θα συμβουλεύατε λοιπόν τους γονείς;
Κλεονίκη Πανταζή:
Αρχικά θα τους συμβούλευα να αναρωτηθούν αν έχει συμβεί κάποια αλλαγή στην οικογένεια τους, δηλαδή αν έχει επέλθει ένα διαζύγιο, αν έχει γεννηθεί ένα παιδί ή αν έχει πεθάνει κάποιο συγγενικό πρόσωπο.
Στη συνέχεια ν ακούσουν πραγματικά το παιδί τους με ψυχραιμία και με ενδιαφέρον και να προσπαθούν να εστιάζουν στο πρόβλημα, είτε το παιδί τους είναι θύτης, είτε είναι θύμα. Είναι επιβεβλημένο να ενθαρρύνουν το παιδί τους να τους μιλήσει, δείχνοντας σε αυτό κατανόηση αλλά και εμπιστοσύνη. Δεν έχει σημασία αν το παιδί μπορεί να είναι θύτης.
Γιατί το παιδί μας χρειάζεται υποστήριξη και προστασία ακόμα και αν είναι θύτης. Εμείς μπορούμε το παιδί μας να το κατανοήσουμε και να το εμπιστευτούμε για να μπορέσουμε να το βοηθήσουμε. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί μας να μιλήσει μόνο του, δηλαδή να αφηγηθεί την εμπειρία του, ώστε να μας κάνει να καταλάβουμε πολύ περισσότερα πράγματα από όσα το παιδί θέλει να τονίσει.
Και τέλος, είναι ανάγκη να εξηγήσουμε στο παιδί μας τι σημαίνει νταηλίκι επιτέλους και να τονίσουμε ότι επιθετικός δεν είναι ούτε αυτός ο οποίος είναι αποδεκτός στο σχολείο, o σουπερστάρ δηλαδή, ούτε και πιο δυνατός από το δικό μας παιδί.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ ωραία! Η επόμενη ερώτησή μου είναι ποιες είναι οι διαστάσεις του bullying στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο;
Κλεονίκη Πανταζή:
Είναι γεγονός ότι στην εφηβεία το μπούλινγκ γίνεται, ας πούμε αόρατο. Λόγω ότι τα παιδιά χρησιμοποιούν το κινητό και όλες οι διασυνδέσεις τους και όλες οι επαφές τους γίνονται μόνο μέσα από αυτό, με αποτέλεσμα δεν μπορούμε να το εντοπίσουμε.
Οι μαθητές ασχολούνται περισσότερο με το κινητό με αποτέλεσμα να στρέφονται στο cyber bullying. Οι μορφές φυσικά bullying στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο είναι άπειρες. Είναι όλες οι μορφές που έχουμε ήδη προαναφέρει. Το bullying στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο μπορεί να είναι σωματικό, μπορεί να είναι λεκτικό αλλά και συναισθηματικό, αλλά σε πιο ακραία μορφή. Και τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στο Λύκειο, έχει παρουσιαστεί και το σεξουαλικό bullying που έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη έκταση.
Πώς αναγνωρίζουμε το σεξουαλικό bullying; Το σεξουαλικό bullying στην εφηβεία μπορούμε να το αναγνωρίσουμε μέσω των σεξουαλικών φωτογραφιών, μέσω του κινητού ή βίντεο ή από το βομβαρδισμό ενοχλητικών και κακοπροαίρετο μηνυμάτων, καθώς και ντροπιαστικές φωτογραφίες του θύματος στα social media.
Πολύ συχνά οι θύτες χακάρουν προσωπικούς λογαριασμούς ή δημιουργούν ψεύτικους, με αποτέλεσμα να παρενοχλούν με ντροπιαστικούς χαρακτηρισμούς το συνομήλικο θύμα τους. Βέβαια, κύριε Φιλιππόπουλε, πρέπει να τονίσουμε ότι οι επιπτώσεις για το θύμα αλλά και για τον θύτη είναι τεράστιες. Και οι δύο αποκτούν ψυχικά τραύματα γιατί στιγματίζονται σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και σε συναισθηματικό.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πώς λοιπόν μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους στην εφηβεία;
Κλεονίκη Πανταζή:
Αρχικά, ο ρόλος των γονέων στην εφηβεία είναι περισσότερο δύσκολη απ όσο στις προηγούμενες ηλικίες, γιατί και τα παιδιά είναι περισσότερο ανεξάρτητα και έχουν τη δική τους προσωπικότητα και τη δική τους συμπεριφορά έξω από τα δικά μας όρια.
Έτσι λοιπόν χρειάζεται να έχουμε ενεργό διάλογο με τα παιδιά μας, δηλαδή να ακούμε με προσοχή, να τα σεβόμαστε και να μιλάμε μαζί τους με ψυχραιμία. Σε κάθε αφορμή. Οφείλουμε να συζητάμε με τα παιδιά μας σχετικά με τη βία, τη σεξουαλική εκμετάλλευση, ώστε κι αυτά να είναι σε θέση αργότερα να προστατευτούν.
Γι αυτό λοιπόν, οφείλουμε να κατανοήσουμε το παιδί μας και να το αγκαλιάσουμε. Αν το κρίνουμε το έχουμε χάσει. Αν το παιδί μας πέσει θύμα σεξουαλικής επίθεσης ή διαδικτυακού εκφοβισμού, χρειάζεται εμείς οι γονείς να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να απευθυνθούμε σε ειδικό και φυσικά στις αρμόδιες αρχές, αν κρίνουμε ότι αυτό χρειάζεται.
Συμπέρασμα
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ποιο είναι το συμπέρασμα λοιπόν στο οποίο θα μπορούσαμε να καταλήξουμε;
Κλεονίκη Πανταζή:
Θέλω να πιστεύω πως γνωρίζουμε ότι το φαινόμενο του εκφοβισμού κάνει τα παιδιά κάθε σχολικής ηλικίας να μην αισθάνονται ασφαλή και να νιώθουν ότι δεν ανήκουν στο σχολικό περιβάλλον. Τα παιδιά, θύτες προσπαθούν να ενταχθούν με λάθος τρόπο, οπότε βιώνουν την απόρριψη και τα παιδιά θύματα βιώνουν τον αποκλεισμό από τους συμμαθητές τους.
Η αίσθηση του ανέντακτου παιδιού στη σχολική κοινότητα αλλά και η έλλειψη αποδοχής από τους φίλους, του δημιουργεί τεράστιο πόνο και θυμό, με αποτέλεσμα να απομονωθεί ακόμα περισσότερο ή να χάσει κάθε ίχνος αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού και πολλές φορές σε μεγαλύτερες ηλικίες, φτάνει να γίνεται χρήστης ναρκωτικών ουσιών ή να πέφτει στο αλκοόλ.
Ακόμα,ως φυσικό επακόλουθο στο bullying μπορεί να είναι το θύμα να γίνει θύτης και να αρχίσει με αυτόν τον τρόπο να υπάρξει ένας φαύλος κύκλος χωρίς τέλος, με απροσδιόριστες συνέπειες και για τον έφηβο αλλά και για την οικογένεια του. Βέβαια, όπως γνωρίζετε, αυτοί που μπορούν να βοηθήσουν είναι πρώτα οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί.
Άρα λοιπόν, ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί οφείλουμε να αναλάβουμε προληπτικά μέτρα, αλλά και παρεμβατικά, προκειμένου να βγάλουμε τα παιδιά μας από αυτή τη δύσκολη και επώδυνη κατάσταση και να δουν την καθημερινότητά τους με αισιοδοξία. Η αισιοδοξία είναι βασικό χαρακτηριστικό της παιδικής αλλά και της εφηβικής ηλικίας.
Γιατί; Γιατί απλά, χωρίς αισιοδοξία τα παιδιά δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες, δεν μπορούν να έχουν καθαρό μυαλό, δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της καθημερινότητάς τους και να βρουν λύσεις.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κάπου εδώ λοιπόν τελείωσε το σημερινό επεισόδιο με την κυρία Πανταζή. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πάρα πολύ για την πληροφορία που μας δώσατε. Σίγουρα θα φανεί πολύ χρήσιμη σε αρκετούς γονείς. Είμαι σίγουρος ότι θα τα ξαναπούμε σύντομα σε θέματα τα οποία είναι αρκετά φλέγοντα όσον αφορά τη σχέση γονέων και παιδιών.
Κλεονίκη Πανταζή:
Σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Φιλιππόπουλε! Θα τα πούμε σύντομα!
