Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Ενδοοικογενειακή Βία…
- Το 2020 συνολικά 5.456 βεβαιωμένες παραβάσεις της νομοθεσίας περί ενδοοικογενειακής βίας.
- Το 2021 οι βεβαιωμένες παραβάσεις νομοθεσίας περί ενδοοικογενειακής βίας εκτοξεύονται στις 8.780.
- Το 2022 καταγράφηκαν 11.476 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
- Από την 1η Ιανουαρίου μέχρι και 30 Οκτωβρίου του 2023 έχουν καταγγελθεί στις αρχές 9.860 περιστατικά σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων 8.409 αφορούν γυναίκες.
- 89.000 γυναίκες δολοφονούνται παγκοσμίως από άντρες της οικογένειάς τους (ΟΗΕ).
Ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο δεν γνωρίζει όρια και μπορεί να επηρεάσει γυναίκες όλων των κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων. Η βία κατά των γυναικών, όπως και κάθε είδους βίας, συνιστά παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων με τις επιπτώσεις να είναι άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες, επηρεάζοντας τόσο τα θύματα όσο και όλη την κοινότητα αλλά και τη κάθε χώρα στο σύνολό της.
Στο σημερινό επεισόδιο της LearnHealth με καλεσμένη την Ψυχολόγο και Εγκληματολόγο κα Ιωάννα Σκλιάμη, θα μιλήσουμε για την Ενδοοικογενειακή Βία και συγκεκριμένα για τη Βία κατά των Γυναικών, τις μορφές της, τον φαύλο κύκλο της αλλά και το προφίλ του θύτη και του θύματος.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearHealth. Τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας. Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση.
Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project μάνατζερ της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου θα έχουμε μαζί μας την κυρία Ιωάννα Σκλιάμη με την ειδικότητα της Ψυχολόγου Εγκληματολόγου για να μιλήσουμε για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και συγκεκριμένα για τη βία κατά των γυναικών.
Εισαγωγή
Καλησπέρα κυρία Σκλιάμη!
Ιωάννα Σκλιάμη:
Καλησπέρα κύριε Φιλιππόπουλε!
Καλησπέρα και σε όλους τους φίλους μας ακροατές. Να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και για τη ζεστή φιλοξενία. Άλλο ένα podcast μαζί και να πω σε αυτό το σημείο ότι χαίρομαι που έχουμε αυτή τη ροή.
Να ευχαριστήσουμε όλους όσους μας ακολουθούν και παρακολουθούν τα θέματα τα οποία αναλύουμε κάθε φορά στη LearnHealth. Σήμερα κύριε Φιλιππόπουλε, θα χρησιμοποιήσω και την άλλη ειδικότητά μου, αυτή του Εγκληματολογού, μιλώντας και αναλύοντας ένα θέμα αρκετά επίκαιρο, ένα φαινόμενο με μεγάλες διαστάσεις, αυτό της ενδοοικογενειακής βίας και συγκεκριμένα θα μιλήσουμε για τη βία κατά των γυναικών, με τα νούμερα και τα στατιστικά που δημοσιεύονται από την Ελληνική Αστυνομία να είναι σοκαριστικά και τα οποία θα πρέπει φυσικά να μας προβληματίζουν όλους ως κοινωνία.
Ορισμός της βίας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κυρία Σκλιάμη σαν πρώτη μου ερώτηση, όπως σχεδόν σε κάθε podcast, για να βοηθήσουμε το κοινό να καταλάβει εξ αρχής τη συζήτηση την οποία θα κάνουμε, θέλω τον ορισμό, να μας βοηθήσετε λίγο με τον ορισμό του τι σημαίνει βία.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η λέξη βία, κύριε Φιλιππόπουλε, σε παραπέμπει σε άσκηση δύναμης, εξουσίας, αδικίας και παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην ουσία ορίζεται ως η συμπεριφορά που χρησιμοποιείται για να εξαναγκάσει ο θύτης, να απειλήσει και να προκαλέσει σωματικό ψυχικό πόνο. Ουσιαστικά είναι η χρήση κάθε μορφής εξουσίας που επιβάλλεται στο άτομο θύμα και στόχο έχει τη διατήρηση του ελέγχου της σχέσης και της συμπεριφοράς του θύματος.
Σε αυτό το σημείο θα αναφερθούμε και στη βία κατά των γυναικών, που είναι και το θέμα μας, όπου είναι κάθε πράξη ή απειλή, πράξεις βίας που συνδέεται με το φύλο και οδηγεί ή ενδέχεται να οδηγήσει σε σωματικές, σεξουαλικές, ψυχολογικές βλάβες. Κε Φιλιππόπουλε, μία στις δύο γυναίκες παγκοσμίως θα δεχθεί κάποια κάποια στιγμή στη ζωή της βία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κυριότερη αιτία θανάτου των γυναικών είναι η βία από τους συζύγους ή τους συντρόφους τους. Η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει τη βία μέσα στην οικογένεια, που εδώ έχουμε την ενδοοικογενειακή βία, την αθέατη βία, την οποία θα αναλύσουμε και σήμερα, αλλά έχουμε και τη βία μέσα στην κοινωνία.
Εδώ έχουμε τη σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, τη σωματεμπορία και την παρενoχλητική παρακολούθηση. Ίσως τα αναλύσουμε σε κάποιο άλλο podcast.
Ορισμός της ενδοοικογενειακής βίας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αναφέρατε την ενδοοικογενειακή βία. Θα ήθελα λοιπόν, πριν αρχίσουμε να αναλύουμε και τους δύο αυτούς όρους, να μας πείτε και τον ορισμό της ενδοοικογενειακής βίας.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά! Πριν αναφερθώ στον ορισμό της ενδοοικογενειακής βίας, θα ήθελα να αναφέρω κάποια στατιστικά, κάποια νούμερα της ενδοοικογενειακής βίας. Σκεφτείτε ότι το 2020 είχαν σημειωθεί περίπου 5.456 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, το 2021 είχαμε 8.780 επιβεβαιωμένα περιστατικά, το 2022 το νούμερο πήγε 11.476 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2023 η Ελληνική Αστυνομία χρειάστηκε να διαχειριστεί πάνω από 3100 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με θύματα γυναίκες.
Στην ουσία είναι σκεφτείτε οικογένειες δίπλα μας, κοντά μας που φαντάζουν ευτυχισμένες και αρμονικές. Μόλις κλείσουν οι πόρτες βιώνουν το φόβο και τη βία σε όλες τις μορφές. Η οικογενειακή βία είναι ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενης σωματικής, σεξουαλικής και συναισθηματικής βίας και συμπεριφορών που χρησιμοποιεί ένα άτομο σε μια σχέση για να ασκήσει εξουσία και έλεγχο στο άλλο άτομο στο θύμα του.
Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ποτέ ένα τυχαίο ή μεμονωμένο περιστατικό και συχνά αυξάνεται, θα λέγαμε, σε σοβαρότητα αλλά και συχνότητα με την πάροδο του χρόνου. Η ενδοοικογενειακή βία εμφανίζεται θα λέγαμε, σε όλες τις κοινότητες, μεταξύ ατόμων κάθε επιπέδου που έχει ένα εισόδημα, οποιαδήποτε φυλετικής και θρησκευτικής καταγωγής.
Μορφές της ενδοοικογενειακής βίας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Στην απάντησή σας κυρία Σκλιάμη σε όσον αφορά τον ορισμό της ενδοοικογενειακής βίας, κάνατε αναφορά για κάποιες μορφές αυτής. Θα θέλατε σε παρακαλώ να μας πείτε ποιες είναι οι μορφές της ενδοοικογενειακής βίας;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά κε Φιλιππόπουλε! Βλέπουμε ότι η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει αρκετές διαφορετικές διαστάσεις, με τις κυριότερες αρχικά εκφάνσεις της να είναι η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, οι επιθέσεις εφήβων προς τους γονείς και η κακοποίηση ανηλίκων ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας.
Οι μορφές που συναντάμε στην ενδοοικογενειακή βία είναι η λεκτική, η ψυχολογική, συναισθηματική, η σωματική, η σεξουαλική, καθώς και η οικονομική αποστέρηση. Λέγοντας Λεκτική είναι η βία που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχολογική κακοποίηση θα λέγαμε.
Εμπεριέχει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών που ξεκινούν από φωνές, απειλές και εξύβρισης και φτάνουν ως το λεκτικό εξευτελισμό και την τρομοκράτηση. Στόχος της λεκτικής κακοποίησης είναι η χειραγώγηση δια μέσου του φόβου και ο έλεγχος πάνω στη ζωή του ατόμου.
Περιλαμβάνει προσβολές, κατηγορίες, μομφές, δηλαδή επίπληξη, δυσφήμηση, επίρριψη ευθυνών για την κακοποιητική συμπεριφορά που έχει το θύμα, συνεχείς επικρίσεις, λεκτική υποβάθμιση και υπονόμευση της αυτοπεποίθησης. Αποτελούν μερικά μόνο πρόσωπα αυτού του πολύπλοκου φαινομένου. Όσον αφορά την ψυχολογική βία, πρόκειται για εκείνη τη μορφή βίας με την οποία πολύ συχνά ξεκινά το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας.
Σε αυτή τη μορφή συμπεριλαμβάνονται οι βρισιές, οι προσβολές, οι ταπεινώσεις και η προσβολή της αξιοπρέπειας. Εδώ ο θύτης χρησιμοποιεί συχνά τις απειλές και τον εκφοβισμό ως μέσο άσκησης ελέγχου, ενώ συχνά μπορεί να δημιουργήσει και σκηνές ζηλοτυπίας.
Όσον αφορά τη σωματική βία. Ως σωματική βία χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε βίαιη πράξη με πρόθεση την πρόκληση του πόνου ή κάποιου τραυματισμού. Κυμαίνεται από την βίαιη απώθηση, το χαστούκι, τα χτυπήματα με τα χέρια, το σφίξιμο στο λαιμό μέχρι τις επιθέσεις και τα χτυπήματα με αντικείμενα ή όπλα, με αποκορύφωμα την απόπειρα ανθρωποκτονίας.
Όσον αφορά τη σεξουαλική, εδώ η σεξουαλική βία αφορά τον εξαναγκασμό θα λέγαμε της γυναίκας σε σεξουαλική συνεύρεση με τον σύζυγο ή σύντροφο της. Ο σύζυγος ή σύντροφος της απαιτεί από τη γυναίκα τη σεξουαλική συνεύρεση με τη βία, υπό απειλές ή πιέσεις, που μπορεί να περιλαμβάνει και σεξουαλικές πρακτικές με τις οποίες μια γυναίκα μπορεί να μην είναι σύμφωνη.
Βλέπουμε εδώ, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι δεν είναι λίγα τα περιστατικά βιασμού και σεξουαλικής παρενόχλησης στα πλαίσια εντός ενός γάμου, ακόμα και των συντροφικών σχέσεων. Πολλοί άντρες αλλά και γυναίκες πιστεύουν ότι στα πλαίσια του γάμου υπάρχει αυτή η υποχρέωση της σεξουαλικής συνεύρεσης με αποτέλεσμα ο σύζυγος. Να απαιτεί από τη γυναίκα.
Τη σεξουαλική συνεύρεση, ανεξάρτητα από την επιθυμία της συζύγου του. Και τέλος έχουμε την οικονομική αποστέρηση. Όπου αφορά πράξεις που οδηγούν σε στέρηση ή απειλή στέρησης διατροφής, βασικών αγαθών και μέσων συντήρησης. Επίσης εδώ βλέπουμε την παρακράτηση χρημάτων καθώς και ορισμένα εγκλήματα κατά της περιουσίας.
Ο κύκλος της βίας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κυρία Σκλιάμη στην προετοιμασία για το σημερινό μας podcast και διαβάζοντας κάποια άρθρα είδα να αναφέρεται πολύ συχνά ο όρος κύκλος της βίας. Κατάλαβαν ότι είχε να κάνει ουσιαστικά με τα στάδια του πώς ξεκινάει, πώς κλιμακώνεται, πώς καταλήγει. Θα μπορούσατε λοιπόν να μας κάνετε μια εκτενή αναφορά σε αυτό;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά, κύριε Φιλιππόπουλε. Στην ουσία έχουμε τρεις φάσεις. Ο κύκλος βίας αποτελείται από τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση έχει να κάνει με την αυξανόμενη ένταση, δηλαδή τη δημιουργία έντασης. Εδώ κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα στάδια κακοποιητικών συμπεριφορών από το θύτη. Υπάρχει μικρός βαθμός βίας με σπρωξίματα, λεκτικές προσβολές και απόδοση ευθυνών προς το θύμα.
Ο κακός ποιητής παρουσιάζει ξεσπάσματα θυμού για ασήμαντες αφορμές, όπως για παράδειγμα γιατί δεν είναι έτοιμο το φαγητό στην ώρα του, γιατί κλαίει το μωρό. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το θύμα ίσως προσπαθήσει να καταπραΰνει το θύτη με το να κάνει ότι θέλει ο θύτης ή απλά να προσπαθήσει να μη βρίσκεται στο δρόμο του.
Το θύμα πνίγει το θυμό και τη θλίψη, με την κατάσταση να ξεφεύγει από τον έλεγχο και τον θύτη να αυξάνει σταθερά θα λέγαμε, την ψυχολογική πίεση. Η πρώτη φάση μπορεί να κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πηγαίνοντας στη δεύτερη φάση, όπου εδώ συναντάμε τη φάση της έκρηξης.
Η δεύτερη φάση είναι η φάση του βίαιου ξεσπάσματος, του μένους, της μανίας, της βαναυσότητας θα λέγαμε και της έλλειψης ελέγχου. Εδώ μπορεί να έχουμε και σοβαρά επεισόδια κακοποιητικής σωματικής βλάβης. Εδώ ο θύτης υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να σπάσει πράγματα μέσα στο σπίτι, με το θύμα να κατανοεί πλέον ότι είναι αδύνατο να συζητήσει λογικά και υπεύθυνα με το θύτη.
Πιστεύει ότι κάθε αντίσταση στον θύτη θα χειροτερέψει την κατάσταση. Πρόκειται λοιπόν για την πιο τρομακτική φάση, επιτρέψτε μου να πω, που μπορεί να οδηγήσει σε πολύ σοβαρές σωματικές βλάβες, ακόμα και στην αφαίρεση της ζωής του θύματος.
Μετά το ξέσπασμα ακολουθεί περίοδος της συμφιλίωσης, όπου εδώ ο θύτης εκφράζει τη μετάνοιά του, τη μεταμέλεια του, απολογείται, ζητάει συγνώμη και υπόσχεται στο θύμα του ότι δεν θα το ξανακάνει ποτέ και ότι ήταν η τελευταία φορά που κάνει κάτι τέτοιο.
Στην ουσία θύτης τι κάνει; Εκλιπαρεί το θύμα του για συγχώρεση. Του προσφέρει δώρα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις του. Και αυτή είναι η πιο κρίσιμη φάση θα λέγαμε, για τον εγκλωβισμό και τη θυματοποίηση του θύματος. Γιατί; Γιατί εδώ τις περισσότερες φορές το θύμα ξανά επιστρέφει. Τον πιστεύει ή θέλει να τον πιστέψει θα λέγαμε, τον συγχωρεί και εκεί είναι που έρχεται σύντομα ξανά ο ίδιος κύκλος της βίας, ξανά και ξανά, μέχρι το θύμα να απομακρυνθεί εντελώς από το θύτη.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ λοιπόν θα ήθελα να κάνω μια παρέμβαση, αν μου επιτρέπετε. Διαφοροποιείται, μάλλον θα το θέσω σαν κατάφαση και θα μου πείτε αν έχω λάθος. Φαντάζομαι ότι διαφοροποιείται ένα περιστατικό όταν, όπως προαναφέρατε προηγουμένως, σε μια έντονη αντιπαράθεση που καταλήξει όχι σε σωματική βία προφανώς, αλλά σε έντονη αντιπαράθεση και πραγματικά ο θύτης ζητήσει συγγνώμη, δε θα το ξανακάνω και ούτω καθεξής.
Και πραγματικά δεν ξανασυμβεί. Αυτό δεν είναι ένα δείγμα ότι απλά κάποιος από τους δύο ξεπέρασε τα όρια του αλλουνού και ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός όπου αποδείχτηκε ότι δεν ξανασυνέβη. Άρα και εκεί μιλάμε για μια ενδοοικογενειακή βία που δεν είναι επαναλαμβανόμενη, που δεν έχει ξανασυμβεί. Μπαίνει στην ίδια κατηγορία;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Όταν μιλάμε για τον κύκλο της βίας, εννοούμε κάτι επαναλαμβανόμενο ότι συμβαίνει ξανά και ξανά. Σίγουρα θα υπάρξουν και εντάσεις μέσα σε μια σχέση, μέσα σε μια οικογένεια. Όμως όταν γίνεται κάτι επαναλαμβανόμενο, εκεί έχουμε τον κύκλο. Και εκεί έχουμε το ότι θα το ξανακάνει και θα το ξανακάνει ο θύτης.
Τα αίτια πίσω από βίαιες συμπεριφορές
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ωραία! Ευχαριστώ πάρα πολύ. Πάμε λοιπόν τώρα σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που γεννήθηκε και από την προηγούμενη συζήτηση και ήταν και το βασικό μου ερώτημα στο σημερινό μας podcast. Τα αίτια της βίας. Θα ήθελα λοιπόν να μας κατηγορήσετε, να μας πείτε κάποια παραδείγματα όπως ακριβώς εσείς θέλετε, για τα αίτια της βίας.
Και πριν ξεκινήσετε την απάντησή σας, θα ήθελα λίγο να βοηθήσω το κοινό και εσάς στη συζήτησή μας. Να τους θυμίσω για όσους μες στη συζήτηση έχουν ξεχάσει ότι το σημερινό μας podcast έχει να κάνει για την ενδοοικογενειακή βία και για τη βία κατά των γυναικών.
Γιατί είμαι σίγουρος ότι και οι ακροατές θα αναρωτηθούν εάν δεν το συνυπολογίσουν αυτό. Και προσωπικά σε μένα φίλοι μου, ότι και γιατί δεν αναφέραμε τη βία των γυναικών κατά των αντρών. Ο λόγος λοιπόν που δε θα κάνουμε αυτή την αναφορά και σας βγάζω και εσάς από τη δύσκολη θέση να αναφέρετε συνεχώς ότι και από τη γυναίκα στον άντρα και από τον άντρα στη γυναίκα.
Η σημερινή μας συζήτηση έχει να κάνει με τη βία, την ενδοοικογενειακή και βασιζόμενη πάνω στη βία κατά των γυναικών. Αυτό λοιπόν είναι μια παρέμβαση. Οπότε πάμε στην απάντησή σας όσον αφορά τα αίτια της βίας.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση ενδοοικογενειακής βίας. Κάποια από αυτή είναι. Αρχικά έχουμε ένα ιστορικό επιθετικής συμπεριφοράς. Εδώ ο θύτης έχει ένα ιστορικό επιθετικότητας ως παιδί, παιδί ή ως έφηβος, όπου είχε πάλι εξίσου επιθετική συμπεριφορά και αν αυτό συνεχιστεί και δεν δουλευτεί, αυτό διογκώνεται και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή του.
Έχουμε το ιστορικό κακοποίησης σαν παιδί ή ο θύτης να έχει υπάρξει μάρτυρας γονεϊκής κακοποίησης. Εδώ έχουμε παιδιά που κακοποιούνται από τους γονείς τους ή από κάποιο μέλος της οικογένειας. Έχουμε παιδιά που γίνονται μάρτυρες βίαιων σκηνών μεταξύ των γονιών τους και υπάρχει ένα μη ασφαλές πλαίσιο, μη ασφαλές περιβάλλον ως προς το μεγάλωμα του παιδιού.
Ένας ακόμη παράγοντας είναι η μεγάλη κοινωνική δύναμη ή το επίπεδο status θα λέγαμε, όπου εδώ έχουμε παιδιά που έχουν υψηλό κοινωνικο οικονομικό status, οπότε πορεύονται και με γνώμονα αυτό. Ακόμη έχουμε λανθασμένα ορισμένο ανδρισμό και ταυτότητα.
Και τι εννοούμε με αυτό! Εδώ συναντάμε παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε παραδοσιακές κοινωνικές και οικογενειακές δομές, όπου οι ρόλοι των δύο φύλων είναι κατανεμημένοι με βάση τα παραδοσιακά πρότυπα του άντρα αρχηγού της οικογένειας και της γυναίκας, υποταγμένη στην εξουσία του.
Και εδώ βλέπουμε ότι υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ο κοινωνικός περίγυρος του θύτη υποστηρίζει τέτοιες βίαιες συμπεριφορές προς τη γυναίκα του. Τέλος, ένας ακόμη παράγοντας είναι η ψυχική ασθένεια, η χρήση αλκοόλ ή ουσιών.
Η κατανάλωση οινοπνεύματος κε Φιλιππόπουλε προκαλεί άρση των αναστολών. Η άρση των αναστολών σημαίνει ότι οι συμπεριφορές που κάτω από φυσιολογικές συνθήκες θα περιοριζόταν μέσα στα πλαίσια των κοινωνικών ορίων στη φάση τοξίκωσης δεν ελέγχονται, δηλαδή στη χρήση αλκοόλ. Εκεί δεν ελέγχονται. Το οινόπνευμα επομένως, ελαττώνει την αίσθηση του φυσικού και κοινωνικού αντίκτυπου της επιθετικότητας.
Μύθοι και αλήθειες για την ενδοοικογενειακή βία
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να μας αναφέρετε μύθους και αλήθειες γύρω από αυτό το φαινόμενο.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κε Φιλιππόπουλε η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν κάποιοι μύθοι γύρω από την ενδοοικογενειακή βία. Πάμε να τους δούμε. Ένας πρώτος μύθος είναι ότι η ενδοοικογενειακή βία αφορά μόνο την άσκηση σωματικής βίας. Σαφώς και όχι!
Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα περίπλοκο και διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο που υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει. Η σοβαρότερη μορφή ενδοοικογενειακής βίας όμως δεν εκδηλώνεται μόνο με εξωτερικά τραύματα. Τη σοβαρότερη έκφανσή της την συναντάμε στα τραύματα της ψυχής, που φυσικά και δεν είναι εμφανή.
Οποιαδήποτε πράξη περιλαμβάνει περιορισμό, λεκτική προσβολή, εκφοβισμό ή οποιαδήποτε άλλη συμπεριφορά που μειώνει την αίσθηση του εαυτού, της αξιοπρέπειας και έχει ως στόχο να ελέγχει και να καθυποτάξει τον άλλον, αποτελεί ενδοοικογενειακή βία. Ένας άλλος ακόμη μύθος είναι ότι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αφορούν μόνο τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Φυσικά και όχι. Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο που υπερβαίνει οικονομικές, κοινωνικές, μορφωτικές διακρίσεις και απλώνεται σε πολλαπλές μορφές. Το φαινόμενο αυτό δεν κοιτάζει φύλο, ηλικία, εθνική προέλευση και οικονομική κατάσταση.
Ένας ακόμη μύθος είναι ότι το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας αφορά μόνο γυναίκες και ανήλικους. Κύριε Φιλιππόπουλε, η αλήθεια είναι ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η εξέταση του φαινομένου από αυτή τη σκοπιά σίγουρα δεν είναι συνήθης και έρχεται κόντρα στα στερεότυπα περί αδύνατου και δυνατού φύλου.
Ωστόσο, υφίσταται. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα θύματα είναι καταγγελλόμενοι κακοποιημένοι άντρες από γυναίκες οι οποίες χρησιμοποιούν κάθε μορφή βίας λεκτική η ψυχολογική, είτε για λόγους οικονομικούς είτε για λόγους αντεκδίκησης παράδειγμα.
Όμως εδώ έχουμε και τα κοινωνικά στερεότυπα του ισχυρού φύλου που μπορεί να αποτρέψουν τον κακοποιημένο άντρα να καταγγείλει το γεγονός, αναλογιζόμενος το σαρκασμό, τα πειράγματα ή ακόμη και την γελοιοποίηση που μπορεί να υποστεί.
Τέλος, ένας ακόμη μύθος είναι ότι η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ιδιωτική υπόθεση. Όχι. Όταν μέσα σε μια οικογένεια υπάρχει οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης, δε θα πρέπει να αποτελεί μυστικό ή ταμπού. Αυτό θα πρέπει να κατανοήσουμε ως κοινωνία.
Όσο τα στόματα μένουν κλειστά, η βία θα διαιωνίζεται. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα κε Φιλιππόπουλε να ζει ελεύθερος και χωρίς φόβο. Επομένως, το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας δεν αποτελεί ιδιωτική υπόθεση, αλλά κοινωνική παθογένεια.
Το προφίλ του θύτη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Η επόμενη μου ερώτηση θα έρθει να συμπληρώσει και να δέσει την προηγούμενη συζήτηση, ίσως και πιθανές επόμενες ερωτήσεις. Όσον αφορά λοιπόν το προφίλ και το χαρακτήρα του θύτη.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Όσο αφορά το θύτη, αρχικά υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά. Ποια είναι αυτά; Αρχικά βλέπουμε μια βαθιά πυρηνική ανάγκη την ανάγκη του ελέγχου, την ανάγκη του να κρατάω τον έλεγχο απέναντι σε έναν άλλον άνθρωπο. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τραυματισμένες εμπειρίες κε Φιλιππόπουλε με τραυματισμένα παιδικά χρόνια.
Έχοντας όμως την ανάγκη του ατόμου θύτη να ανήκει κάπου. Και πολλές φορές ασκεί βία, ασκεί έλεγχο προκειμένου να διατηρήσει την ομοιόσταση της ίδιας της σχέσης. Βλέπουμε το φόβο της εγκατάλειψης. Τη συναισθηματική αστάθεια, έναν εγωκεντρισμό δηλαδή μηδενική ανοχή στο όχι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ζήλια, η κτητικότητα.
Βλέπουμε χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης, αυξημένη χρηστικότητα, συναισθήματα κατωτερότητας. Ο θύτης έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρησιμοποιεί δηλαδή τον αυταρχισμό και τη βίαιη συμπεριφορά ως μέσο για να αυξήσει τον ανδρισμό του. Βλέπουμε παραδοσιακές αντιλήψεις. Δηλαδή πιστεύει στην υπεροχή των ανδρών και στον παραδοσιακό ρόλο που έχει ο άντρας μέσα στην οικογένεια.
Έχουμε την απώλεια ελέγχου των πράξεών του. Εδώ το άτομο δεν αντιλαμβάνεται τις συνέπειες των πράξεών του προς το θύμα. Και ένα τελευταίο χαρακτηριστικό είναι ότι ο θύτης επιρρίπτει τις περισσότερες φορές ευθύνες στη σύζυγο – σύντροφό του αλλά και σε εξωγενείς παράγοντες.
Για παράδειγμα, φταίει η συμπεριφορά της γυναίκας ή το προκλητικό ντύσιμο της συζύγου ή κάποιες οικονομικές δυσκολίες. Όπως βλέπουμε, οι ευθύνες αποδίδονται αλλού.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε τις πιο συχνές τακτικές συμπεριφοράς που χρησιμοποιεί ο θύτης;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά υπάρχουν κάποιες τακτικές συμπεριφοράς που χρησιμοποιεί ο θύτης. Κάποιες από αυτές είναι ο εκφοβισμός, οι απειλές. Υπονόμευση της αυτοπεποίθησης, τακτικές γελοιοποίησης, ντροπής και ο θύτης θα προσπαθήσει να βρίσκει συνεχώς ελαττώματα του θύματος.
Μία τακτική είναι η απομόνωση, ο αποκλεισμός από το οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό περίγυρο του θύματος. Βλέπουμε έναν υποβιβασμό. Μια εξοστράκιση της πράξης, δηλαδή δικαιολόγηση της συμπεριφοράς και της πράξης. Δεν φταίω εγώ για παράδειγμα, είχα πιει.
Βλέπουμε την κακοποίηση ως κάτι αμοιβαίο. Δηλαδή ο θύτης θα κάνει τα πάντα για να προκαλέσει στο θύμα του. Μια τακτική είναι η χρήση πατριαρχικών στερεοτύπων. Για παράδειγμα, είναι υποχρέωσή σου να είσαι γυναίκα και θα πρέπει να… Βλέπουμε τον οικονομικό έλεγχο.
Βλέπουμε ακόμη και κακοποίηση μετά τον χωρισμό. Και τέλος και το πιο σοβαρό είναι η αφαίρεση ακόμα και της ίδιας της ζωής του θύματος. Είναι το τελευταίο στάδιο.
Το προφίλ του θύματος (γυναίκα)
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Για να μπορέσουν να έχουν μια πλήρη εικόνα οι ακροατές μας. Όσον αφορά την ενδοοικογενειακή βία, θα ήθελα να σας ρωτήσω να δούμε και το προφίλ και το χαρακτήρα του θύματος έτσι ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα των προφίλ και των δύο συμμετέχοντων σε ένα τέτοιο φαινόμενο.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Στο σημείο αυτό, κύριε Φιλιππόπουλε, οφείλουμε να δούμε και κάποια χαρακτηριστικά του προφίλ που μπορεί να έχει ένα θύμα. Πρώτο είναι οι παραδοσιακές αντιλήψεις. Πιστεύει δηλαδή στα στερεότυπα του γυναικείου ρόλου και στον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Πολλές γυναίκες έχουν υπάρξει θύματα καταπίεσης και κακοποίησης και στην παιδική τους ηλικία, οπότε ίσως και να έχουν πειστεί πως αυτό τους αξίζει.
Αυτή η συμπεριφορά τους αξίζει και πρέπει να την υπομένουν στωικά. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το θύμα νιώθει αδύναμο και ξεκρέμαστο χωρίς την παρουσία του συζύγου του. Φοβάται να πάρει πρωτοβουλίες. Επιπροσθέτως φοβάται το θύμα το άτομο αυτό, το άγριο ξέσπασμα του συζύγου όταν εκείνη αποφασίσει να αντισταθεί και να επαναστατήσει θα λέγαμε.
Ακόμη βλέπουμε τις ενοχές και την εκλογίκευση. Το θύμα νιώθει ότι έχει και εκείνο μερίδιο ευθύνης για τη συμπεριφορά του συζύγου της και εκλογικεύει την κατάσταση, πείθοντας τον εαυτό της ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δύο γονείς για να μεγαλώσουν σωστά.
Αισθάνεται ένοχη επειδή μπορεί να υπήρξαν φορές που να ντύθηκε προκλητικά ή συμμετείχε σε έντονες διαφωνίες και προστριβές. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι και η έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Πολλές γυναίκες δεν βρίσκουν την στήριξη από την οικογένεια τους και έρχονται αντιμέτωπες κε Φιλιππόπουλε, συχνά με αντιλήψεις τύπου κάνε υπομονή, δεν πρέπει να χαλάσεις την οικογένεια σου. Είναι φράσεις που τις ακούμε.
Ακόμη βλέπουμε τον φόβο. Η γυναίκα φοβάται το πιο άγριο ξέσπασμα του συζύγου της αλλά και τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει στην ζωή της. Βλέπουμε την ντροπή. Η ίδια δεν θέλει να αποκαλύψει ότι είναι θύμα κακοποίησης γιατί πιστεύει ότι η αξιοπρέπειά της θα θιχτεί. Βλέπει με αισθήματα αγάπης και έρωτα. Και τι εννοώ μ αυτό;
Πολλές γυναίκες παραδέχονται ότι είναι ακόμη ερωτευμένες με τον σύζυγό τους και προσδοκούν ότι εκείνοι μπορεί ν αλλάξουν συμπεριφορά και τότε θα είναι ευτυχισμένες. Ουσιαστικά είναι κάτι που δεν θα αλλάξει.
Μπορεί για ένα διάστημα να εμφανίσει μεν μια διαφορετική συμπεριφορά, αλλά είναι θέμα χρόνου να αρχίσει ξανά και ξανά να κάνει το ίδιο πράγμα, όπως αναφέραμε και στον φαύλο κύκλο της βίας. Και τέλος, ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι το αίσθημα της αβοηθησίας. Πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τη βοηθήσει και να τη στηρίξει πέρα από τον ίδιο τους τον εαυτό.
Δευτερογενής θυματοποίηση των θυμάτων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Παρατηρείται αρκετές φορές κα Σκλιάμη κάποια στιγμή τα θύματα να ξαναζούν τη στιγμή της βίας, είτε αν έχει πάρει μεγάλη έκταση το θέμα μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης, είτε στο δικαστήριο σε μια δίκη να έρχονται, να καλούνται, να θυμηθούν ή να πάρουν θέση πάνω στο περιστατικό. Ποια είναι δικιά σας τοποθέτηση πάνω σε αυτό;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, αναφέρατε κάτι πάρα πολύ σημαντικό και αυτό έχει να κάνει με τη δευτερογενή θυματοποίηση των θυμάτων. Στην ουσία θυματοποίηση είναι μια κατάσταση η όποια παραβιάζει τα ανθρώπινα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη η οποία συντελεί στην αποδιοργάνωση της σωματικής και ψυχικής του ευημερίας.
Είναι η συμπεριφορά που τραυματίζει το άτομο θύμα σε σωματικό ψυχολογικό επίπεδο. Εδώ έχουμε δύο στάδια. Η πρωτογενής θυματοποίηση. Η οποία περιλαμβάνει την εγκληματική πράξη στην οποία η σχέση αλληλεπίδρασης είναι μεταξύ του θύματος και του θύτη και έχουμε και τη δευτερογενή θυματοποίηση, όπου η σχέση του θύματος είναι πλέον μεταξύ αυτού και των τρίτων, δηλαδή του ίδιου του θύματος και των τρίτων, δηλαδή της ποινικής δικαιοσύνης και του επίσημου κοινωνικού ελέγχου με όλους τους φορείς που τον σχηματίζουν.
Ο τρόπος που πολλές φορές αντιμετωπίζεται το θύμα από τους δικαστές, τους αστυνομικούς, τους εισαγγελείς αλλά και από όλη την κοινωνία, έχει ως αποτέλεσμα η γυναίκα θύμα να μην επιθυμεί την αναφορά της βίας που δέχεται.
Εδώ έχουμε, επιτρέψτε μου να πω και τον σκοτεινό αριθμό, που περιλαμβάνει όλες εκείνες τις περιπτώσεις εγκλημάτων που δεν καταγγέλθηκαν, δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ ή δεν συμπεριλήφθηκαν σε κάποιες στατιστικές έρευνες.
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν η πολιτεία και ο επίσημος κοινωνικός έλεγχος να προστατέψουν τα θύματα των εγκλημάτων, να προσφέρουν την ψυχολογική, οικονομική και ποινική υποστήριξη σε κάθε στάδιο της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης, ώστε να μπορέσει να υπάρξει ο περιορισμός της δευτερογενούς θυματοποίησης.
Τεχνικές πρόληψης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πριν κλείσουμε καλά με το σημερινό μας επεισόδιο, θα ήθελα τη δικιά σας πρόταση, τη δική σας συμβουλή στις γυναίκες που βρίσκονται σε μια συνθήκη κακοποίησης τι μπορούν να κάνουν; Ποιοι είναι οι τρόποι διαχείρισης;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, πριν αναφερθούμε τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα η οποία βρίσκεται σε μια σχέση κακοποιητική, θα ήθελα ν’ αναφερθώ που ίσως μπορεί να το έχετε ακούσει κι εσείς και οι ακροατές μας, το λεγόμενο panic button, που είναι ένα εργαλείο τεχνολογίας, πρόληψης της δευτερογενούς θυματοποίησης, καθώς η εφαρμογή εγκαθίσταται στα κινητά των γυναικών που έχουν υποστεί κακοποίηση και έχουν κάνει καταγγελία και στην αστυνομία.
Τι είναι ουσιαστικά το panic button; Στην ουσία βοηθάει τα πρόσωπα αυτά να νιώσουν μια ασφάλεια ώστε να μην ξαναγίνει κάτι σε δεύτερο χρόνο. Σχετικά με τη λειτουργία του panic button μόλις το πατήσει μια γυναίκα, ένα ειδικό μήνυμα στέλνεται στις υπηρεσίες άμεσης δράσης, όπου αυτές σπεύδουν αμέσως να τη βοηθήσουν όπου κι αν βρίσκεται.
Σκεφτείτε, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι πάνω από 800 γυναίκες έχουν εγκαταστήσει την εφαρμογή στο κινητό τους. Επομένως, πάμε να δούμε τώρα τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα σε περίπτωση που βρίσκεται σε μια σχέση κακοποιητική. Αρχικά, είναι σημαντικό να μπορέσει να εξασφαλίσει από πριν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, δηλαδή φίλες, φίλους, συγγενείς, γείτονες που θα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν παρέχοντας της στέγη, τροφή, χρήματα.
Ακόμη είναι σημαντικό να έχεις σκεφτεί πού θα χρειαστεί να πάει αν φύγει από το σπίτι. Να αποταμιεύει χρήματα. Ακόμη είναι σημαντικό και ωφέλιμο να έχει έτοιμη, για παράδειγμα, μια τσάντα με τα απαραίτητα αντικείμενα που χρειάζεται, τόσο της ίδιας όσο και των παιδιών εάν έχει.
Επίσης, είναι σημαντικό να αποφεύγει την κλιμάκωση των καταστάσεων με το θύτη, να αποφεύγει να παγιδευτεί, δηλαδή να βρεθεί μόνη της με τον θύτη. Να αποφεύγει χώρους που δεν θα μπορέσει να φύγει σε έκτακτη ανάγκη. Εξίσου σημαντικό είναι εάν είναι εφικτό να έχει συνεννοηθεί από πριν με μια γειτόνισσα, ώστε σε περίπτωση που ακούσει φωνές η γειτόνισσα να καλέσει την αστυνομία.
Να είναι ενήμερη δηλαδή. Κλείνοντας, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί, κύριε Φιλιππόπουλε και να τονιστεί ιδιαίτερα πως η σιωπή όχι μόνο δεν εξομαλύνει την κατάσταση, αλλά αντιθέτως τη χειροτερεύει. Όποιος και να βιώνει βία οποιασδήποτε μορφής, είναι καλό να μιλήσει ανοιχτά και χωρίς φόβο.
Κλείνοντας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο κα Σκλιάμη θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πολύ για άλλη μια φορά για ένα πολύ πολύ ενδιαφέρον θέμα. Δυστυχώς όπως είπα και στην εισαγωγή είναι επίκαιρο. Σαν πρώτη ευχή θα έδινα να σταματήσει κάποια στιγμή να είναι επίκαιρο και να είμαστε όταν ακούμε τέτοια περιστατικά να ξαφνιαζόμαστε και να θεωρούμε ότι είναι κάτι πάρα πάρα πολύ σπάνιο. Καλό σας απόγευμα κα Σκλιάμη λοιπόν και ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το επόμενο επεισόδιο.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ κύριε Φιλιππόπουλε με τη σειρά μου και όλους τους φίλους μας ακροατές. Καλό σας απόγευμα! Γεια σας!
