Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Κακοποίηση Ηλικιωμένων… «Δεν θέλω να μπω σε Ίδρυμα, νιώθω μοναξιά», «Μη με χτυπάς, μη μου φωνάζεις, ξέρω ότι σε έχω κουράσει παιδί μου, είμαι ανήμπορος/η και δεν μπορώ να φροντίσω μόνος/η τον εαυτό μου, με συγχωρείς», «Τι κάνεις παιδί μου; Πώς ήταν η μέρα σου; Δύο ημέρες τώρα, δεν έχω ανταλλάξει κουβέντα με άνθρωπο εδώ μέσα στο σπίτι, σαν να μην υπάρχω».
Είναι κάποιες εκφράσεις που συνήθως ακούμε από ανθρώπους τρίτης ηλικίας, φράσεις που βγάζουν παράπονο, θλίψη, πόνο, απογοήτευση… Ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα με το φαινόμενο να είναι δύσκολο ως προς την αναγνώρισή του, καθώς υπάρχουν φορές όπου ορισμένες αντιδράσεις μπορεί να οφείλονται σε κάποιο πρόβλημα υγείας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), 1 στα 10 άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών έχουν δεχτεί κάποια μορφή κακοποίησης, με το 90% των περιπτώσεων της κακοποίησης να ασκείται από άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Στο σημερινό επεισόδιο της LearnHealth με καλεσμένη την Ψυχολόγο και Εγκληματολόγο κα Ιωάννα Σκλιάμη, θα αναφερθούμε στην Κακοποίηση των Ηλικιωμένων, στις μορφές που λαμβάνει αλλά και στις συνέπειες που έχει το φαινόμενο αυτό.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearnHealth, τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας. Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση.
Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project μάνατζερ της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο που έχουμε καλεσμένη την κυρία Ιωάννα Σκλιάμη με την ειδικότητα της Ψυχολόγου – Εγκληματολόγου, όπου θα συζητήσουμε για τη βία και την κακοποίηση κατά των ηλικιωμένων.
Εισαγωγή
Καλησπέρα κυρία Σκλιάμη.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Καλησπέρα κύριε Φιλιππόπουλε. Καλησπέρα και σε όλους τους φίλους μας ακροατές. Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και για τη φιλοξενία. Άλλο ένα podcast μαζί θα έλεγα σε συνέχεια του προηγούμενου στο οποίο μιλήσαμε για την κακοποίηση των γυναικών. Σήμερα είμαστε εδώ για να αναλύσουμε ένα άλλο είδος κακοποίησης, αυτό κατά των ηλικιωμένων, το οποίο είναι ένα εξίσου σοβαρό φαινόμενο θα λέγαμε, που χρήζει κι αυτό ιδιαίτερη προσοχή.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Είναι λοιπόν κα Σκλιάμη ένα θέμα πάρα πολύ ευαίσθητο. Η αλήθεια είναι ότι και στη προετοιμασία που έκανα για να ξεκινήσουμε αυτή τη συζήτηση, δεν μπορώ να πω ότι δεν επηρεάστηκα ψυχολογικά πριν καν ξεκινήσει όλο αυτό, γιατί είναι ένα θέμα το οποίο νομίζω ότι θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει όλους.
Και επειδή μπορεί να μην το έχουμε στα σπίτια μας, μέσα στο δικό μας κοινωνικό περίγυρο, δεν σημαίνει ότι πρέπει να κλείνουμε τα μάτια και τα αυτιά μας σε οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας. Πάμε λοιπόν να ξεκινήσουμε με τον ορισμό. Τι είναι λοιπόν η κακοποίηση των ηλικιωμένων;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σωστά κύριε Φιλιππόπουλε!
Η κακοποίηση θα συμφωνήσω και εγώ, είναι ένα ιδιαιτέρως σημαντικό θέμα και συνάμα ιδιαίτερα δύσκολο ως προς την προσέγγισή του. Ο όρος κακοποίηση ηλικιωμένων χρησιμοποιείται για να περιγράψει την καταχρηστική θα λέγαμε συμπεριφορά ή την έλλειψη φροντίδας που έχει ως αποτέλεσμα πρόκληση βλάβης ή δυσφορίας σε ένα ηλικιωμένο άτομο.
Στην ουσία η κακοποίηση ηλικιωμένων είναι μια μεμονωμένη ή επαναλαμβανόμενη πράξη ή η έλλειψη κατάλληλων ενεργειών η οποία λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο οποιασδήποτε σχέσης στην οποία υπάρχει μια προσδοκία, θα λέγαμε εμπιστοσύνης, που όμως τελικά προκαλεί βλάβη ή δυσφορία σε ένα ηλικιωμένο άτομο.
Στο σημείο αυτό να πούμε ότι η κακοποίηση των ηλικιωμένων εμφανίστηκε σαν ζήτημα τα τελευταία χρόνια του 20ου αιώνα, που παρέμενε κρυφό βέβαια από την κοινή γνώμη, αλλά αναφερόταν σε βιβλιογραφίες, όπως αναφερόταν και η παιδική γυναικεία κακοποίηση. Και οι δύο τύποι κακοποίησης ήταν ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας.
Η κακομεταχείριση των ηλικιωμένων αποδόθηκε ως κακοποίηση των ηλικιωμένων και πρωτοεμφανίστηκε σε βρετανικά επιστημονικά περιοδικά το 1975 με τον όρο «πολιορκία της γιαγιάς».
Ποιες οι μορφές κακοποίησης ηλικιωμένων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ευχαριστώ πολύ κα Σκλιάμη! Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, το περιμένω κάθε φορά η αλήθεια είναι στη συζήτηση που κάνουμε την ιστορική αναφορά. Από που προέρχεται το όρος; Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον όσες φορές και να το έχετε κάνει, καμία από αυτές δεν γνώριζα, οπότε είναι κάτι που αναμένουν οι ακροατές που σας παρακολουθούν.
Πολύ ενδιαφέρουσα λοιπόν αυτή η πληροφορία. Τώρα εδώ θα ήθελα να θέσω και ένα άλλο ζήτημα που είναι καθαρά προσωπική μου άποψη. Τη σοβαρότητα της κακοποίησης ηλικιωμένων στο μυαλό μου εγώ τουλάχιστον την έχω στο ίδιο επίπεδο με την κακοποίηση ανηλίκων και από την άποψη ότι είναι δύο ηλικιακές ομάδες που ουσιαστικά είναι ανήμπορες να υπερασπίσουν τον εαυτό τους, είτε μιλάμε για οποιαδήποτε μορφή βίας κι αν μιλάμε, είτε δεν μπορούν, είτε τους είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανταπεξέλθουν σε τέτοια κατάσταση.
Οπότε η σοβαρότητα είναι ίδια και όπως σε κάθε μορφή κακοποίησης προφανώς απλά το παρατήρησα γιατί έτσι εγώ το έχω στο μυαλό μου όταν ακούω τέτοιο περιστατικό. Λοιπόν, να προχωρήσουμε στην επόμενη ερώτησή μου στο ποιες είναι οι μορφές αυτής της κακοποίησης;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, υπάρχουν κάποιες μορφές κακοποίησης που συναντάμε και στην κακοποίηση κατά των ηλικιωμένων. Οι ηλικιωμένοι μπορεί να βιώσουν ένα ή περισσότερα είδη κακοποίησης. Όπως και κάθε άλλο είδος κακοποίησης, έτσι και το συγκεκριμένο μπορεί να παρουσιαστεί σε πολλές μορφές. Αρχικά η οικονομική κακοποίηση.
Συμβαίνει όταν ένα άλλο άτομο που θα μπορούσε να είναι τα παιδιά ή ένα άλλο μέλος της οικογένειας, ελέγχει αποφάσεις που αφορούν οικονομικά θέματα ή την πρόσβαση σε χρήματα ή άλλα περιουσιακά στοιχεία, χωρίς τη συγκατάθεση όμως του ηλικιωμένου ατόμου.
Παραδείγματα που μπορεί να περιλαμβάνουν οικονομική κακοποίηση είναι όταν το ηλικιωμένο άτομο εξαναγκάζεται να δώσει χρήματα σε συγγενή. Όταν τα παιδιά, για παράδειγμα, παίρνουν χρήματα για τη φροντίδα του ηλικιωμένου χωρίς τη συγκατάθεση του.
Και όταν υπάρχει άσκηση πίεσης στο ηλικιωμένο άτομο να πάρει οικονομικές αποφάσεις, όπως για παράδειγμα να παραχωρήσει τον τίτλο ιδιοκτησίας ενός ακινήτου ή ο εξαναγκασμός του ηλικιωμένου ατόμου να αλλάξει τα πληρεξούσια του, για παράδειγμα. Τα βλέπουμε αρκετά συχνά. Ένα άλλο είδος κακοποίηση είναι η συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση.
Η χρήση απειλών, ύβρεων ή προσβολών που μπορεί να προκαλέσουν απελπισία, αισθήματα ντροπής, άγχος, ακόμα και αδυναμία. Εδώ συναντάμε τον συναισθηματικό χειρισμό, θα λέγαμε, τη συμπεριφορά ελέγχου, την υποτίμηση, ακόμα και την παρενόχληση.
Ένα άλλου είδους κακοποίησης είναι η παραμέληση. Η παράλειψη παροχής σωστής φροντίδας του ηλικιωμένου ατόμου. Παραδείγματα που μπορεί να περιλαμβάνει η παραμέληση; Η παράλειψη παροχής τροφής, ρουχισμού, στέγης, ιατρικής φροντίδας ή ακατάλληλη χρήση φαρμάκων, η διατήρηση του ηλικιωμένου ατόμου σε κατάσταση κακής υγιεινής ή η άρνηση παροχής πρόσβασης στο ηλικιωμένο άτομο σε υπηρεσίες που παρέχουν φροντίδα.
Μία ακόμη κακοποίηση είναι η σωματική, δηλαδή η πρόκληση πόνου ή τραυματισμού με τη χρήση σωματικής δύναμης. Παραδείγματα που περιλαμβάνουν σωματική κακοποίηση, το χτύπημα, το χαστούκι, το σπρώξιμο. Ακόμη και τη χρήση περιορισμών.
Ένα άλλο είδος κακοποίησης είναι η κοινωνική κακοποίηση, δηλαδή η εξαναγκαστική απομόνωση και η αυξημένη αδυναμία του ατόμου. Παραδείγματα που μπορεί να περιλαμβάνουν κοινωνική κακοποίησης Είναι ο περιορισμός της πρόσβασης στην οικογένεια ή ακόμη και σε φίλους.
Ακόμη δεν επιτρέπουν στο ηλικιωμένο άτομο να έχει επισκέπτες στο σπίτι, να δέχεται επισκέπτες στο σπίτι ή να συμμετέχει σε κοινωνικές εξόδους. Υπάρχει περιορισμός πρόσβασης του ηλικιωμένου ατόμου σε πολιτισμικές δραστηριότητες ή υπηρεσίες.
Ένα άλλου είδους κακοποίησης είναι η σεξουαλική. Είναι οποιοδήποτε είδος αναγκαστικής ή ανεπιθύμητης σεξουαλικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της εκμετάλλευσης ενός ατόμου που δεν μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή. Και ένα τελευταίο είδος κακοποίησης είναι η ιδρυματική κακοποίηση. Σ
την ουσία είναι η επαναλαμβανόμενη ή μόνιμη κακοποίηση που διενεργείται από οποιοδήποτε ιδρυματικό περιβάλλον. Τι είναι εδώ το ίδρυμα; Το ίδρυμα μπορεί να είναι ένας οίκος ευγηρίας, ένα σπίτι φροντίδας ή κέντρα ημερήσιας φροντίδας.
Η κακοποίηση σε ιδρύματα και μορφές παίρνει διάφορες μορφές, θα λέγαμε όπως είναι ο έλεγχος της συμπεριφοράς των ηλικιωμένων ατόμων, μηχανικοί περιορισμοί όπως είναι το δέσιμο καρπών, ο ακούσιος εγκλεισμός, ο εξαναγκασμός του ηλικιωμένου ατόμου να παραμείνει στο κρεβάτι παρά τη θέλησή του και ο χημικός περιορισμός, δηλαδή η μη ενδεδειγμένη χρήση φαρμάκων.
Παράγοντες εκδήλωσης του φαινομένου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κυρία Σκλιάμη θα είμαι απόλυτα ειλικρινής και σε εσάς και στο κοινό ότι ήδη με την αναφορά του ορισμού, θα κάνω μια μεγάλη προσπάθεια να κρατήσω το επίπεδο της συζήτησης επιστημονικά, όπως αρμόζει και σε εσάς και στο θέμα και στην LearnHealth παρόλο το ότι ένα τέτοιο θέμα δεν θα μπορούσε να με αφήσει σε μια οποιαδήποτε άλλη συζήτηση που δεν θα ήταν αυτής της μορφής σε τόσο ήρεμη ψυχική κατάσταση, ώστε να μπορώ να αντιμετωπίσω αυτό τον διάλογο όπως πρέπει.
Νομίζω ότι ακούγοντας όλα αυτά, οποιοσδήποτε άνθρωπος θα ερχόταν, οποιοσδήποτε σώφρων άνθρωπος θα αισθανόταν αυτή την οργή να πω έτσι πιο ήπια αυτή τη μικρή παρένθεση. Γιατί νομίζω ότι αν μιλάμε και για ανθρώπους που μας παρακολουθούν, οι οποίοι με γνωρίζουν και προσωπικά, θα ήταν η απορία τους στο πως θα μπορούσα να κρατηθώ σε μια τέτοια συζήτηση σε αυτό το επίπεδο.
Παρόλα αυτά όμως ήθελα να κάνω την αναφορά πιο πολύ για να τονίσω την οργή μου για ένα τέτοιο θέμα, όπως και όταν θα προχωρήσουμε πιθανόν σε μια τέτοια συζήτηση για την κακοποίηση ανηλίκων. Μετά από αυτή τη μικρή παρένθεση μπορεί να ήταν και αδιάφορη για κάποιους, αλλά πολύ σημαντική για εμένα να την αναφέρω, θα προχωρήσουμε σε μία ερώτηση η οποία είχα σκοπό να σας την κάνω για να δούμε επιστημονικά λοιπόν γιατί συμβαίνει αυτό.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι δεν υπάρχει απλή απάντηση ως προς το ερώτημά σας, αλλά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που επηρεάζουν αυτό το φαινόμενο. Ο ηλικιακός αποκλεισμός είναι όταν ένα άτομο αντιμετωπίζεται με κακή μεταχείριση ή διακρίσεις, θα λέγαμε λόγω της ηλικίας του.
Τα αρνητικά ηλικιακά πρότυπα μπορούν να προωθήσουν την ιδέα ότι οι ηλικιωμένοι είναι αδύναμοι, εξαρτημένοι και γνωστικά εξασθενημένοι. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι οι ηλικιωμένοι είναι ευάλωτοι, ότι η κοινωνία τους εκτιμά λιγότερο και ότι χρειάζονται περισσότερη φροντίδα.
Παρόλο που αυτές οι αντιλήψεις κατ’ εμέ είναι λανθασμένες, μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο κάποιος συμπεριφέρεται απέναντι σε ένα ηλικιωμένο άτομο. Ένας δράστης κακοποίησης μπορεί να πιστέψει αυτές τις ηλικιακές υποθέσεις και να προσπαθήσει να ασκήσει την εξουσία του πάνω σε ένα ηλικιωμένο άτομο, προσποιούμενος ότι νοιάζεται γι αυτόν.
Άλλοι άνθρωποι μπορεί να προσπαθήσουν να επωφεληθούν, θα λέγαμε, από τον συσσωρευμένο πλούτο ενός ηλικιωμένου μέλους της οικογένειας και να το πιέσουν να μεταβιβάσει χρήματα σε νεότερες γενιές.
Πολύ συχνό φαινόμενο! Ηλικιακές παραδοχές κε Φιλιππόπουλε μπορούν επίσης να κάνουν τους ηλικιωμένους να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να μιλήσουν για δυσάρεστες πιθανές συμπεριφορές. Πολύ συχνά οι ηλικιωμένοι δε γίνονται πιστευτοί ή θεωρείται ότι έχουν αναξιόπιστες αναμνήσεις. Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι συνήθως η κακοποίηση των ηλικιωμένων συμβαίνει μέσα στις οικογένειες. Καθώς οι άνθρωποι γερνούν.
Οι ικανότητες και οι ανάγκες τους αλλάζουν και αυτό επηρεάζει το ρόλο τους εντός της οικογένειας. Αυτές οι αλλαγές λοιπόν, καθώς και οι παράγοντες όπως οι οικονομικές πιέσεις, η δυναμική των σχέσεων και η διαγενεακή βία και το τραύμα μπορούν να συμβάλουν σε εντάσεις και συγκρούσεις, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε κακοποίηση.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Σκλιάμη γνωρίζετε αν υπάρχουν κάποιες μελέτες οι οποίες να δηλώνουν ότι οι υπερήλικες, οι ηλικιωμένοι με προβλήματα υγείας έχουν περισσότερες πιθανότητες να δεχτούν κάποια μορφή βίας;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι κάθε ηλικιωμένος μπορεί να έχει υποστεί κακοποίηση. Αυτό περιλαμβάνει άτομα όλων των φυλών και εθνοτήτων και κοινωνικών τάξεων. Οι ηλικιωμένοι που είναι απομονωμένοι ή που χρειάζονται κάποια βοήθεια στις καθημερινές τους εργασίες μπορεί να διατρέχουν έναν υψηλότερο κίνδυνο, θα λέγαμε κακοποίησης.
Και σύμφωνα με μελέτες, σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι οποίες έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι με χειρότερη υγεία ή αναπηρία ή κάποιου είδους αναπηρία έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν κακοποίηση ηλικιωμένων, όπως επίσης και όσοι έχουν λιγότερο συχνή επαφή με μέλη της οικογένειας και με φίλους.
Σημάδια που μαρτυρούν τους δράστες
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σας ρωτήσω αν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια στον δράστη που μπορεί να τα παρατηρήσει είτε ο ίδιος ο ηλικιωμένος είτε άτομα του δικού του περίγυρου.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Όσον αφορά κύριε Φιλιππόπουλε, το προφίλ των φροντιστών, μπορεί να είναι άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένους και είναι υπερβολικά στρεσαρισμένα, λόγω του ότι δεν ανταπεξέρχονται στο βάρος των ευθυνών για τη φροντίδα, παρουσιάζουν κάποιες πιθανότητες περισσότερες θα λέγαμε να εκδηλώσουν συμπεριφορές κακοποίησης.
Ακόμη άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένο, από τον οποίο έχουν υψηλό βαθμό συναισθηματικής ή οικονομικής εξάρτησης. Ακόμη μπορεί να είναι άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένους με ιστορικό χρήσης ή κατάχρησης ουσιών ή κακομεταχείρισης άλλων. Είναι κάποια σημάδια, προειδοποιητικά θα λέγαμε, που μπορεί να δούμε σε κάποιους ανθρώπους.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αντίστοιχα, αν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια στο θύμα του ηλικιωμένου.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Υπάρχουν κάποια σημάδια αλήθεια είναι κε Φιλιππόπουλε, όπως κάποιοι τραυματισμοί, τραύματα όπως γρατζουνιές, μώλωπες στο πρόσωπο, στο λαιμό, στο στήθος, στην κοιλιά, στους μηρούς. Εμφανή σημάδια. Ακόμη μπορεί να υπάρξει παρουσίαση σημείων σωματικού τραύματος, συμπεριλαμβανομένης εδώ της αιμορραγίας.
Γύρω από το σώμα, από το στήθος, από διάφορα μέρη του σώματος. Επίσης μπορεί να δούμε κάποια ρούχα τα οποία να είναι ματωμένα ή κάποια κλινοσκεπάσματα. Ακόμη μπορεί να υπάρχει εμφάνιση σημάτων ανθρώπινου δαγκώματος πάνω στο σώμα.
Ένα ακόμη σημάδι είναι το αίσθημα άγχους όταν το ηλικιωμένο άτομο βρίσκεται κοντά στον εκάστοτε δράστη του. Στο σημείο αυτό να πούμε, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι η κακοποίηση της τρίτης ηλικίας αποτελεί, επιτρέψτε μου, ένα έγκλημα με τρομακτικά μεγάλο σκοτεινό αριθμό, ακριβώς όπως συμβαίνει και στην κακοποίηση των γυναικών που είχαμε αναφέρει σε προηγούμενο podcast μας.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψιν μας τη δυσχερή κατάσταση στην οποία μπορεί να βρίσκονται τα θύματα, τα ηλικιωμένα θύματα λόγω μεγάλης ηλικίας, σωματικής, νοητικής, ψυχολογικής κατάστασης, διαπιστώνουμε το μέγεθος του προβλήματος και τη σοβαρότητά του.
Το γεγονός αυτό λοιπόν, καθιστά αναγκαία την κοινωνική ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση όλων μας, ώστε να προστατεύσουμε την τρίτη ηλικία, στην οποία, πιστέψτε με, εμείς οι νεότεροι άνθρωποι οφείλουμε πολλά και δεν πρέπει να ξεχνάμε τον καθοριστικό ρόλο που συχνά διαδραματίζουν στη ζωή μας οι συγκεκριμένοι άνθρωποι.
Το προφίλ του δράστη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Παρατηρούμε τα τελευταία, τα τελευταία χρόνια κάτι πολύ ενθαρρυντικό που είναι η προσέγγιση όσον αφορά τη βία κατά των γυναικών και ότι υπάρχουν οργανισμοί, υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι, μια γυναίκα η οποία δέχεται βία οποιασδήποτε μορφής να μπορέσει να μιλήσει και να μπορέσει να βγει προς τα έξω η φωνή της, ώστε να δεχτεί την κατάλληλη βοήθεια που χρειάζεται και να βγει μέσα από αυτήν την εφιαλτική κατάσταση που μπορεί να ζει.
Αυτό δυστυχώς δεν μπορεί πρακτικά θεωρώ να έχει την ίδια απήχηση σε ηλικιωμένους και παιδιά, διότι μια γυναίκα αν δεν μιλάμε για ανήλικη και αν δεν μιλάμε για υπερήλικη, δεν έχει τη δύναμη να μπορέσει να μιλήσει. Είναι πιο εύκολο από ότι ένας ηλικιωμένος ή από ότι ένα παιδί.
Γι αυτό και θα ήθελα εγώ από τη δικιά μου μεριά, μη επιστημονικά τοποθετώντας τη συζήτηση θα θα πω ότι εδώ πρέπει να δώσουμε πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα σε αυτό το κομμάτι όσον αφορά τους ανήλικους υπερήλικες και τα παιδιά, που μπορεί να είναι κάποια άλλη συζήτηση σε κάποιο άλλο podcast.
Για μένα, όπως είπα και προηγουμένως, τα έχω πολύ ταυτόσημα, γιατί είναι άνθρωποι οι οποίοι δεν μπορούν να μιλήσουν, δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Πάρα πολλές γυναίκες βρίσκουν τη δύναμη μέσα από το διαδίκτυο, από την πληροφορία που παίρνουν ώστε να φτάσουν να μιλήσουν, γιατί βλέπουν ότι γύρω τους δεν είναι μόνες τους, κάτι που ούτε οι ηλικιωμένοι ούτε τα παιδιά έχουν πρόσβαση σε αυτό.
Γι αυτό θεωρώ ότι εδώ μιλάμε για ακόμα πιο σκοτεινά νούμερα που ίσως η ελπίδα στο να βγουν στην επιφάνεια κάποια στιγμή είναι μικρότερη απ ότι ήταν όταν ξεκίνησε αυτό το κίνημα στο να βοηθηθούν οι γυναίκες που δεχόντουσαν βία.
Αυτή τη παρέμβαση ήθελα να κάνω και θα περάσω στην επόμενη ερώτησή μου όταν τη συνέταξα η αλήθεια είναι ότι πέρασα πολλές αρνητικές σκέψεις από το μυαλό μου. Παρόλα αυτά όμως, επειδή είπαμε ότι θέλω να τοποθετήσουμε αυτή τη συζήτηση, αυτή την προσέγγιση επιστημονικά με έναν άνθρωπο με ειδίκευση πάνω σε αυτό και με γνώση, θα την κάνω την ερώτηση μου λοιπόν αυτή.
Ποιος είναι ικανός να κακοποιήσει ηλικιωμένο άτομο;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Δυστυχώς, κύριε Φιλιππόπουλε, η κακοποίηση των ηλικιωμένων γίνεται συνήθως από κάποιον που εμπιστεύεται ηλικιωμένους. Το άτομο αυτό μπορεί να παίζει πραγματικά έναν ρόλο φροντίδας, ενώ παράλληλα συμπεριφέρεται με εκφοβιστικό ή καταχρηστικό τρόπο.
Κακοποίηση ηλικιωμένων διαπράττεται συνήθως από μέλη της οικογένειας και συχνά περιλαμβάνει αναγκαστικό έλεγχο. Καθώς ο δράστης κρύβει την κακοποίηση του πίσω από το πρόσχημα της οικογενειακής φροντίδας και ευθύνης.
Τα ενήλικα παιδιά είναι οι πιο συνηθισμένοι δράστες, θα λέγαμε κακοποιήσεις ηλικιωμένων, ακολουθούμενοι από τους συντρόφους, έπειτα από τους συντρόφους των ενήλικων παιδιών και σε μικρότερο βαθμό είναι τα εγγόνια.
Στο σημείο αυτό να πούμε ότι ο εξαναγκαστικός έλεγχος είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει πρότυπα συμπεριφοράς όπου ένα άτομο προσπαθεί να ελέγξει ή και να χειραγωγήσει τη ζωή ενός άλλου ατόμου.
Πρόκειται δηλαδή για ένα είδος κακοποίησης που συχνά ξεκινά αργά, αλλά αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Τόσο οι άνδρες ωστόσο, όσο και οι γυναίκες είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν προσβλητική συμπεριφορά προς τα ηλικιωμένα άτομα.
Σε πολλές περιπτώσεις ο θύτης ζει με τον ηλικιωμένο και δυστυχώς μπορεί να εξαρτάται από αυτόν. Σημαντικός αριθμός κακοποιών αναφέρεται ότι αντιμετωπίζει μια σειρά από δικές του προκλήσεις, όπως ψυχικές ασθένειες, κατάχρηση ουσιών, οικονομικά προβλήματα.
Ποιες οι συνέπειες της κακοποίησης στους ηλικιωμένους
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα ήθελα να σας ρωτήσω ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομένου για τους ηλικιωμένους, για τα θύματα. Γιατί θα ήθελα η αλήθεια να μάθω και ποιες είναι οι συνέπειες για τους θύτες. Αλλά αυτό δεν είναι στην δικιά μας κουβέντα και δεν αφορά τις δικές μας ειδικότητες. Οπότε ας μείνουμε στην σημερινή μας συζήτηση. Ας μείνουμε στην δικιά σας ειδικότητα και ας αναφέρουμε. Θα σας παρακαλούσα πολύ ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομένου για τα θύματα.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Και βλέπουμε μια σχέση κακοποίησης οποιασδήποτε μορφής σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για μακροχρόνια ψυχολογικά προβλήματα. Οι άμεσες σωματικές συνέπειες περιλαμβάνουν επιθετικούς τραυματισμούς από μώλωπες ως θα λέγαμε και σπασμένα οστά, ακόμα και εγκεφαλικές βλάβες.
Η κακοποίηση ηλικιωμένων εμπλέκεται θα λέγαμε, στην πρόωρη θνησιμότητα, η οποία όχι μόνο μπορεί να προκληθεί από ευπάθεια ή αδυναμία, αλλά και από συνθήκες οι οποίες μπορεί να είναι επιπλέον επιβαρυντικές για τον ηλικιωμένο.
Οι ψυχολογικές συνέπειες μπορεί να προκύψουν αρκετά σοβαρές, με αποτέλεσμα. Να υπάρξουν βιώματα φόβου, θλίψης, θυμού, σύγχυσης αλλά και απομόνωσης του ηλικιωμένου από την οικογένεια αλλά και από τους φίλους του. Η έκταση αυτή των συνεπειών, κύριε Φιλιππόπουλε, περιλαμβάνει και χειροτέρευση, θα λέγαμε της ποιότητας ζωής του ηλικιωμένου.
Υπάρχει δυστυχία, υπάρχει κατάθλιψη, αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης φοβιών και ανήσυχων αντιδράσεων, ακόμη και διαταραχές στον ύπνο βλέπουμε ή μετατραυματικό άγχος. Η μορφή που φαίνεται να έχει τις περισσότερες μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες στην υγεία του θύματος είναι η κατάχρηση της άσκησης δύναμης και ελέγχου.
Εδώ τα θύματα βίας πολύ συχνά έχουν εφιάλτες, υπνηλία σε περίεργες στιγμές, σωματικές διαταραχές, κρίσεις άγχους, χρόνιους πονοκεφάλους και βλέπουμε και κατάθλιψη.
Τι εμποδίζει τους ηλικιωμένους να μιλήσουν
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ποια είναι τα εμπόδια που συνήθως δεν αφήνουν έναν ηλικιωμένο να προβεί σε μια καταγγελία;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι, κύριε Φιλιππόπουλε, ότι οι λόγοι για τους οποίους ένας ένας ηλικιωμένος δεν προβαίνει σε καταγγελία είναι αρκετά περίπλοκη. Περιλαμβάνουν τον φόβο, συμπεριλαμβανομένου του φόβου διάλυσης της οικογένειας. Ακόμη, το ηλικιωμένο άτομο μπορεί να μην καταλαβαίνει ότι βιώνει κακοποίηση ηλικιωμένου και να το θεωρεί εντάξει.
Ακόμη βλέπουμε συναισθήματα ενοχής και ντροπής. Υπάρχει η πεποίθηση επίσης ότι η βία, η κακοποίηση και η παραμέληση αποτελούν φυσιολογικό κομμάτι της οικογενειακής ζωής. Επίσης, το ηλικιωμένο άτομο πιστεύει ότι εάν ζητήσει βοήθεια.
Θα έχει ως συνέπεια να μπει σε γηροκομείο ή σε κέντρο φροντίδας. Και τέλος βλέπουμε ότι το ηλικιωμένο άτομο δε γνωρίζει που να αποταθεί για βοήθεια, καθώς. Υπάρχουν αρκετά ηλικιωμένα άτομα τα οποία δεν έχουν καλή σχέση με το διαδίκτυο, με το ίντερνετ, οπότε δεν ξέρουν και πού να αποταθούν.
Κλείνοντας, κύριε Φιλιππόπουλε δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ηλικιωμένοι είναι άνθρωποι και χρειάζονται τη ζεστασιά μας, την αγάπη, τη φροντίδα μας και την υπομονή μας. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν την ανάγκη της παρέας και του να έχουν έναν δικό τους άνθρωπο δίπλα τους, καθώς τα χρόνια μειώνονται για εκείνους αλλά και για εμάς αν θέλετε.
Ας τους βοηθήσουμε να περπατήσουν με αξιοπρέπεια τον καιρό που τους απομένει, αλλά και για εμάς τους ίδιους που δε θα τους ξαναδούμε. Ας τους πούμε ό, τι σκεφτόμαστε, ό, τι νιώθουμε. Ένα ευχαριστώ για τα όσα μας έδωσαν, αλλά και γι αυτά που δεν κατάφεραν, δεν μπόρεσαν να μας δώσουν.
Κλείνοντας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω στη συζήτησή μας για την Εθνική Γραμμή SOS το 1065 για τη συγκεκριμένη περίπτωση που αναφέρουμε όσον αφορά τη βία ηλικιωμένων. Προσωπικά θα ήθελα να πω κάτι το οποίο… βασικά θέλω να πω πολλά.
Γιατί πραγματικά το θεωρώ ένα έγκλημα, όπως είπατε προηγουμένως κι εσείς. Να προσέχουν περισσότερο οι άνθρωποι οι οποίοι αναγκαστικά αφήνουν τους συγγενείς τους σε ιδρύματα φροντίδας ηλικιωμένων, να έχουν πιο συχνή επαφή, ώστε να βλέπουν τι γίνεται, να παρατηρούν, ν ακούνε, να δίνουν βήμα στους στους συγγενείς τους, να ακούσουν την άποψή τους και το τι συμβαίνει και τι μπορεί να συμβαίνει.
Δεν λέω ότι κάτι συμβαίνει, αλλά είναι ένας τρόπος γιατί δεν θα συζητήσω τι γίνεται μέσα στο σπίτι μας, όταν τον έχουμε τον άνθρωπό μας κοντά και βλέπουμε και παρατηρούμε και είναι πιο εύκολο, έχουμε συνεχή επαφή. Μιλάω για τέτοιου είδους περιπτώσεις όπου είναι πιο πιο αραιή η επικοινωνία μαζί του, είτε από κοντά, είτε δια ζώσης, είτε τηλεφωνικά, είτε οτιδήποτε.
Ένα αυτό. Και δεύτερον για όλους τους υπόλοιπους, οι οποίοι δεν έχουν ηλικιωμένους ανθρώπους, είτε να είναι υπό την προστασία τους, είτε σε ιδρύματα, να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά και τ’ αυτιά μας να μην τα κλείνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις και η γραμμή που προαναφέραμε και νομίζω ότι και τη γραμμή να μη θυμάται κάποιος θα βρει τον τρόπο να απευθυνθεί σε μια αρχή για να καταγγείλει το οτιδήποτε παρατηρήσει.
Σκεφτείτε όλοι σας ότι μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα, δεν έχουν την πρόσβαση να ανταπεξέλθουν σ’ αυτό που περνάνε. Είναι πολύ, πολύ πιο σημαντικό από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας για εμένα, όπως αναφέρω για άλλη μια φορά, όσο κουραστικό και να γίνεται, όπως και η βία των μικρών παιδιών. Μένω σε αυτό! Είναι μια παράκληση δικιά μου προς τους ακροατές και σας δίνω το λόγο να κάνετε το κλείσιμο της συζήτησης μας.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σας ευχαριστώ πολύ κύριε Φιλιππόπουλε. Και οι δύο επισημάνσεις σας εξαιρετικές. Θα συμφωνήσω και εγώ μαζί σας. Είναι σημαντική και η πρόληψη. Είναι σημαντικές και οι ενημερωτικές εκστρατείες, θα έλεγα να γίνονται, να δημιουργούνται προς ενημέρωση των ηλικιωμένων, ώστε κι εκείνοι οι άνθρωποι να νιώθουν ότι μπορούν κάπου να μιλήσουν. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σας και για ακόμη ένα podcast με το περιεχόμενο το οποίο μόλις αναλύσαμε.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εγώ σας ευχαριστώ. Καλό απόγευμα.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Καλό απόγευμα! Γεια σας!
