Ακούστε το Podcast
Τι θα συζητήσουμε
Mobbing… Ένα φαινόμενο ηθικής παρενόχλησης που συναντάται στον εργασιακό χώρο και το οποίο αποτελεί έναν σημαντικά ανασταλτικό παράγοντα όσον αφορά την ψυχοπνευματική ισορροπία των εργαζομένων αλλά και την εύρυθμη λειτουργία του κάθε Οργανισμού ή της εκάστοτε Επιχείρησης ή Εταιρείας.
«Νιώθεις ανεπαρκής, ανασφαλής και συχνά αποκλεισμένος από την εργασιακή σου ομάδα»; «Υπάρχουν συνάδελφοι που σε αντιμετωπίζουν με αγένεια, ασέβεια ή σε υπονομεύουν;» «Αισθάνεσαι ότι παρεμβαίνουν ή σαμποτάρουν τη δουλειά σου ή σου αποκρύπτουν ακόμη και πληροφορίες;» «Συνάδελφοι και Εργοδότες υποτιμούν τις προτάσεις, τις σκέψεις ακόμη και τα συναισθήματα που έχεις;»…
Είναι κάποιες από τις τακτικές, ευδιάκριτες και μη, που χρησιμοποιεί ένας εργασιακός θύτης στο θύμα – συνάδελφό του, με τις επιπτώσεις σε ψυχικό και σωματικό επίπεδο του ατόμου να είναι πολλαπλές και κάποιες φορές και αρκετά σοβαρές.
Στο σημερινό επεισόδιο της LearnHealth με καλεσμένη την Ψυχολόγο και Εγκληματολόγο κα Ιωάννα Σκλιάμη, θα συζητήσουμε την έννοια του Mobbing (εργασιακός εκφοβισμός), τι είναι, τι ΔΕΝ περιλαμβάνει μια συμπεριφορά εκφοβισμού και παρενόχλησης, ποια είναι τα αίτια που οδηγούν στο mobbing, ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του φαινομένου αλλά και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της Learnhealth, τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας.
Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project μάνατζερ της LearnHealth, και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου θα έχουμε μαζί μας την κυρία Ιωάννα Σκλιάμη με την ειδικότητα της Ψυχολόγου για να αναλύσουμε το φαινόμενο του Mobbing.
Εισαγωγή
Καλησπέρα κυρία Σκλιάμη!
Ιωάννα Σκλιάμη:
Καλησπέρα κύριε Φιλιππόπουλε. Καλησπέρα και σε όλους τους ακροατές μας.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας άλλη μια φορά εδώ. Όπως είχαμε αναφέρει και στο προηγούμενο podcast για τους ακροατές μας ότι και μετά από αυτό το θα έχουμε μια στήλη στην οποία θα κάνουμε podcast μαζί, θα είναι μια δικιά σας στήλη με δικά σας θέματα.
Οπότε όσοι μας ακολουθούν και ιδιαίτερα ακολουθούν εσάς, θα έχουν την πρόσβαση και στο Spotify και στα podcast στην Google αλλά φυσικά και στην πλατφόρμα μας να επισκεφτούν τα νέα σας επεισόδια.
Για όσους δεν γνωρίζουν για τους ακροατές μας, σας πω ότι υπάρχει και επιλογή στο κανάλι μας να δέχονται ειδοποιήσεις ενεργοποιώντας εκείνο το κουδουνάκι σε κάθε νέο επεισόδιο που ανεβαίνει στην LearnHealth, ώστε να έχουν μια συνέχεια στην παρακολούθηση των επεισοδίων. Πάμε λοιπόν να ξεκινήσουμε σήμερα για το φαινόμενο του mobbing.
Πριν ξεκινήσουμε λοιπόν, θα ήθελα για άλλη μια φορά γιατί όντως μπορεί κάποιος να μη μας παρακολουθεί συχνά. Είναι η πρώτη φορά που μπαίνει. Mετά τα 30 podcasts θα σταματήσω να σας ρωτάω. Προς το παρόν θα σας ρωτήσω άλλη μια φορά να μας πείτε λίγο δυο λόγια για εσάς σε περίπτωση που κάποιος δε σας γνωρίζει να ακούσει δυο λόγια πριν ξεκινήσει να ακούσει αυτό το επεισόδιο.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά. Αρχικά να σας ευχαριστήσω κι εγώ για την πρόσκληση και για τη φιλοξενία. Άλλο να podcast σήμερα μαζί και χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι εδώ, αναλύοντας ένα θέμα το οποίο κάνει την εμφάνισή του στον εργασιακό χώρο.
Το Mobbing όπως θα δούμε παρακάτω.
Πριν ξεκινήσουμε λοιπόν να γνωριστούμε, είμαι η Ιωάννα η Σκλιάμη. Είμαι ψυχολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και η μετεκπαίδευση μου είναι πάνω στην ανασυνδυασμένη εκλεκτική συμβουλευτική.
Έχω ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στον τομέα της Εγκληματολογίας. Είμαι κάτοχος διαφόρων πιστοποιήσεων με την εκπαίδευσή μου να είναι διαρκής μέσα από την παρακολούθηση πληθώρων εκπαιδεύσεων.
Παράλληλα είμαι ομιλήτρια σε συνέδρια που αφορούν θέματα ψυχικής υγείας. Είμαι πιστοποιημένη επαγγελματίας ανθρώπινου δυναμικού HR αλλά και αρθρογράφος αρθρογράφος σε κάποια sites ψυχολογίας. Εργάζομαι ως ψυχολόγος στο ΚΕΘΕΣΥ.
Έτσι είναι ένα κέντρο θεραπευτικής συμβουλευτικής για παιδιά και ενήλικες. Επίσης είμαι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας, του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, καθώς και μέλος μιας πλατφόρμας υγείας για τις γυναίκες.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ λοιπόν, πριν ξεκινήσουμε να κάνω τις ερωτήσεις μου, θα ήθελα να αναφέρω λοιπόν προσωπικά γιατί είχα την εμπειρία, είχα τη χαρά να παρευρίσκομαι εκεί, να δώσω συγχαρητήρια και συν γιατί παρακολούθησα ιδίως το πρώτο συνέδριο που κάνανε ψυχικής υγείας.
Ήταν μια πάρα πολύ ωραία προσπάθεια πραγματικά και τα βιωματικά εργαστήρια που είχε ήταν κάτι πάρα πολύ ενδιαφέρον, οπότε εύχομαι να το συνεχίσετε. Θέλετε να μας πείτε κάτι γι αυτό;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά. Αρχικά ευχαριστούμε πάρα πολύ για την παρουσία που μας τιμήσατε και ήρθατε. Ήταν ένα φεστιβάλ στις 2 και 3 Μαρτίου, το Σαββατοκύριακο εκείνο στο οποίο ο χώρος μας αρχικά είναι στο Χαλάνδρι και το φεστιβάλ αυτό είχε το νόημα να έρθουν διάφοροι ειδικοί ψυχικής υγείας που ασχολούνται και με την ψυχολογία αλλά και με χώρους ψυχικής υγείας αλλά εναλλακτικής θεραπείας.
Οπότε έπαιρνε καθένας το χώρο του ώστε οι άνθρωποι που ερχόντουσαν ενημερώνονταν για τις υπηρεσίες που παρέχει ο κάθε ειδικός ψυχικής υγείας. Συν ότι μπορεί να έδιναν και κάποια δώρα σε αυτούς που ερχόντουσαν. Ήταν ένα πλούσιο θα έλεγα Σαββατοκύριακο με αρκετό κόσμο. Ευχαριστούμε όλους όσους ήρθαν και μελλοντικά θα υπάρξει και δεύτερο και τρίτο φεστιβάλ. Θα έχει και συνέχεια.
Τι είναι το mobbing;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ όμορφα. Σας το εύχομαι λοιπόν να πάνε όλα καλά γιατί είναι μια πάρα πολύ ωραία κίνηση. Εμένα προσωπικά με άφησε, με κάλυψε ουσιαστικά γιατί είδα αυτόματα και εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης αλλά και επαγγελματίες του χώρου μέσα σε μια παρουσίαση, έναν πάρα πολύ ωραίο χώρο. Και να αναφέρω εδώ λοιπόν ότι δεν είναι διαφήμιση.
Το είπα καθαρά, δεν το γνωρίζατε καν ότι θα κάνω αναφορά, Γιατί πραγματικά επειδή βρέθηκα εκεί, μου φάνηκε με ένα παραπάνω ενδιαφέρον και γι αυτό το μοιράζομαι με τον κόσμο. Πάμε λοιπόν να ξεκινήσουμε τη σημερινή μας συζήτηση.
Όπως κάθε φορά αυτό που θέλω είναι να καταλάβει ο κόσμος πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση, ακριβώς τον ορισμό. Οπότε θα ξεκινήσω λοιπόν με τον ορισμό. Πείτε μας σας παρακαλώ τι είναι το mobbing; Ουσιαστικά ο εργασιακός εκφοβισμός.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σωστά. Αρχικά ξεκινάω με τον ορισμό. Θα ξεκινήσω με το από πού προέρχεται η λέξη Mobbing, η οποία προέρχεται από το αγγλικό ρήμα «mob» που σημαίνει επιτίθεμαι, ενοχλώ και περικυκλώνει. Με τον όρο Mobbing νοείται η ηθική παρενόχληση εργαζομένων στο χώρο της εργασίας τους.
Στην ουσία είναι μια συνεχή, θα λέγαμε συστηματική επιθετική συμπεριφορά ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων απέναντι σε έναν ή και περισσότερους συνεργάτες. Είναι, θα λέγαμε, μια μεθοδική άσκηση ψυχολογικής βίας, ηθικής βίας κατά κύριο λόγο, η οποία αποσκοπεί στο να εκφοβίσει, να προσβάλει, να υποβαθμίσει ή ακόμη και να εξευτελίσει, θα λέγαμε, ένα ή και περισσότερα άτομα, διαμορφώνοντας ένα ταπεινωτικό εργασιακό περιβάλλον και προσβάλλοντας όμως τόσο την αξιοπρέπεια όσο και την προσωπικότητα του ατόμου.
Το Mobbing μπορεί να γίνει από κάποιον συνάδελφο προς κάποιον άλλο συνάδελφο της ίδιας βαθμίδας, μπορεί όμως να γίνει από κάποιον μάνατζερ ή μπορεί να γίνει από τον υφιστάμενο στον προϊστάμενο ή και το αντίστροφο.
Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι το mobbing δεν γνωρίζει φύλο και επίσης εξίσου σημαντικό είναι ότι βλέπουμε ότι όρος εκφοβισμός δεν αποτελεί μόνο σχολικό φαινόμενο το bullying που λέμε, αλλά υπάρχει και ο εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο αντίστοιχα, είναι κάτι που μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες και σε οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα.
Αυτό θα πρέπει να το γνωρίζουμε. Στην ουσία το mobbing είναι μια βία, μια βία θα λέγαμε, που παίρνει μορφή με μικρές μικρές δόσεις, οι οποίες δεν εντοπίζονται άμεσα και μετατρέπουν αυτό το εργασιακό περιβάλλον δυστυχώς σε έναν καθημερινό εφιάλτη.
Η συμπεριφορά αυτή είναι απρόκλητη, επιτρέψτε μου να πω. Δεν υποκινείται δηλαδή από κάποια προηγούμενη προσωπική επαγγελματική έριδα μεταξύ θύτη και θύματος. Το θύμα δεν ευθύνεται για την έκφραση αυτού του φαινομένου. Παράλληλα όμως βλέπουμε ότι υφίσταται τις συνέπειες αυτού του φαινομένου.
Πότε ουσιαστικά έχουμε mobbing στους χώρους δουλειάς
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ κα Σκλιάμη μου γεννήθηκε μια απορία όμως, η οποία είναι η εξής. Στον εργασιακό χώρο γνωρίζουμε όλοι ότι υπάρχουν εντάσεις γιατί πολλές φορές είτε από την ένταση της δουλειάς, από το φόρτο εργασίας, από το άγχος, από το στρες, ίσως κι άλλες φορές από μια προσωπική σχέση που μπορεί να είναι λίγο πιο μετά από πολλά χρόνια, να γνωρίζω άνθρωπο καλύτερα και να εκφράζω πιο εύκολα την έντασή μου.
Σε όποια περίπτωση και να είναι λοιπόν αυτή, εντάσεις υπάρχουν. Εννοείται ότι είναι τελείως κατακριτέο αν αυτό μεταφράζεται σε ύβρεις και οτιδήποτε άλλο, αλλά αν μείνουμε ας μείνουμε στην ένταση. Αυτομάτως φαντάζομαι ότι κάτι τέτοιο δεν πηγαίνει στο πλαίσιο του mobbing.
Υπάρχει κάποια γραμμή; Υπάρχει κάποιος ορισμός; Υπάρχει κάποιο σημείο που από κει και μετά θα λέγαμε ότι μιλάμε γι αυτό το φαινόμενο;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ εύλογη ερώτηση και αυτό που σας γεννήθηκε, κύριε Φιλιππόπουλε. Πάμε να δούμε τι δεν περιλαμβάνει μια συμπεριφορά εκφοβισμού και παρενόχλησης, γιατί δεν είναι όλα on Mobbing αυτό που είπατε. Αρχικά, αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ της ισχυρής διαχείρισης και του εκφοβισμού. Και τι εννοούμε με αυτό;
Ότι τα σχόλια που γίνονται σε έναν χώρο εργασίας που είναι αντικειμενικά και αποσκοπούν στην παροχή εποικοδομητικής ανταπόκρισης δεν θεωρούνται εκφοβισμός, καθώς έχουν στόχο στο να βοηθήσουν τον εκάστοτε εργαζόμενο στο έργο του αλλά παράλληλα και την εταιρεία. Επομένως, μια συμπεριφορά εκφοβισμού παρενόχλησης δεν περιλαμβάνει.
Πρώτον, θα λέγαμε, την δυνατότητα έκφρασης διαφορετικών απόψεων. Καταλαβαίνουμε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του προσωπικότητα, τη δική του άποψη και σκέψη, την οποία έχει το δικαίωμα να εκφράσει σε αποδεκτά πλαίσια, φυσικά με σεβασμό προς τα υπόλοιπα άτομα. Και αυτό είναι απολύτως κατανοητό και σεβαστό.
Δεύτερον, την προσφορά εποικοδομητικής ανατροφοδότησης, καθοδήγηση θα λέγαμε ή συμβουλές σχετικά με τη συμπεριφορά που σχετίζεται με την εργασία. Δηλαδή μια εποικοδομητική ανατροφοδότηση ή καθοδήγηση μπορεί να υπάρξει σχετικά με κάποιο επαγγελματικό θέμα ή σχετικά με κάποιο project.
Θεωρείται θετικό αυτό ως προς την εξέλιξη του ατόμου, δηλαδή να εξελίσσεται το ίδιο το άτομο, αλλά αυτό ταυτόχρονα βοηθάει και την εταιρία. Και τρίτον. Λογική δράση του εργοδότη ή του μάνατζερ σχετικά με τη διαχείριση και τη διεύθυνση των εργαζομένων πχ. στο να αναθέτει μια εργασία ή τη λήψη εύλογων πειθαρχικών μέτρων.
Άρα, όπως καταλαβαίνουμε, είναι ορθό να διαχωρίζουμε το πότε ένα άτομο, ένας συνάδελφος μας ή ακόμη και εργοδότης μας περνάει θα λέγαμε αυτή την κόκκινη λεπτή γραμμή. Και πριν χρησιμοποιήσουμε τον όρο εκφοβισμό για κάποιο άτομο, θα πρέπει να γνωρίζουμε γιατί τη χρησιμοποιούμε για το συγκεκριμένο άτομο.
Γιατί όπως γνωρίζουμε ένας χώρος εργασίας, αυτό που αναφέρατε κι εσείς προηγουμένως, σίγουρα θα έχει τις εντάσεις του ή μπορεί να εκδηλωθεί και μια έντονη συμπεριφορά σε λογικά πλαίσια από κάποιο άτομο, δηλαδή μέσα στην εταιρία που μπορεί να γίνει μια δυο φορές, το Mobbing όμως έχει μια συστηματική εξέλιξη. Δηλαδή παίρνει τη μορφή μιας συστηματικής παρενόχλησης.
Ποιες οι μορφές του φαινομένου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ποιες είναι λοιπόν οι μορφές αυτού του φαινομένου;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Το εργασιακό bullying, το οποίο βρίσκεται και αυτό κάτω από την ομπρέλα του εκφοβισμού, μπορεί να περιέχει όλες τις μορφές βίας τη λεκτική, τη σωματική, την ψυχολογική και μπορεί να εκφραστεί με κάποιους τρόπους. Αρχικά συχνές εχθρικές παρατηρήσεις.
Δεύτερον. Μέσω του υποτιμητικού ύφος του νταή θα λέγαμε, απέναντι στο θύμα παύλα εργαζόμενο. Πείραγμα ή καταστροφή των προσωπικών αντικειμένων του θύματος. Φωνές, ύβρεις, απειλές και προσβολές.
Μια άλλη μορφή που παίρνει είναι μια συνεχή κριτική απέναντι στο θύμα. Την απουσία επιβράβευσης, δημιουργώντας παράλληλα και ένα αίσθημα αναποτελεσματικότητας για το θύμα εργαζόμενο. Επίσης βλέπουμε συνεχώς μεταβαλλόμενες οδηγίες εργασίας ότι είναι έτσι, ότι είναι αλλιώς.
Βλέπουμε κουτσομπολιό και υπονόμευση, δηλαδή αμαύρωση της κοινωνικής εικόνας του θύματος στους υπόλοιπους συναδέλφους. Ακόμη μπορεί να δούμε σαμποτάζ της δουλειάς του θύματος, άρα υπονόμευση και σκόπιμη παρεμπόδιση, θα λέγαμε της εργασίας του ατόμου, απομόνωση του θύματος δηλαδή να τρώει μόνος του, ενώ όλοι οι υπόλοιποι να τρώνε μαζί.
Επίσης βλέπουμε καθιέρωση αδύνατων προθεσμιών που θα προκαλέσουν την σκόπιμη αποτυχία του ατόμου. Επίσης ανάθεση παράλογων καθηκόντων ή φόρτου εργασίας. Επίσης μπορεί να γίνει μέσω αστείων που προφανώς είναι προσβλητικά και δεν είναι αστεία και αυτά μπορεί να γίνουν προφορικά ή μέσω e-mail.
Ακόμη μπορεί να υπάρχει εκφοβισμός ενός ατόμου προφορικά, σωματική κακοποίηση, αφαίρεση τομέων ευθυνών χωρίς κάποια αιτία. Και ακόμη μπορεί να παρατηρήσουμε ότι ο θύτης αποκλείει απαραίτητες πληροφορίες από το θύμα ή να του δίνει λανθασμένες πληροφορίες για να εκτεθεί.
Πως εξελίσσεται το mobbing από την πλευρά του θύτη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Μας έχετε αναλύσει πολύ ωραία μέχρι τώρα να καταλάβουμε πως λειτουργεί ο θύτης. Πάμε λίγο να μας βοηθήσετε; Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Δηλαδή Ποια είναι τα αίτια; Ποιος ο λόγος λοιπόν να θυματοποίησει κάποιος κάποιον με αυτόν τον τρόπο, ώστε ουσιαστικά να τον παρεμποδίσει και να του δημιουργήσει πρόβλημα στην εργασία του;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, η πολύ εύλογη ερώτησή σας. Η αλήθεια είναι ότι οι λόγοι είναι αρκετά πολύπλοκοι αρχικά, αυτό που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως πρώτο λόγο είναι ο φθόνος προς την αριστεία του θύτη και δεύτερον ο φθόνος στις προκαταλήψεις εκπροσώπων της διοίκησης ενάντια σε κάποια από τα χαρακτηριστικά του βαλλόμενου ατόμου, αλλά μπορεί να είναι και συνδυασμός αυτών των δύο.
Στην ουσία η απαρχή κάθε διαδικασίας Mobbing εντοπίζεται μέσα σε μια διαπροσωπική σύγκρουση, το λεγόμενο «κρίσιμο γεγονός» θα έλεγα. Όπου, την πρώτη φάση σύγκρουσης διαδέχεται μια δεύτερη, κατά την οποία ξεκινάει ο στιγματισμός του ατόμου, του λεγόμενου στόχου.
Κατά τη δεύτερη φάση το περιεχόμενο των καθημερινών συμπεριφορών μετατρέπεται σε ενέργειες. Που επικοινωνούν την εχθρότητα με κοινό παρονομαστή. Να θίξουν συναισθηματικά το άτομο ή ακόμη και να το τιμωρήσουν. Βασικός σκοπός λοιπόν αυτών των ενεργειών είναι η χειραγώγηση του θύτη μέσω της επιθετικότητας προς το θύμα.
Διονύσης Φιλιππόπουλος: Πολύ ωραία και επειδή λοιπόν, μιλάμε για ένα φαινόμενο το οποίο δεν συμβαίνει τυχαία. Ο θύτης αποσκοπεί σε κάτι συγκεκριμένο. Έχει προφανώς κάποιες τακτικές, δεν λειτουργεί παρορμητικά, αλλά μέσα από ένα πλάνο, από ένα σχέδιο. Ποιες είναι αυτές οι τακτικές λοιπόν που ακολουθεί συνήθως για να μπορέσει να φτάσει στο αποτέλεσμα του;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Οι τακτικές ή πρακτικές που χρησιμοποιούν οι θύτες του εργασιακού χώρου στο θύμα του μπορεί να είναι, για παράδειγμα, να κατηγορεί το θύμα για λάθη που ποτέ όμως δεν έχει κάνει το θύμα. Ακόμη κοιτάζει τον στόχο, το θύμα, δηλαδή τον στόχο του επίμονα, με σκοπό να τον εκφοβίσει με μη λεκτικό τρόπο όμως ακόμη υποτιμάει τις σκέψεις του.
Τις προτάσεις που κάνει το θύμα, ακόμα και συναισθήματα, χρησιμοποιώντας διάφορους χαρακτηρισμούς. Επιπρόσθετα, η διάθεσή του αλλάζει χωρίς προφανή λόγο, βγαίνοντας πολλές φορές κι εκτός ελέγχου μπροστά σε όλη την ομάδα.
Ασκεί σκληρή και επαναλαμβανόμενη κριτική στο θύμα, αποφεύγοντας συστηματικά θα λέγαμε, να τον επιβραβεύει ή να δείξει ικανοποίηση ακόμα και σε υποδειγματική δουλειά που έχει κάνει το θύμα. Επίσης φωνάζει στο θύμα του μπροστά σε όλους τους συναδέλφους και το εργοδότη με σκοπό να τον ταπεινώσει.
Τον σχολιάζει εν αγνοία του στην υπόλοιπη ομάδα, ενθαρρύνοντας όμως πολλές φορές και τους υπόλοιπους συναδέλφους του να τον απομονώσουν, είτε φυσικά είτε κοινωνικά. Επηρεάζει τη διαδικασία αξιολόγησης, μεταφέροντας ψευδείς πληροφορίες για το θύμα ή ακόμη και την απόδοση για τη συνεργασία του.
Χαρακτηρίζει τον στόχο, το θύμα, δηλαδή απείθαρχο ή ανίκανο, επειδή δεν υπάκουσε αυθαίρετες και μη σαφείς εντολές του. Επίσης εκδικείται το θύμα του όταν εκείνο εκφράζει ένα παράπονο. Του αναθέτει μια μη επιθυμητή εργασία με σκοπό την τιμωρία του. Μια ακόμη τακτική να σαμποτάρει τη συνεισφορά του στόχου σε μια ομαδική προσπάθεια.
Και επίσης ο θύτης επιδιώκει συστηματικά να κάνει το θύμα του να παραιτηθεί, με την προσπάθεια αυτή να μη διακόπτεται από τον εργοδότη. Το βλέπουμε και αυτό. Και τέλος, ο θύτης έχει μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από τον στόχο του με σκοπό να υποβιβάσει τη δουλειά του.
Τα προφίλ του θύτη και του θύματος
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Μπορείτε σε αυτό το σημείο να μας σκιαγραφήσετε λίγο τα προφίλ του θύτη και του θύματος αντίστοιχα.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Το άτομο αυτό που εκφοβίζει δεν χρειάζεται κάποιον συγκεκριμένο λόγο για να επιτεθεί στον στόχο του. Τα κριτήρια επιλογής του δεν έχουν να κάνουν με τυχόν προηγούμενες διαφορές τους. Καθώς το θύμα μπορεί να είναι ένα άτομο πιο αδύναμο σα χαρακτήρας ή καινούριος νέος στη δουλειά ή ακόμη να είναι πολύ καλός στη δουλειά του αρκετές φορές μπορεί να εκμεταλλεύεται τη θέση του ή την επιρροή που έχει στους υπόλοιπους εργαζόμενους για να επιβληθεί περισσότερο στο θύμα.
Έχει υποστηριχθεί, πρέπει να σας πω, κύριε Φιλιππόπουλε, πως αρκετοί από τους θύτες αναζητούν πάντα έναν στόχο σε οποιαδήποτε εργασιακό περιβάλλον και αν ενταχθούν. Με αυτό τον τρόπο, δηλαδή θεωρούν πως εδραιώνουν τη θέση τους.
Πολλές φορές ο τρόπος με τον οποίο ασκούν τον εκφοβισμό στο θύμα δε γίνεται με φανερό τρόπο που θα μπορούσε να προκαλέσει την αγανάκτηση των άλλων, αλλά γίνεται υπόγεια και συστηματικά. Αξιοσημείωτη είναι και η άποψη κάποιων ψυχολόγων που έχουν ασχοληθεί με αυτό το φαινόμενο. Και συνδέουν την άσκηση τακτικών εκφοβισμού με κάποιες διαταραχές προσωπικότητας.
Ποιες είναι αυτές; Η αντικοινωνική προσωπικότητα. Που εδώ έχουμε ψυχρότητα συναισθημάτων, απάθεια στις ανάγκες των άλλων, ακόμη και έλλειψη αυτοκριτικής. Βλέπουμε τη ναρκισσιστική προσωπικότητα. Εδώ έχουμε υπέρμετρη ιδέα. Το άτομο δηλαδή έχει υπέρμετρη ιδέα για το ίδιο του τον εαυτό και μη ικανότητα αποδοχής κριτικής.
Την οποία βέβαια αντιμετωπίζει θα λέγαμε με αδιαφορία ή ακόμη και με έντονο θυμό. Έχουμε τη θεατρική προσωπικότητα. Εδώ βλέπουμε μια θεατρινίστικη συμπεριφορά που προσαρμόζεται κατά περίσταση και φυσικά προς εξυπηρέτηση ιδίων αναγκών.
Και τέλος έχουμε την ψυχαναγκαστική προσωπικότητα. Εδώ έχουμε την τυπολατρία και βλέπουμε και μια λεπτομερειακή ανάλυση των καταστάσεων ή ακόμη και ακαμψία στη συλλογιστική του ικανότητα. Επομένως οι θύτες συνήθως χειραγωγούν, θα λέγαμε ή τρομοκρατούν εκείνους που η θέση τους είναι ίδια ή κατώτερη από τη δική τους.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μπορεί να απειλούν και να εκφοβίζουν ακόμα και τους ανωτέρους τους. Εάν για παράδειγμα νιώσουν ότι μπορεί να απολυθούν. Κλείνοντας με το προφίλ των θυτών θα ήθελα να αναφέρω πως χαρακτηρίζονται από έλλειψη ενσυναίσθησης και ενοχής, ενώ δε δείχνουν καμία μεταμέλεια για τις πράξεις τους.
Η εκφοβιστική συμπεριφορά τους αποτελεί στην πραγματικότητα θα λέγαμε μια αντίδραση σε ένα εσωτερικευμένο αίσθημα ντροπής. Εάν ένας θύτης αισθανθεί δηλαδή ντροπή λόγω μιας αποτυχίας στην εργασία του, τότε πολύ πιθανόν να επιλέξει να επιτεθεί σ ένα συνάδελφό του. Πάμε να δούμε τώρα το προφίλ του θύματος.
Στόχος είναι πιο πιθανό να γίνει ένα νέος συνάδελφος που μόλις έχει δηλαδή προσληφθεί, αλλά μπορεί να είναι και γυναίκες. Επιπλέον στόχοι μπορεί να γίνουν και τα άτομα με σωματικές δυσμορφίες. Ακόμα και ήπιες να είναι μπορεί να είναι τα άτομα που έχουν κάποια κάποιο εμφανές χαρακτηριστικό θα λέγαμε, όπως χαμηλό ύψος, περίεργη προφορά.
Μετανάστες και γενικά άτομα που δεν δείχνουν έτσι δυναμικά ή δεν δείχνουν κάποια προφανή διάθεση να αντιδράσουν. Ωστόσο, θύματα συχνά πέφτουν και άτομα που είναι καλύτερα στην δουλειά τους σε σχέση με τους θύτες.
Και που μπορεί να μη διαθέτουν κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αλλά θα λέγαμε ότι είναι τα πιο ευάλωτα άτομα, όπως είναι τα απομονωμένα άτομα, εκείνα τα άτομα που δηλαδή δεν έχουν ισχυρές συμμαχίες στον εργασιακό χώρο.
Τα διαφορετικά, τα άτομα δηλαδή που αποκλίνουν από τα τυπικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων με βάση την εθνικότητα, το φύλο, τη θρησκεία. Τα επιτυχημένα άτομα, οι εργαζόμενοι δηλαδή με υψηλά προσόντα, ανώτερα δηλαδή και σε μορφωτικό επίπεδο. Και τέλος βλέπουμε ότι είναι άτομα που έχουν προσληφθεί πρόσφατα. Αυτό που ανέφερα και προηγουμένως, δηλαδή αυτά τα άτομα θεωρούνται εύκολοι στόχοι.
Ποιες οι επιπτώσεις του mobbing στη ψυχολογία των εργαζομένων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Μιας και αναφερθήκατε λοιπόν για τα θύματα τώρα στο τέλος θα ήθελα να μας πείτε λοιπόν και τις επιπτώσεις που έχει αυτό το φαινόμενο πάνω τους.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι ότι κύριε Φιλιππόπουλε, βλέπουμε αρκετά συμπτώματα που προκαλούνται στο θύμα. Αρχικά βλέπουμε τα συναισθηματικά συμπτώματα. Όπως για παράδειγμα υπερβολικό άγχος που οδηγεί σε άρνηση εργασίας, στην αδυναμία συγκέντρωσης, ακόμη και σε μειωμένη αποδοτικότητα.
Βλέπουμε αισθήματα απομόνωσης απώλεια αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, αρκετό και έντονο θυμό, κυκλοθυμία, έλλειψη κινήτρου, μετατραυματικό στρες, ακόμη και τάσεις αυτοκτονίας. Βλέπουμε επίσης οργανικές σωματικές επιπτώσεις της ηθικής παρενόχλησης στο θύμα, όπως είναι οι αϋπνίες ή ναυτίες, ημικρανίες, ακόμη και καρδιακές αρρυθμίες. Εντοπίζουμε εξανθήματα στο δέρμα, εφίδρωση, στομαχικά προβλήματα.
Πόνοι στην πλάτη αλλαγές πολλές φορές στο σωματικό βάρος. Δηλαδή η αύξηση, η μείωση. Υπόταση, υπέρταση, ακόμη και διαταραχές ύπνου στο θύμα.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Μιας και μιλάμε λοιπόν για εργασιακό χώρο, θα ήθελα από την άλλη μεριά να μας πείτε τις επιπτώσεις που έχει στην εκάστοτε επιχείρηση ένα τέτοιο συμβάν.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης δεν βλάπτει μόνο το θύμα, αλλά και ολόκληρο το εργασιακό περιβάλλον. Οι επιχειρήσεις πολλές φορές μπορούν να χάσουν και πολλά χιλιάδες ευρώ εξαιτίας του Mobbing.
Αυτό συμβαίνει γιατί επηρεάζεται η παραγωγικότητα της επιχείρησης και η κερδοφορία, μειώνεται δηλαδή η δημιουργικότητα των εργαζομένων και δημιουργείται έτσι ένα εχθρικό θα λέγαμε, περιβάλλον εργασίας.
Επίσης παρατηρείται αδυναμία τήρησης προθεσμιών, μείωση των προδιαγραφών ποιότητας αλλά και αδυναμία λήψης σωστών αποφάσεων. Επομένως έχουμε μείωση των προδιαγραφών ποιότητας, ελλιπής εξυπηρέτηση πελατών, πτώση του ηθικού των εργαζομένων, μειωμένη ικανοποίηση των πελατών και φυσικά επιδείνωση της φήμης του εκάστοτε οργανισμού.
Τρόποι αντιμετώπισης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σαν τελευταία ερώτησή μου κα Σκλιάμη, όπως κάθε φορά, γι αυτό και κάνουμε τα podcast για να δώσουμε στον κόσμο μια βοήθεια σε αυτούς που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα τα οποία συζητάμε. Ποια θα ήταν λοιπόν η πρότασή σας; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ένα τέτοιο φαινόμενο όταν είμαστε στη θέση του θύματος;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Η αλήθεια είναι, κυρία Φιλιππόπουλε, ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με κάποιους τρόπους τον εργασιακό εκφοβισμό που μπορεί να μας κάνει κάποιος αρχικά σε μια επίθεση καλό είναι να μην απαντάμε με επίθεση.
Επίσης να μην χρησιμοποιούμε υψηλό τόνο στη φωνή μας, αλλά να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας με ψύχραιμο τρόπο, κάνοντας δηλαδή ξεκάθαρο πως αυτή η συμπεριφορά μας προσβάλλει και πως δεν είμαστε διατεθειμένοι να την ξαναδεχτούμε.
Είναι καλό κι εξίσου σημαντικό να αποφεύγουμε να καταφεύγουμε σε απειλές και προσβολές, γιατί έτσι μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο. Επίσης προσπαθούμε να μην κλαίμε. Ακόμα κι αν αυτό μας φαίνεται αδύνατο, καθώς αυτό μπορεί να θεωρηθεί ευαλωτότητα από τη μεριά του θύτη και να έτσι να έρθουμε αντιμέτωποι με νέες επιθέσεις.
Αν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον θύτη μόνοι μας, καλό είναι να είναι και άλλα άτομα μπροστά. Μπορούμε επίσης να μαζεύουμε κάποιες αποδείξεις, δηλαδή να αποθηκεύουμε κάποια στοιχεία. Πιθανά υβριστικά email ή καταγραφή των όσων έχουν συμβεί με λεπτομέρειες, καθώς και το ποιοι υπήρξανε μάρτυρες.
Αν για παράδειγμα, θεωρούμε ότι έχουμε στοχοποιηθεί εξαιτίας της φυλής μας, ενημερωνόμαστε επίσης για το τι προβλέπει ο νόμος για τις διακρίσεις κάθε είδους. Ακόμη, είναι σημαντικό να αναφέρουμε το γεγονός στους ανωτέρους μας με στοιχεία και ψυχραιμία.
Τέλος, είναι σημαντικό να μην παραιτηθούμε από την εργασία μας. Ή αν το κάνουμε να δηλώσουμε τους λόγους που μας ώθησαν σε αυτή την απόφαση. Ώστε έτσι αντίστοιχα να σταματήσει και η δράση της κακοποίησης.
Κλείνοντας, αυτό που θα ήθελα να τονίσω, κύριε Φιλιππόπουλε, είναι η καθοριστική συμβολή του ψυχολόγου στον εργασιακό χώρο, όπως επίσης και η εκπαίδευση των εργαζομένων. Είναι κάτι που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη μείωση του mobbing.
Κλείνοντας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Παρόλο που ήταν η τελευταία ερώτηση, μου γεννήθηκε ακόμα μια απορία. Συνηθίζεται νομίζω ότι αυτή την ατάκα μου την έχουν ακούσει πολλές φορές. Πάμε λοιπόν να σας κάνω μια ερώτηση. Ο θύτης υπάρχει περίπτωση να χρησιμοποιήσει προσωπικά δεδομένα, δηλαδή πράγματα που γνωρίζει για την προσωπική ζωή του θύματος ώστε να τα στοχεύσει ή είναι συνήθως αποκλειστικά σε γεγονότα που γίνονται μέσα στον εργασιακό χώρο;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε, η αλήθεια είναι ότι ο θύτης μπορεί να χρησιμοποιήσει και προσωπικά στοιχεία δεδομένα για να πετύχει τον στόχο και τον σκοπό του. Δεν είναι κάτι που θα τον εμποδίσει. Ναι, θα χρησιμοποιήσει και προσωπικά στοιχεία.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ λοιπόν και ας μην φτάσαμε στο τέλος και αυτού του επεισοδίου. Ευχαριστώ πάρα πάρα πολύ για την πληροφορία. Ήταν ένα πάρα πολύ ωραίο θέμα και αυτό. Καλή συνέχεια.
Ευχαριστώ πάρα πολύ!
Καλό απόγευμα.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ κύριε Φιλιππόπουλε με τη σειρά μου!
Γεια σας!
