Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Πώς μπορούμε να αγαπήσουμε πραγματικά τον εαυτό μας χωρίς να θυσιάζουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους; Η απάντηση βρίσκεται στην τέχνη της οριοθέτησης – μια δεξιότητα που συχνά παρεξηγείται ως εγωισμός, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί θεμελιώδη έκφραση αυτοσεβασμού.
Στο σημερινό επεισόδιο του LearnHealth Podcast, η ψυχολόγος Γεωργία Σενικίδου εξερευνά το πώς η οριοθέτηση λειτουργεί ως καθρέφτης της σχέσης με τον εαυτό μας. Αναλύει πώς τα πρότυπα ανατροφής και οι κοινωνικές προσδοκίες συχνά μας οδηγούν να παραμερίζουμε τις προσωπικές μας ανάγκες, δημιουργώντας ένα μοτίβο που μπορεί να μεταδοθεί από γενιά σε γενιά.
Μέσα από την κατανόηση του «παραθύρου ανοχής» – του προσωπικού μας ορίου αντοχής σε διάφορες καταστάσεις – μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε πότε χρειάζεται να θέσουμε όρια και πώς να το κάνουμε με τρόπο που σέβεται τόσο εμάς όσο και τους άλλους. Η ειδικός τονίζει πως η οριοθέτηση δεν είναι απόρριψη των άλλων, αλλά ένας υγιής τρόπος να διατηρήσουμε το «συναισθηματικό μας ποτήρι» γεμάτο.
Από τον εργασιακό χώρο μέχρι τις προσωπικές σχέσεις, ανακαλύπτουμε πώς η θέσπιση ορίων μπορεί να μας προστατεύσει από την συναισθηματική εξάντληση και να ενισχύσει την αυθεντικότητα στις σχέσεις μας. Γιατί τελικά, όπως επισημαίνεται στη συζήτηση, η πραγματική αυταγάπη δεν είναι εγωισμός – είναι το θεμέλιο για υγιείς και ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους.
Απομαγνητοφώνηση
Εισαγωγή
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearnHealth, τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας.
Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων. Όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε έναν από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και πρότζεκτ μάνατζερ της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο, όπου θα έχουμε μαζί μας την κυρία Γεωργία Σενικίδου με την ειδικότητα της ψυχολόγου και το σημερινό μας θέμα θα είναι η οριοθέτηση ως δείγμα αυταγάπης. Καλημέρα κυρία Σενικίδου!
Γεωργία Σενικίδου:
Καλημέρα σας! Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι για μια ακόμα φορά μαζί σας για να μιλήσουμε για ένα καίριο ζήτημα, ειδικά στις μέρες μας.
Ο Ορισμός της Οριοθέτησης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Στην LearnHealth έχουμε αναφέρει αρκετές φορές τα όρια. Αλλά ως επί το πλείστον στα όρια τα οποία θέτουμε στα παιδιά. Πιο πολύ στο κομμάτι της γονεϊκότητας. Σήμερα λοιπόν, πάμε να το δούμε από την σκοπιά της κυρίας Σενικίδου, όσον αφορά την αγάπη, όσον αφορά τα όρια που θέτει κάποιος στον εαυτό του. Πάμε να ξεκινήσουμε λοιπόν κυρία μου, με την πρώτη ερώτηση, με τον ορισμό ουσιαστικά τι σημαίνει οριοθέτηση;
Γεωργία Σενικίδου:
Η οριοθέτηση είναι η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει το προσωπικό παράθυρο ανοχών αντοχών του, να αναγνωρίζει ποιες είναι οι ανάγκες, επιθυμίες, τα όριά του και να τα εκφράζει με έναν ευγενικό, αποδεκτό τρόπο, ώστε να μη βιώνει αυτό το συναίσθημα της καταπίεσης απλά και μόνο για να μπορέσει να ανήκει κάπου.
Η Επίδραση της Ανατροφής
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Συνήθως αναφέρουμε ότι αρκετά θέματα όσον αφορά την ψυχολογία του ατόμου και την πορεία του στη ζωή του εξαρτώνται από την ανατροφή του, από το πώς, από τις αρχές, από τις κατευθύνσεις που έχει πάρει από το σπίτι του. Στην συγκεκριμένη περίπτωση πως ο τρόπος ανατροφής μπορεί να συντελέσει στην αδυναμία ουσιαστικά του ατόμου να θέσει τα όρια του.
Γεωργία Σενικίδου:
Δυστυχώς μεγαλώνουμε με έναν τρόπο που μας γαλουχούν με το να γινόμαστε αποδεκτοί, αρεστοί, με γνώμονα τα στάνταρ που θέτουν οι άλλοι για εμάς. Πρέπει να είσαι το καλό παιδί, ο καλός μαθητής, η καλή κόρη, ο καλός φίλος.
Και πάντοτε προσπαθούμε να χωρέσουμε στα πλαίσια που μας θέτουν οι άλλοι άνθρωποι. Αυτό αναπόφευκτα δημιουργεί μια ψευδαίσθηση και μια αποσύνδεση με τις ανάγκες του εαυτού.
Γιατί μπαίνουμε σε μια διαδικασία και σε έναν φαύλο κύκλο να καλύπτουμε τις ανάγκες άλλων ανθρώπων. Για να γίνω αποδεκτός, αρεστός, να είμαι το καλό παιδί για όλους τους άλλους. Και αυτό σημαίνει όμως ότι παύω να γίνομαι ο καλός άνθρωπος για μένα.
Δηλαδή παύω να καλύπτω και τις προσωπικές μου ανάγκες και επιθυμίες, γιατί πλέον δεν τις αναγνωρίζω και συνδέομαι αποκλειστικά με το τι επιθυμούν και θέλουν οι άλλοι για εμένα. Αυτό αναπόφευκτα, μακροπρόθεσμα, ως ενήλικας δημιουργείται και πάλι αυτή η ψευδαίσθηση του ότι καλύπτω τις ανάγκες επιθυμίες μου μέσα από τις ανάγκες επιθυμίες των άλλων και έτσι δεν μπορώ να θέσω και τα όριά μου.
Και αυτό πολλές φορές παρατηρείται και στον ενήλικο πληθυσμό η δυσκολία του να βάλει όρια με έναν άμεσο, ευγενικό τρόπο για να προστατεύσει την ψυχική του υγεία και εκφράζει μετά το συναίσθημα του θυμού, της ματαίωσης, απογοήτευσης. Όλα αυτά τα διαφορετικά συναισθήματα που βγαίνουν στο προσκήνιο ακριβώς γιατί για μακρό χρονικό διάστημα έπνιγε τις βαθύτερες ανάγκες του.
Οριοθέτηση και Κοινωνία
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πάμε τώρα λοιπόν να συνδέσουμε την κοινωνία με αυτό το πρόβλημα σε εισαγωγικά και μη πιστεύετε ότι στην κοινωνία υπάρχει η πεποίθηση ότι η οριοθέτηση σχετίζεται περισσότερο με τον εγωισμό του κάθε, του κάθε ατόμου.
Γεωργία Σενικίδου:
Δυστυχώς υπάρχει αυτή η στρεβλή πεποίθηση στις μέρες μας ότι όταν κάποιος προασπίζει τον εαυτό του, θέτει τα όριά του, αναγνωρίζει τις ανάγκες του και προσπαθεί να τις καλύψει, ότι είναι περισσότερο εγωιστής, φέροντας πιο ατομιστικά στοιχεία.
Αυτό βέβαια δεν υφίσταται καθώς υπάρχει ένας διακριτός διαχωρισμός, άλλο ο εγωισμός, δηλαδή το άτομο να λειτουργεί με γνώμονα το ατομικό του συμφέρον, τις ατομικές του ανάγκες, προβάλλοντάς τες σε υπέρμετρο βαθμό ενάντια στις ανάγκες επιθυμίες άλλων ανθρώπων και άλλο εκφράζω τα όριά μου με έναν ευγενικό τρόπο στους άλλους, γιατί αναγνωρίζω το τι αντέχω και τι ξεπερνάει τα όρια ανοχής μου και θέλω να με προασπίσω.
Δηλαδή θέλω να με προστατεύσω, δείχνοντας αυταγάπη, αυτοφροντίδα, με το να εκδηλώσω στον άλλον ότι μέχρι εκεί είναι το όριό μου. Μέχρι εκεί αντέχω. Θέλω να γίνει σεβαστό και κατανοητό, γιατί δεν θέλω να καταπιεστώ περαιτέρω.
Οριοθέτηση στις Διαπροσωπικές Σχέσεις
Και υπάρχει αυτή η δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις και στις φιλικές και στις συντροφικές και στις συγγενικές. Το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι ανέχονται πράγματα πολλά παραπάνω από αυτά που μπορούν να ανεχτούν και αναπόφευκτα είτε και πάλι βγαίνουν στο προσκήνιο δυσφορικά συναισθήματα, είτε όλη αυτή η καταπίεση οδηγεί και στην υπερσυσσώρευση αυτών των διαφορικών συναισθημάτων που τα καταπιεσμένα συναισθήματα κάποια στιγμή θα οδηγήσουν και στην εμφάνιση και των αυτοάνοσων νοσημάτων. Δεν είναι τυχαίο που στη σημερινή κοινωνία υπάρχει και αύξηση ως προς αυτό το φαινόμενο.
Οριοθέτηση στον Εργασιακό Χώρο
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κυρία Σενικίδου, φαντάζομαι ότι εννοείτε κάποια όρια που μπορούμε να θέσουμε στη ζωή μας όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις, σε επίπεδο που αυτό να μπορεί να είναι εφικτό. Και όταν λέω να είναι εφικτό, όχι από τη δύναμη του χαρακτήρα του καθενός να θέσει τα όριά του, αλλά να είναι εφικτό όσον αφορά τις ανάγκες του.
Παράδειγμα το να πρέπει κάποιες στιγμές να δεχθείς σε λογικά πλαίσια. Μιλάμε πάντα έτσι; Να ξεπεράσει τα όρια που έχεις θέσει όσον αφορά τις ανοχές σου και τις αντοχές σου σε εργασιακό χώρο, διότι δεν θέλεις να χάσεις τη δουλειά σου. Δεν γίνεται να χάσεις τη δουλειά σου διότι έχεις παιδιά, οικογένεια, ανάγκες. Σε εκείνη την περίπτωση διαφοροποιείται. Μάλλον σε αυτή την περίπτωση. Πως μπορεί κάποιος να καταλάβει και να διαφοροποιήσει αυτά τα όρια;
Γεωργία Σενικίδου:
Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει το ίδιο το άτομο να είναι σε θέση να αναγνωρίσει την πραγματικότητά του, δηλαδή να μην αρνείται αυτό το οποίο του συμβαίνει και η πραγματικότητα είναι ότι καταπιέζομαι, καταπιέζονται οι ανάγκες μου, τα συναισθήματά μου στον εργασιακό χώρο.
Φυσικά όσον αφορά τον εργασιακό χώρο, γιατί υφίστανται και οι οικονομικές απολαβές και το κομμάτι του βιοπορισμού, είναι πιο δύσκολο να τεθούν τα όρια. Όμως το άτομο οφείλει για να προστατεύσει τον εαυτό του και την ψυχική του υγεία, να προτεραιοποιήσει το κομμάτι αυτό και να δείξει στον εργοδότη, στους συναδέλφους μέχρι τι αντέχει και τι δεν αντέχει να κάνει.
Γιατί πολλές φορές και πάλι λειτουργώντας με αυτό το μοτίβο, με αυτό το pattern του καλού παιδιού, ανεχόμαστε πολλά παραπάνω από αυτά που αντέχουμε και μακροπρόθεσμα συντελούν και στο λεγόμενο burnout, στην εργασιακή εξουθένωση.
Ένας άνθρωπος ο οποίος δεν έχει διάθεση, δεν έχει όρεξη, δεν έχει πάθος για να πάει στην εργασία του, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος χάνει ένα σημαντικό κομμάτι ευτυχίας μέσα στην ημέρα του, καθώς και η εργασία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής του ανθρώπου, δαπανώντας μεγάλο χρόνο από τη μέρα του σε αυτό, οπότε δεν μπορεί να βιώνει δυσφορικά συναισθήματα και όλο αυτό να επαναλαμβάνεται και να μην κάνει τίποτα για να προστατεύσει τον εαυτό, γιατί και πάλι δείχνει αποστασιοποίηση, αποσύνδεση από την πραγματική ανάγκη, την εσωτερική του.
Η Ανάγκη για Κοινωνική Αποδοχή
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα περάσω στην επόμενη ερώτησή μου. Η ανάγκη ενός ατόμου για αποδοχή από την κοινωνία, από την οικογένεια πολλές φορές συντελεί στο να παραγκωνίσει τις ανάγκες του ίδιου.
Γεωργία Σενικίδου:
Φυσικά και ο τρόπος ανατροφής μας και η δική μας η ανάγκη. Όλοι οι άνθρωποι φέρουν αυτή την ανάγκη της αποδοχής. Το να είμαστε αρεστοί, το να τρέφουν οι γύρω μας μια θετική εικόνα για τον εαυτό μας.
Ωστόσο, πολλές φορές αυτή η υπέρμετρη ανάγκη δημιουργεί και μια αυταπάτη στο άτομο. Το ότι μόνο αν καλύπτω τις ανάγκες θέλω επιθυμίες των άλλων ανθρώπων, γίνομαι αποδεκτός, αρεστός και αυτό σημαίνει ότι αποσυνδέομαι από τις προσωπικές ανάγκες τις δικές μου.
Το να παραγκωνίζω τις ανάγκες μου για να χωρέσω, για να ανήκω κάπου, μπορεί αρχικά να μου δίνει αυτή την ψευδαίσθηση ευχαρίστησης ικανοποίησης και να νιώθω ότι οι γύρω μου με αποδέχονται, με θέλουν όμως μακροπρόθεσμα αυτή η απουσία οριοθέτησης, πλαισίωσης των διαπροσωπικών σχέσεων συντελεί σε αυτό το συναίσθημα καταπίεσης, αυτό το συναίσθημα εξάντλησης.
Σε αυτό το κομμάτι της απουσίας κατανόησης, όπου το άτομο μετά νιώθει μια συναισθηματική μοναξιά, ότι οι γύρω μου δεν καταλαβαίνουν το τι νιώθω, δεν καταλαβαίνουν ποια είναι η επιθυμία, η ανάγκη μου. Γιατί όμως κι εγώ δεν ήμουν ανοιχτός, δεν ήμουν ξεκάθαρος και συνδεδεμένος με τον ίδιο τον εαυτό στο να εκφράσω στους γύρω μου ότι μια συνθήκη, μια κατάσταση, ένα σχόλιο εμένα με καταπιέζει και δεν είναι τόσο αποδεκτό όσο πίστευα.
Οριοθέτηση στην Καθημερινότητα
Πολλές φορές ακόμα και σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την εξωτερική εμφάνιση που ενοχλούν τους ανθρώπους, δεν το λεκτικοποιούν και δεν θέτουν το όριό τους ως προς αυτό. Συνεχίζονται να γίνονται τέτοιου είδους σχόλια, όπως για παράδειγμα “αδυνάτισες”, “πήρες λίγα παραπάνω κιλά”. Το άτομο νιώθει δυσφορία, καταπιέζει αυτό το συναίσθημα, νιώθει άσχημα με την εικόνα εαυτού και παρόλα αυτά δεν κάνει κάτι για να προασπίσει, να προστατεύσει τον εαυτό του και την αυτοεικόνα του.
Να εκφράσει ότι “εμένα τέτοιου είδους σχόλια με επηρεάζουν. Εμένα τέτοιου είδους σχόλια με βάζουν σε μια διαδικασία υπερανάλυσης όσον αφορά την αξία του εαυτού μου και γι’ αυτό δεν θα ήθελα να αναλύονται. Δεν θα ήθελα να γίνονται τέτοιου είδους σχόλια στις συζητήσεις μας όταν βγαίνουμε έξω.” Δεν το κάνουν γιατί θεωρούν ότι αν το κάνουν και αν εκφράσουν την ανάγκη τους, αυτομάτως θα είναι λιγότερο αποδεκτοί από τους άλλους.
Το Παράθυρο Ανοχής
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κυρία Σενικίδου, αναφέρατε προηγουμένως τον όρο παράθυρο ανοχής. Είναι αυτός ένας δείκτης άμεσης ενεργοποίησης των ορίων του ατόμου;
Γεωργία Σενικίδου:
Φυσικά και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό και σε θεραπευτικό πλαίσιο. Ενδυναμώνουμε, ενισχύουμε το άτομο στο να αναπτύξει αυτή την ικανότητα αναγνώρισης του προσωπικού παράθυρου ανοχής.
Με τον όρο προσωπικό παράθυρο ανοχής είναι η ικανότητα του ατόμου να έρχεται σε επαφή με το τι είναι αποδεκτό, τι πλαισιώνει το προσωπικό του όριο και τι όχι όσον αφορά τα εξωτερικά ερεθίσματα, τις αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους.
Δηλαδή για μένα ένα σχόλιο που έχει να κάνει με το σώμα ξεπερνάει το όριό μου, για κάποιον άλλον δεν ξεπερνάει το όριο. Για μένα, ένα σχόλιο που έχει να κάνει με την επαγγελματική ανέλιξη μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά και να μου δημιουργήσει δυσφορικά συναισθήματα, για κάποιο άλλο άτομο όχι. Εξαρτάται και πού φέρει την ανασφάλεια ο κάθε άνθρωπος και τι είναι αυτό το οποίο αντέχει να ακούσει τη δεδομένη στιγμή ή νιώθει ότι δεν αντέχει, οπότε είναι καλό να θέσει το όριό του για να μην αναπαράγεται σε συζητήσεις με τους άλλους.
Η Διαγενεακή Μεταβίβαση της Οριοθέτησης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ κυρία Σενικίδου θα ήθελα να κάνω την ερώτηση στο αν η αδυναμία ή η δυσκολία οριοθέτησης κάποιου ατόμου διαπερνά διαγενεακά.
Γεωργία Σενικίδου:
Αναπόφευκτα, ένας ενήλικας, ένας ώριμος ενήλικας ή μάλλον δύο ώριμοι ενήλικες, όταν συναποφασίζουν να δημιουργήσουν, να επεκτείνουν την οικογένειά τους, φέρνοντας στον κόσμο παιδιά, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, αναπαράγουν κάποια μοτίβα συμπεριφοράς σκέψης από την προσωπική τους οικογένεια.
Κι αυτό γιατί όλοι οι άνθρωποι προερχόμαστε από οικογενειακά συστήματα που φέρουμε τις δικές μας καταβολές, πεποιθήσεις, στρεβλές αντιλήψεις, τα οποία μεταβιβάζουμε στη σχέση με τους άλλους.
Έτσι, ένας γονέας, για παράδειγμα ένας πατέρας ή μία μητέρα, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, θα μεταβιβάσουν και κάποιες από τις καταβολές στα παιδιά τους. Γι’ αυτό είναι και πάρα πολύ σημαντικό και το τονίζουμε, οι γονείς να αναλαμβάνουν κάποια συμβουλευτική υποστήριξη ή οι ίδιοι να υποστηρίζονται θεραπευτικά, ούτως ώστε να επιλύουν κάποια εσωτερικά ενδόμυχα ζητήματα προβληματισμούς για να μην τα μεταβιβάζουν στις επόμενες γενιές.
Η Επίδραση στη Γονεϊκή Συμπεριφορά
Μία τέτοια μεταβίβαση υφίσταται και στο κομμάτι της αδυναμίας οριοθέτησης. Όταν μια μητέρα δεν προασπίζει τον εαυτό της, δεν αναγνωρίζει τις ανάγκες, τις επιθυμίες της, δεν οριοθετεί τις σχέσεις της με τους άλλους και μονάχα δέχεται άσκηση πίεσης. Βιώνει εσωτερικά και βουβά δυσφορικά συναισθήματα από τις αλληλεπιδράσεις σχέσεις με τους άλλους είναι αυτό που καθρεφτίζει και στο παιδί της.
Καθρεφτίζει στο παιδί της αυτή τη συμπεριφορά. Το ότι κι εσύ οφείλεις για να γίνεσαι αποδεκτός, αρεστός από όλους τους άλλους, να μην εκφράζεις την ανάγκη σου, να μην λεκτικοποιείς την επιθυμία σου και έτσι το παιδί μαθαίνει να το αναπαράγει. Γιατί τα παιδιά βλέπουν και από τις συμπεριφορές των γονέων τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται, συμπεριφέρονται, αισθάνονται, εκφράζουν το συναίσθημα, το καταπιέζουν το συναίσθημα.
Η Επιρροή της Κοινωνίας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Είναι αυτό που ακούγαμε σε παλαιότερες εποχές. Ευτυχώς, το “τι θα πει ο κόσμος”. Αυτό ήταν πολύ, πολύ περισσότερο στα παλαιότερα χρόνια. Και αστειευόμενος θα πω γιατί υπήρχαν γειτονιές. Πλέον δεν υπάρχουν.
Γεωργία Σενικίδου:
Ως προς αυτό. Δυστυχώς ακόμα σε μικρές κλειστές κοινωνίες, επαρχιακές πόλεις υφίσταται αυτό το “μην μιλάς για να μην σε στιγματίσουν”, “για να μη φανείς το κακό παιδί”, να αποστασιοποιείσαι από κάποιες καταστάσεις, ακόμα και από καταστάσεις που νιώθεις ότι αδικείσαι για να μην δημιουργηθεί μια αρνητική εικόνα για εσένα. Και έτσι το άτομο μαθαίνει να καταπιέζει τον εαυτό του, αυτό που είναι, την σκέψη του γιατί φοβάται ότι οι γύρω του δε θα το αποδεχτούν.
Έκφραση Συναισθημάτων και Στερεότυπα
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Να αναφέρω ακόμα μια ατάκα των παλαιοτέρων. Δεν συνδυάζεται τόσο πολύ με τα όρια και την κοινωνία, αλλά με τα όρια του εαυτού. “Οι άντρες δεν κλαίνε” με αποτέλεσμα να καταπιέζονται τα συναισθήματα και να δίνεις ένα πρότυπο σε ένα παιδί που ειδικά η χρήση του γινόταν σε παιδιά πολύ μικρής ηλικίας, δύο, τριών, τεσσάρων ετών, όπου τους καλλιεργούν, τους καλλιεργούσαν μάλλον το αίσθημα ότι “μην κλαις, μην εκφράζεις το συναίσθημά σου”. Τι πιο υγιές συναίσθημα και αντίδραση από αυτό. Γιατί δεν θα γίνεις αποδεκτός; Γιατί δεν είσαι άντρας.
Θεωρώ ότι πλέον έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά την αντιμετώπισή μας προς την κοινωνία και όχι προς τον εαυτό. Αυτό είναι λίγο πιο δύσκολο και θέλει περισσότερη δουλειά.
Καταπίεση Συναισθημάτων και Επιθετικότητα
Γεωργία Σενικίδου:
Θα ήθελα να συμπληρώσω ως προς αυτό με τα συναισθήματα. Και δεν είναι τυχαίο που σήμερα εκδηλώνονται και τέτοια φαινόμενα επιθετικότητας, γιατί έχουν μεγαλώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού άνθρωποι που καταπιέζουν για χρόνια τα συναισθήματά τους και δεν έχουν μάθει να τα εκφράζουν με έναν ώριμο, με έναν υγιή τρόπο.
Οπότε, αναπόφευκτα όλα αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα κάπου θα βγουν στο προσκήνιο. Όπως είπαμε, είτε με το να κάνω κακό στον εαυτό μου μέσα από την εκδήλωση εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων, είτε με το να το εκφράζω με έναν επιθετικό τρόπο γιατί νιώθω ότι για χρόνια δεν ακουγόταν η φωνή μου, δεν μπορούσε να εκφραστεί το συναίσθημά μου γιατί δεν υπήρχε χώρος για το συναίσθημά μου.
Έμαθα ότι πρέπει να καταπιέζω αυτό που είμαι, αυτό που νιώθω, αυτό που σκέφτομαι και αναπόφευκτα κάποια στιγμή βγαίνει στο προσκήνιο με έναν πιο άγαρμπο, με έναν πιο ανώριμο τρόπο. Γιατί δεν έχω διδαχτεί, δεν έχω μάθει πώς να το κάνω και γι’ αυτό είναι ύψιστης σημασίας η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, η καλλιέργεια της αναγνώρισης συναισθημάτων και εξωτερίκευσής τους στις σχολικές μονάδες, στα σχολεία.
Η Σημασία της Συναισθηματικής Εκπαίδευσης
Γιατί ξεκινάει από τον τρόπο εκπαίδευσης. Μαθαίνουμε τα μαθηματικά, τη γλώσσα, τις επιστήμες, αλλά δεν μαθαίνουμε τίποτα για τα συναισθήματα και πώς να αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματά μας και να τα εκφράζουμε σε μικρές ηλικίες. Ας μιλήσουμε για τον σχολικό εκφοβισμό ως επί το πλείστον. Έχουμε κάνει αρκετές αναφορές στην LearnHealth και σε σεμινάρια και σε podcasts. Που ουσιαστικά είναι ένα άτομο το οποίο η συμπεριφορά αυτή πηγάζει από… Σίγουρα ένας από τους λόγους που έχει φτάσει σε αυτό το σημείο είναι αυτό που αναφέρατε προηγουμένως. Η καταπίεση των συναισθημάτων τους σε μικρότερες ηλικίες, έτσι ώστε να φτάσει πλέον να αντιδρά με αυτόν τον τρόπο. Δεν ξέρω αν συμφωνείτε.
Γεωργία Σενικίδου:
Φυσικά. “Νιώθω ότι δεν γίνομαι κατανοητός. Νιώθω ότι δεν με προσέχει κανένας, ότι δεν παίρνω αυτή την αγάπη που θα ήθελα να λάβω” και ο μόνος τρόπος για να με προσέξουν είναι αυτός ο λανθασμένος τρόπος εκδήλωσης επιθετικότητας, εκδήλωσης ανώριμων συμπεριφορών. Γιατί νιώθω ότι έτσι με αυτόν τον τρόπο θα χωρέσω και θα ανήκω κάπου.
Η Οριοθέτηση ως Δείγμα Αυταγάπης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πάμε λοιπόν να περάσω την ερώτησή μου πριν κλείσουμε αυτή μας τη συζήτηση. Θα ήθελα να μας αναφέρετε γιατί η οριοθέτηση αποτελεί ουσιαστικό δείγμα αγάπης.
Γεωργία Σενικίδου:
Σεβόμενος πρωτίστως τον εαυτό, εκτιμώντας τις σκέψεις μου, τα συναισθήματά μου, παίρνω και αυτή την ικανότητα στο προσκήνιο του να αναγνωρίζω τι είναι το προσωπικό μου όριο, τι αντέχω, τι δεν αντέχω, τι έχω σαν ανάγκη να εκφράσω, τι επιθυμώ να εκφράσω στη σχέση μου με τους άλλους ή ακόμα και στη σχέση με τον ίδιο μου τον εαυτό.
Και δείχνω μια προτεραιοποίηση όσον αφορά το κομμάτι του εαυτού. Πρωτοποριακά δηλαδή όχι με έναν εγωιστικό τρόπο, αλλά με έναν υγιή τρόπο τις δικές μου ανάγκες επιθυμίες για να νιώθω πρωτίστως εγώ καλά, ότι το δικό μου συναισθηματικό ποτήρι είναι γεμάτο και δεν έχει αδειάσει, ούτως ώστε και να φροντίζω τον εαυτό, αλλά να έχω και την ψυχική αντοχή δύναμη να φροντίσω να υποστηρίξω και τους σημαντικούς άλλους του περιβάλλοντός μου.
Παραδείγματα Υγιούς Οριοθέτησης
Γι’ αυτό είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μην φοβούνται, ούτε να θεωρούν ότι είναι εγωισμός και θα είναι λιγότερο αποδεκτό σεβαστό όταν εκφράζουν το όριό τους, όπως για παράδειγμα “σήμερα δεν μπορώ να βγούμε γιατί έχω προτεραιοποιήσει το να πάω στο γυμναστήριο, έχω προτεραιοποιήσει το να διαβάσω το αγαπημένο μου βιβλίο και αυτή είναι η δική μου ανάγκη”.
Αφουγκράζομαι την ανάγκη μου, συνδέομαι με αυτήν και εκφράζω στο φίλο μου, στο συγγενή μου ότι δεν μπορώ σήμερα να βγούμε ή δεν μπορώ σήμερα να καλύψω την προσωπική σου ανάγκη, γιατί έχω ανάγκη επιθυμία να κάνω κάτι άλλο για μένα σήμερα. Και αυτό δεν είναι εγωιστικό. Αυτό δείχνει την αυτοφροντίδα, την αυταγάπη.
Σέβομαι τον εαυτό μου και αναγνωρίζω το τι επιθυμώ τη δεδομένη στιγμή ώστε να το πρωτεραιοποιήσω για να νιώθω συναισθηματικά καλά και να μην εκφράζω σε δεύτερο χρόνο κάποιο συναίσθημα γκρίνιας, δυσφορίας προς το πρόσωπο ενός σημαντικού άλλου.
Γιατί αν καταπιεστώ να πάω σε μια εκδήλωση, να πάω για έναν καφέ με έναν φίλο, να κάνω κάτι που εγώ εκείνη τη στιγμή δεν το έχω ανάγκη, δεν το επιθυμώ και δεν το οριοθετήσω, όλο αυτό αναπόφευκτα θα φέρει και δυσφορία στο προσκήνιο. Και μετά δεν θα νιώθω καλά ούτε εγώ, ούτε στην αλληλεπίδραση με το σημαντικό άλλο πρόσωπο.
Επίλογος
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σας ευχαριστήσω κυρία Σενικίδου για τη σημερινή μας συζήτηση και θα ανανεώσουμε για το επόμενο ραντεβού.
Γεωργία Σενικίδου:
Σας ευχαριστώ πολύ. Ήταν τιμή και για μένα αυτή η τόσο εποικοδομητική συζήτηση και εύχομαι οι περισσότεροι άνθρωποι να ακούνε τέτοιου είδους podcast και να μην φοβούνται να εκφράσουν τα όριά τους ή να ζητήσουν υποστήριξη βοήθεια με το «τι θα πει ο κόσμος» ή αν θα στιγματιστούν ή όχι από τους σημαντικούς άλλους. Γιατί η προτεραιότητα είναι ο εαυτός και η ψυχική μας υγεία και κανένας άλλος.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ευχαριστώ πολύ.
