Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Είμαι ενθουσιασμένη που εμβαθύνω σε ένα πιεστικό ζήτημα που επηρεάζει τις σύγχρονες οικογένειες: το φαινόμενο του εθισμού στην οθόνη στα παιδιά. Ως δασκάλα έχω βιώσει τη βαθιά επίδραση που μπορεί να έχει ο υπερβολικός χρόνος οθόνης στα μυαλά των παιδιών.
Ο εθισμός στην οθόνη σχετίζεται με την υπερβολική και καταναγκαστική χρήση ψηφιακών συσκευών όπως smartphone, tablet και υπολογιστών, που οδηγεί σε μια σειρά από αρνητικές συνέπειες. Σε έναν κόσμο που βασίζεται στην τεχνολογία, τα παιδιά εκτίθενται όλο και περισσότερο σε οθόνες από πολύ νεαρή ηλικία, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη σωματική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
Ένα από τα πιο ανησυχητικά αποτελέσματα του εθισμού στην οθόνη είναι η διατάραξη του ύπνου. Τα παιδιά που περνούν πολύ χρόνο στις οθόνες, ειδικά πριν τον ύπνο, συχνά δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν και να κοιμηθούν ξεκούραστα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, ευερεθιστότητα και δυσκολία συγκέντρωσης στο σχολείο.
Επιπλέον, ο υπερβολικός χρόνος μπροστά στην οθόνη μπορεί να οδηγήσει σε έναν καθιστικό τρόπο ζωής, οδηγώντας στην παχυσαρκία και σε σχετικά προβλήματα υγείας. Μειώνει επίσης τον χρόνο που αφιερώνεται σε υπαίθριες δραστηριότητες, δημιουργικό παιχνίδι και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, που είναι ζωτικής σημασίας για την ολόπλευρη ανάπτυξη κάθε παιδιού.
Επιπρόσθετα, ο εθισμός στην οθόνη μπορεί να οδηγήσει σε ευερεθιστότητα και σε δυσκολία διαχείρισης των συναισθημάτων. Μπορεί επίσης να βλάψει την ικανότητα των παιδιών να εστιάζουν και να συμμετέχουν σε εργασίες που απαιτούν συνεχή προσοχή, επηρεάζοντας την ακαδημαϊκή τους επίδοση και τη συνολική γνωστική τους ανάπτυξη.
Κατά τη διάρκεια αυτού του επεισοδίου, θα εξερευνήσουμε πρακτικές στρατηγικές για γονείς και εκπαιδευτικούς προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν πιο εποικοδομητικές συνήθειες απέναντι στις οθόνες.
Θέτοντας κατάλληλα όρια και ενθαρρύνοντας έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής, μπορούμε να μετριάζουμε τους κινδύνους που σχετίζονται με τον εθισμό στην οθόνη και να προάγουμε την ευημερία των παιδιών μας.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearnHealth τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας. Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων.
Όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project μάνατζερ της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο, όπου θα έχουμε καλεσμένη ξανά την κυρία Μαρία Μπουζιώτη με την ειδικότητα της εκπαιδευτικού, όπου το θέμα μας σήμερα είναι το φαινόμενο του εθισμού στις οθόνες από τα παιδιά.
Εισαγωγή
Σε αυτό το σημείο να καλωσορίσω την κυρία Μπουζιώτη.
Μαρία Μπουζιώτη:
Καλησπέρα, κύριε Φιλιππόπουλε. Καλησπέρα και σε όσους μας παρακολουθούν. Δηλώνω για ακόμη μια φορά πολύ χαρούμενη που είμαστε και πάλι εδώ για μια ακόμη ενδιαφέρουσα συζήτηση. Σήμερα θα εμβαθύνουμε σε ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η σημερινή γενιά και αυτό το ζήτημα είναι ο εθισμός στην οθόνη, στα παιδιά.
Στην ψηφιακή εποχή όπου ζούμε, οι οθόνες, το ξέρουμε όλοι αυτό, αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής των παιδιών μας και της δικής μας ζωής βέβαια, από smartphones, τάμπλετ μέχρι φορητούς υπολογιστές και κονσόλες παιχνιδιών.
Και κάποια στιγμή βέβαια για τον καθένα από εμάς εγείρονται διάφορα ερωτήματα, όπως πόση ώρα θεωρείται πολλή; Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου είναι εθισμένο; Τι μπορώ να κάνω γι αυτό; Ας πάμε λοιπόν να εξερευνήσουμε μαζί το φαινόμενο, τα σημάδια, τις στρατηγικές για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας και να μπορέσουν να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με την τεχνολογία.
Άρα λοιπόν, είτε είστε γονιός, δάσκαλος ή απλώς κάποιος που θέλει να μάθει για τις επιπτώσεις του χρόνου οθόνης, θεωρώ ότι αυτό το podcast θα προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες και πρακτικές συμβουλές για την πλοήγηση στο ψηφιακό τοπίο. Και έτσι θα μπορέσουμε να κάνουμε μαζί ένα βήμα προς μια πιο ισορροπημένη ψηφιακή ζωή για τα παιδιά μας.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο κα Μπουζιώτη θα κάνω μια online πρόσκληση. Σε περίπτωση που για κάποιο λόγο ασθενείας οτιδήποτε άλλο δεν μπορέσω να είμαι host σε κάποια από τα επόμενα podcasts θα σας έκανα την πρόταση να έχετε αυτόν τον ρόλο. Δηλαδή η εισαγωγή με υπερκάλυψε. Δεν έχω να πω κάτι.
Μαρία Μπουζιώτη:
Ευχαριστώ, με τιμάτε.
Τι είναι ο εθισμός στην οθόνη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Οπότε θα πάω κατευθείαν στο γνωστό ερώτημά μου σε όλα τα podcast για τον ορισμό. Πότε λοιπόν ορίζουμε ότι υπάρχει εθισμός στην οθόνη;
Μαρία Μπουζιώτη:
Ο εθισμός στην οθόνη λοιπόν θα λέγαμε ότι είναι η καταναγκαστική και θα το εξηγήσω αυτό, πώς το εννοώ, και η υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών. Όπως είπαμε οθόνες είναι διάφορα προϊόντα, όπως τάμπλετ, υπολογιστές, τηλεοράσεις και όχι μόνο.
Αυτός ο υπερβολικός χρόνος οθόνης μπορεί να επηρεάσει βέβαια τις καθημερινές δραστηριότητες των παιδιών, όπως το σωματικό παιχνίδι, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τις ακαδημαϊκές ευθύνες. Συχνά, οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες που θα τις αναφέρουμε και στη συνέχεια.
Διαταραχές ύπνου, μειωμένη σωματική δραστηριότητα, προβλήματα συμπεριφοράς και ο εθισμός στην οθόνη, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται και ως εθισμός, έχει ως βασικό συστατικό την αδυναμία ελέγχου χρήσης της οθόνης, την αδιάκοπη ενασχόληση.
Και αυτό συμβαίνει παρά τις αρνητικές επιπτώσεις. Δηλαδή το άτομο και οι γύρω του καταλαβαίνουν τις αρνητικές επιπτώσεις, αλλά το ίδιο το άτομο δεν μπορεί να κάνει κάτι γι αυτό. Δεν μπορεί να σταματήσει. Είναι εθισμένο.
Οι οθόνες συνδέονται άμεσα βέβαια με το διαδίκτυο. Ένα μέσο με επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο, το οποίο όμως χαρακτηρίζεται από θετικά και αρνητικά στοιχεία. Δεν πάμε να δαιμονοποιήσουμε κάποιο εργαλείο που μας βοηθάει κιόλας στην καθημερινότητά μας.
Άρα λοιπόν όλα έχουν να κάνουν με τον τρόπο χρήσης και τα όρια που τίθενται. Πάλι επανερχόμαστε στα όρια που ήταν και θέμα στο προηγούμενο podcast.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κλείνοντας αυτό το θέμα γιατί όταν είχα ετοιμάσει τις ερωτήσεις και την προετοιμασία γενικότερα γι αυτό το πολύ σημαντικό θέμα που με αγγίζει προσωπικά κι εμένα γιατί είμαι γονιός παιδιών οι οποίοι χρησιμοποιούν οθόνες είναι αυτό βασικά το ερώτημα.
Από ποιο χρόνο και μετά θεωρούμε ότι υπάρχει εθισμός στην αναγκαιότητα της χρήσης της οθόνης, από την οποία ναι μεν ξέρουμε τα αρνητικά ή τελοσπάντων γνωρίζουμε κάποια από τα αρνητικά που αποφέρει η χρήση ή η υπερβολική χρήση της οθόνης. Από την άλλη όμως ξέρουμε και τα θετικά που προσφέρει το διαδίκτυο και οτιδήποτε μπορεί να μας προσφέρει μια οθόνη.
Θα βγάλω λίγο απέξω το gaming, το οποίο και αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. Είναι μια ψυχαγωγία που είναι μέσα στη ζωή μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αλλά πιο πολύ αναφερόμουν στην πληροφορία, στο διάβασμα πολλές φορές, γιατί δε θα ξεχάσουμε, ότι κι εγώ προσωπικά το έζησα πάρα πολύ έντονα στην περίοδο της καραντίνας, που ήταν τα παιδιά μου σε μια ηλικία όπου δεν τους είχα οθόνες.
Ήταν μισή ώρα τη μέρα τηλεόραση και τίποτε άλλο. Είχα καταφέρει τόσο με κάποιο τρόπο, με δραστηριότητες, με αθλητισμό, με χίλια άλλα να τους απομακρύνω από την οθόνη και βρέθηκαν κάποια στιγμή να μάθουν να τη χειρίζονται μέσα από αυτά.
Εντάξει, εδώ μια μικρή παρένθεση με απίστευτη ευφυΐα αυτές οι γενιές να χειρίζονται τον υπολογιστή, το τάμπλετ αντίστοιχα. Και μετά έγινε ένα μέρος της ζωής τους ουσιαστικά. Το κατά συνθήκη εκπαιδευτικό σύστημα μας ανάγκασε να μπούμε σε αυτή διαδικασία και όχι ουσιαστικά το σύστημα εκπαίδευσης, αλλά η συνθήκη με τον εγκλεισμό και την καραντίνα.
Οπότε εκεί θα κάνω μια αναφορά και αργότερα σε αυτό για να δούμε και πόσο. Από εκεί και μετά άλλαξαν κάποια δεδομένα, είτε από λάθος χειρισμό γονέων, είτε από λάθος χειρισμό γενικότερα, είτε από ανάγκη που δεν είχε κάποιο λάθος χειρισμό απαραίτητα. Λοιπόν, οπότε πάμε λίγο να δούμε, να προχωρήσουμε στη δεύτερη ερώτηση μου, η οποία είναι ποια είναι τα σημάδια του εθισμού;
Ποια τα σημάδια του εθισμού
Μαρία Μπουζιώτη:
Ας πάμε να περάσουμε στα σημάδια εθισμού. Δηλαδή τι μπορεί να παρατηρήσει κάποιος γονέας ή φροντιστής παιδιού; Κάποια σημάδια λοιπόν που θα πρέπει να τον κάνουν να βρεθεί σε εγρήγορση για να μπορέσει να υποστηρίξει το παιδί του.
Λοιπόν, αρχικά βλέπουμε μια απόσυρση, με την έννοια ότι το παιδί δεν καταπιάνεται με δραστηριότητες που το ικανοποιούσαν χωρίς να οφείλεται στη φάση της εφηβείας ή σε κάποιον άλλο λόγο. Δηλαδή, ξέρουμε ότι δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι, αλλά παρατηρούμε μια απόσυρση. Δηλαδή το παιδί εστιάζει στη χρήση της οθόνης, αποσύρεται από οτιδήποτε άλλο, το ικανοποιούσε και παρουσιάζει συναισθήματα ευερεθιστότητας, άγχους, κατάθλιψης, θυμού.
Οπότε αυτό είναι ένα πρώτο δείγμα. Στη συνέχεια, παρατηρούμε βέβαια κάτι που έχει άμεση σχέση με τον εθισμό, αδυναμία διακοπής, δηλαδή το παιδί έχει άμεση ανάγκη για ενασχόληση με την οθόνη σε σημείο που αδυνατεί να σταματήσει. Άρα εδώ έρχεται ο ενήλικας, ο οποίος πρέπει να θέσει κάποια όρια ή κάποιους γενικούς κανόνες στο σπίτι.
Ένα παιδί, που το ακούω πάρα πολύ συχνά αυτό από γονείς για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας κυρίως, που μου λένε ότι τον εμπιστεύομαι ή την εμπιστεύομαι και ξέρω ότι θα θέσει όρια μόνος/ μόνη. Όμως αυτό δεν είναι εφικτό όταν μιλάμε για ένα μέσο τόσο ελκυστικό, ένα εποπτικό μέσο όπως είναι η οθόνη, το οποίο είναι πάρα πολύ ελκυστικό για ένα παιδί.
Δεν γίνεται, δεν είναι εφικτό. Μπορεί να υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις. Ένα παιδί, για να θέσει από μόνο του όρια, πρέπει να έχει την υποστήριξη κάποιου ενήλικα. Και βέβαια ο ενήλικας εκτός από τα όρια πρέπει να παρέχει συνεχώς εναλλακτικές.
Όπως είπαμε, κάτι διασκεδαστικό, μια εναλλακτική να πάμε να τρέξουμε ή να ασχοληθούμε με κάποιο άθλημα. Και στην αρχή, για να παρακινηθεί το παιδί, ίσως ο ενήλικας θα πρέπει να είναι μαζί, να το παρακινήσει, να το τραβήξει, να είναι παρών κι εκείνος.
Στη συνέχεια, βλέπουμε και ένταση, αύξηση της έντασης της δραστηριότητας, ένα άλλο σημάδι και αύξηση του χρόνου για να μπορέσει το παιδί να ικανοποιηθεί. Άρα λοιπόν για επίτευξη της ικανοποίησης τα παιδιά αυξάνουν την ένταση της ενασχόλησης με την οθόνη, με οποιαδήποτε οθόνη και ο χρόνος που απαιτείται είναι μεγαλύτερος, είτε για να προετοιμαστεί το παιδί ώστε να ασχοληθεί με αυτό που θέλει, με την οθόνη, με το να παίξει ή να δει κάτι.
Μπορεί να του παίρνει περισσότερο χρόνο να συμμετέχει στη διαδικασία αυτή, σε αυτό που κάνει μπροστά στην οθόνη. Ή μπορεί να απαιτείται και πάρα πολύς χρόνος στην αποκατάσταση μετά από τη δραστηριότητά του στην οθόνη, στο να επανέλθει δηλαδή στην πραγματικότητα.
Δηλαδή αν παίζει κάποιο video game μπορεί να χρειαστεί ή να χρειαστούν αρκετά λεπτά για να επανέλθει και να μπορέσει να είναι λειτουργικό στις δραστηριότητές του στο σπίτι. Αυτό βέβαια έχει να κάνει με το κάθε παιδί, γιατί κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Άρα λοιπόν δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε τα ίδια σημάδια σε όλα τα παιδιά.
Μπορεί να παρατηρήσουμε ένα σημάδι. Μπορεί να παρατηρηθούν όλα. Πρέπει λοιπόν να βλέπουμε. Εξαρτάται από το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφέρω και ένα άλλο σημάδι που είναι εξίσου σημαντικό.
Αυτό είναι ότι παρατηρούμε την απόδραση, δηλαδή ότι το παιδί, με ποια έννοια το λέω αυτό; επιδιώκει την ενασχόληση με την οθόνη όταν βιώνει συναισθηματικές δυσκολίες και θέλει να αποδράσει, να ξεφύγει δηλαδή αν συμβεί κάτι στο σπίτι για παράδειγμα, μια σύγκρουση μεταξύ των γονέων και δούμε το παιδί ότι κατευθείαν θα τρέξει να βρει παρηγοριά σε μια οθόνη για να μπορέσει να νιώσει καλύτερα, να αποσυμφορηθεί.
Άρα λοιπόν, εγώ θα αναφέρω αυτά τα τέσσερα βασικά σημάδια εθισμού για να μπορέσει κάποιος να καταλάβει ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει, ότι ίσως το παιδί χρειάζεται βοήθεια. Μια παρέμβαση από τον ενήλικα.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επιβεβαιώσω προσωπική εμπειρία. Δύο από τα δείγματα που προαναφέρατε γιατί νομίζω ότι αρκετοί, εγώ τουλάχιστον ξέρω αρκετούς, στη δικιά μου τη γενιά που το gaming μπήκε πολύ δυναμικά στη ζωή μας με τις παιχνιδομηχανές.
Και νομίζω ότι ως επί το πλείστον εντοπίζεται στον αντρικό πληθυσμό. Κάποια εποχή, κάποιο διάστημα όλοι μας είχαμε. Πολλοί από εμάς είχαμε εθιστεί στο gaming στις οθόνες σε αυτό το επίπεδο, οπότε έχουμε μια μικρή εμπειρία από εκεί.
Να σας πω ότι θα συμφωνήσω με δύο πράγματα. Πρώτον, σίγουρα την αδυναμία του να σταματήσεις γιατί μπαίνεις σε ένα άλλο κόσμο, σε μια άλλη κατάσταση στην οποία το να βγεις από αυτήν είναι λίγο δύσκολο. Γιατί ναι, είναι διασκέδαση, κάνεις κάτι, περνάς καλά και το αποτέλεσμα μετά του θυμού, είτε ανεξαρτήτως με τι δραστηριότητα έχεις κάνει.
Δηλαδή αν στο παιχνίδι ήταν αρνητικά τα συναισθήματα ή θετικά, αν ήσουν χαρούμενος και όχι το να το αφήσεις αυτό και να ασχοληθείς με κάτι άλλο που προκαλούσε δίχως λογική και δίχως κάποια ουσιαστική αιτία θυμό, και συν κάτι που είχα αναφέρει και σε προηγούμενο pod μας σαν προσωπική μου άποψη για τα όρια είναι και τη δυσκολία των γονιών που έχουν ένα παιδί στην οικογένεια.
Εκεί νομίζω εντοπίζεται πολύ μεγαλύτερο το πρόβλημα της χρήσης της οθόνης, διότι ο χρόνος που πρέπει να αφιερώσει ένας γονιός σε ένα παιδί για να το αποτρέψει από την οθόνη είναι πολύς. Πρέπει να έχει ευρηματικότητα, να βρίσκει διάφορα παιχνίδια, να βρίσκει διάφορες δραστηριότητες. Όταν υπάρχει ένα δεύτερο παιδί στην οικογένεια, μπορούν τα παιδιά, εκεί να τους βάλεις να παίξουν ένα παιχνίδι που ουσιαστικά θα ασχοληθεί το ένα με το άλλο.
Έτσι θα μπορέσεις ως γονιός να κάνεις κάτι άλλο παράλληλα και έτσι να τους αποτρέψεις από την οθόνη. Ενώ όταν ένα παιδί έχει εθιστεί με την οθόνη και πρέπει να το πάρεις από εκεί, πρέπει να ασχοληθείς μαζί του που ναι μεν είναι θεμιτό και είναι και κάτι πολύ ευχάριστο, αλλά πολλές φορές ο χρόνος δεν το επιτρέπει. Δεν ξέρω αν συμφωνείτε.
Μαρία Μπουζιώτη:
Σωστά. Σωστά. Υπάρχει αυξημένη δυσκολία στις οικογένειες με ένα παιδί σίγουρα και χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια από τους γονείς και δεν είναι εφικτό πάντα να δίνουν το 100% του χρόνου. Αυτό είναι δεδομένο. Αν λέγαμε κάτι τέτοιο θα λέγαμε ψέματα.
Ποιες η επιπτώσεις του φαινομένου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Θα ήθελα εδώ να πάω στην επόμενη ερώτηση, η οποία είναι ουσιαστικά οι επιπτώσεις και τα αποτελέσματα αυτού του φαινομένου.
Μαρία Μπουζιώτη:
Άρα, λοιπόν, πρέπει όλοι να γνωρίζουμε και γνωρίζουμε ότι είμαστε σε ένα κόσμο που βασίζεται στην τεχνολογία. Αυτή είναι μια αλήθεια. Άρα τα παιδιά εκτίθενται όλο και περισσότερο σε οθόνες από πολύ νεαρή ηλικία, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη σωματική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
Αλλά παρ’ όλα αυτά παρατηρούμε ότι τα παιδιά πλέον από πολύ μικρή ηλικία έχουν πολύ μεγάλες δεξιότητες όσον αφορά στα ψηφιακά μέσα. Δηλαδή, αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα γιατί ασχολούνται ή μπορεί να ασχολούνται με τις οθόνες.
Άρα λοιπόν αναπτύσσουν κάποιες δεξιότητες. Επομένως, υπάρχει και ένα θετικό κομμάτι χωρίς αυτό να εξαφανίζει το αρνητικό κομμάτι όλου του θέματος. Δεν προσπαθούμε, λοιπόν, να δαιμονοποιήσουμε ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τη ζωή μας. Απλά πάμε να δούμε τα αρνητικά που μπορεί να προκαλέσει η λανθασμένη χρήση του.
Πάντα μιλάμε για λανθασμένη χρήση. Άρα λοιπόν τι μπορεί να προκαλέσει; Ποια είναι τα αποτελέσματα της αυξημένης χρήσης οθόνης; Ένα από τα πιο ανησυχητικά αποτελέσματα είναι του εθισμού βέβαια στην οθόνη, γιατί δεν μιλάμε πάντα για εθισμό, είναι η διατάραξη του ύπνου που όταν μιλάω για διατάραξη του ύπνου, επειδή πολλοί γονείς μου λένε ότι μπορεί να δει τηλεόραση και να κοιμηθεί. Όμως δεν είναι μόνο ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν.
Σε πολλά παιδιά συμβαίνει αυτό. Όμως άλλα παιδιά κοιμούνται, άλλα δεν κοιμούνται ξεκούραστα, δηλαδή ο εγκέφαλος δεν ηρεμεί πλήρως. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, ευερεθιστότητα όπως είπα και πριν και δυσκολία συγκέντρωσης στο σχολείο την επόμενη μέρα, για παράδειγμα. Εκτός από τη δυσκολία στον ύπνο και την πλήρη χαλάρωση, μπορεί κάποια άλλα παιδιά να παρουσιάσουν δυσκολία στη διατήρηση ενός τακτικού προγράμματος ύπνου.
Δηλαδή δεν θα παρατηρήσουμε τα ίδια αποτελέσματα σε όλα τα παιδιά. Μπορεί σε κάθε παιδί να είναι κάτι διαφορετικό. Άρα, λοιπόν, βλέπουμε ότι διαφοροποιείται ο ύπνος και αυτό έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα γιατί επηρεάζει, σας είπα τη συναισθηματική κατάσταση, τη συγκέντρωση ενός ατόμου και κυρίως ενός παιδιού. Το δεύτερο που έχω να αναφέρω είναι τα προβλήματα υγείας.
Η παχυσαρκία, γιατί πολλές φορές, όχι πάντα, η οθόνη ή ενασχόληση με την οθόνη μπορεί να συνοδεύεται με την κατανάλωση σνακ, φαγητών, σε συνδυασμό βέβαια με τη συνάντηση των μελών της οικογένειας γύρω από την οθόνη για να φάνε και να συνυπάρχουν στο χώρο όλοι μαζί. Είναι δηλαδή μια ευκαιρία συνάντησης.
Όμως, αυτό δυσκολεύει το να καταλάβει ένα παιδί ότι η οθόνη δεν είναι ο μόνος τρόπος να συναντηθώ με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Γιατί αν συνδέσουν την τηλεόραση με την επικοινωνία, που δεν είναι επικοινωνία ουσιαστική με την οικογένειά τους, αυτό καταλαβαίνετε ότι θα οδηγήσει σε μεγαλύτερο εθισμό.
Άλλα προβλήματα υγείας μπορεί να είναι η καταπόνηση των ματιών, δηλαδή πολλά παιδιά παρουσιάζουν τικ στα μάτια, οι πονοκέφαλοι, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα. Και βέβαια, επειδή ασχολούνται συνέχεια με αυτό ή παραμένουν σε μια θέση, οδηγούνται στο επόμενο στάδιο που είναι εξίσου αρνητικό, στη μείωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Δηλαδή, ο χρόνος που αφιερώνεται στην οθόνη, μειώνει τον χρόνο που αφιερώνεται σε υπαίθριες δραστηριότητες, δημιουργικό παιχνίδι, κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με φίλους, με γνωστούς που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ενός παιδιού από πολύ μικρή ηλικία.
Άρα λοιπόν, μπορεί ένα παιδί να φτάσει στο σημείο να προτιμά τον χρόνο οθόνης από την αλληλεπίδραση με την οικογένεια ή με τους φίλους του. Και αυτό όπως καταλαβαίνετε θα δημιουργήσει προβλήματα στο μέλλον. Γιατί όλα αυτά γίνονται σταδιακά.
Δε γίνεται κάτι ξαφνικά, να ξέρετε, ή έτσι απλά. Πολλές φορές μπορεί να μην παρατηρούμε τα σημάδια τη στιγμή που πρέπει. Οπότε κλιμακώνεται η κατάσταση και φτάνει σε ένα σημείο που πλέον αντιμετωπίζουμε ένα βουνό.
Στη συνέχεια, να αναφέρω μια άλλη επίπτωση του εθισμού που είναι η δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων. Δηλαδή μπορεί να παρατηρήσουμε ξαφνικά ξεσπάσματα θυμού χωρίς εμφανή λόγο ή ως συνέπεια της οριοθέτησης στη χρήση της οθόνης.
Τα παιδιά μπορεί να εκνευρίζονται και να απογοητεύονται εύκολα όταν δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τηλεόραση, το τάμπλετ ή να επιδεικνύουν ανήσυχη ή εμμονική συμπεριφορά στο να ασχοληθούν με αυτό που θέλουν, με την οθόνη.
Οπότε εκεί ξεκινούν και τα προβλήματα επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια και η κατάσταση γίνεται πιο δύσκολη και για τους γονείς. Στη συνέχεια και σε σχέση με το σχολείο, που το παρατηρώ κι εγώ πάρα πολύ στον χώρο του σχολείου, είναι ότι υπάρχει μια αδυναμία εστίασης της προσοχής τους.
Γενικότερα δηλαδή επηρεάζει ο εθισμός την ικανότητα των παιδιών να εστιάζουν και να συμμετέχουν σε εργασίες στο σχολείο που απαιτούν συνεχή προσοχή, επηρεάζοντας την ακαδημαϊκή τους επίδοση και τη συνολική γνωστική τους ανάπτυξη. Και δεν μιλάω τώρα μόνο για την επίδοση στο σχολείο.
Δεν μας ενδιαφέρει τόσο αυτό. Μας ενδιαφέρει ότι μετά από την έκθεση των παιδιών σ ένα τόσο ελκυστικό μέσο, με τόσα χρώματα, τόσες εικόνες, τόση κίνηση, ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να εστιάσει σε κάτι το οποίο δεν έχει απαραίτητα όλα αυτά τα στοιχεία καθ’όλη τη διάρκειά του.
Γιατί και στο μάθημα πλέον χρησιμοποιούνται διαδραστικοί πίνακες ή εποπτικά μέσα, αλλά δεν είναι σε όλη τη διάρκεια, οπότε τα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν. Και επίσης έχουμε και ακαδημαϊκή απόσυρση πολλές φορές σε μεγαλύτερες ηλικίες. Δηλαδή το παιδί δεν έχει καμία διάθεση να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο εκτός από την οθόνη.
Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω και τις οικογενειακές συγκρούσεις και την απώλεια επικοινωνίας που υπάρχουν, γιατί πολλές φορές μπορεί να συνυπάρχουμε στον ίδιο χώρο ως οικογένεια, αλλά όταν ο καθένας, γιατί δεν μιλάω μόνο για τα παιδιά, είναι και οι γονείς.
Όταν οι γονείς, λοιπόν, μπορεί να συνυπάρχουν με τα παιδιά χωρίς διάλογο και να είναι με το κινητό ο ένας , ο άλλος με το τάμπλετ, καταλαβαίνετε ότι δεν υπάρχει ουσιαστική σύνδεση. Υπάρχει ο καθένας στη μοναξιά του και απλά συνυπάρχουν οι μοναξιές μας χωρίς να να συνδεόμαστε ή να μιλάμε.
Οπότε αυτό μπορεί να βλάψει και τον πυρήνα της οικογένειας. Και δε λέω ότι δε θα συμβεί και αυτό πολλές φορές. Απλά πρέπει να βρίσκουμε κάποιους τρόπους για να έχουμε ποιοτικό χρόνο, που θα συνδεόμαστε ουσιαστικά, που δεν θα υπάρχει η οθόνη και θα υπάρχουμε εμείς ως μέλη της οικογένειας για να μιλάμε, να διαφωνούμε, να επικοινωνούμε.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Λοιπόν. Θα ξεκινήσω από το εξής. Όταν ξεκινήσαμε με τον Γιάννη τον Κουτρουμάνο, τον founder ουσιαστικά της LearnHealth, να φτιάχνουμε αυτή τη σειρά των podcasts σε θέματα υγείας, ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας κλπ ήταν κάτι το οποίο δεν το γνωρίζαμε σαν διαδικασία.
Εγώ, πόσο μάλλον να πάρω το μέρος να πάρω τον ρόλο μάλλον του host. Ένας βασικός κανόνας λοιπόν που θέσαμε ήταν να αποφεύγουμε τους μεγάλους μονολόγους. Παρ’ όλα αυτά, ένα κομπλιμέντο ακόμα που θα σας κάνω είναι ότι σας άκουσα με θρησκευτική ευλάβεια. Δεν βρήκα καθόλου χρόνο μέσα σε όλο αυτό το μονόλογο να σας διακόψω, να κάνω κάποια ερώτηση πρώτα και μπορώ να πω ότι με καλύψατε.
Δεύτερον, γιατί είναι πολύ καθηλωτικός μονόλογος, είναι πολύ πολύ συγκεκριμένος και φαίνεται ότι έρχεται μέσα από μια προσωπική εμπειρία και επαφή με παιδιά εδώ και χρόνια. Και νομίζω ό, τι κι αν είπατε ήταν ακριβώς αυτό που ήθελα να πάρω σαν πληροφορία, εγώ τουλάχιστον σαν γονιός. Πάμε λοιπόν τώρα.
Μαρία Μπουζιώτη:
Σας ευχαριστώ.
Τρόποι αντιμετώπισης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Παρακαλώ! Πάμε λοιπόν στην επόμενη ερώτησή μου, η οποία είναι νομίζω και η προφανής. Ποιος είναι ο τρόπος αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου και συμβουλές στους γονείς.
Μαρία Μπουζιώτη:
Πάμε λοιπόν να εξερευνήσουμε, να δούμε κάποιες πρακτικές στρατηγικές για γονείς, εκπαιδευτικούς, φροντιστές παιδιών προκειμένου να ξέρουμε τι να κάνουμε. Αυτός είναι ο στόχος. Να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν πιο εποικοδομητικές συνήθειες απέναντι στις οθόνες, γιατί δεν υπάρχει η απαγόρευση της οθόνης. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τα παιδιά από αυτό το μέσο.
Θα ήταν ένα μεγάλο λάθος, γιατί η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αυτό το ψηφιακό κομμάτι. Άρα λοιπόν βλέπουμε και στο σχολείο ότι τα παιδιά συζητούν γι αυτό. Η κοινωνική τους αλληλεπίδραση το συμπεριλαμβάνει. Δεν μπορούμε να τα αποκόψουμε από τον ψηφιακό κόσμο, γιατί αυτό θα επηρέαζε και τη γενικότερη συσχέτιση τους με τους υπόλοιπους, με τους συνομηλίκους.
Άρα λοιπόν, πάμε να θέσουμε όρια, ενθαρρύνοντας έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής, να μπορούμε να μετριάσουμε τους κινδύνους και να προάγουμε βέβαια την ευημερία των παιδιών μας. Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντική η θέσπιση κανόνων στο σπίτι, γενικών κανόνων σχετικά με το χρόνο οθόνης και τη χρήση ψηφιακών συσκευών.
Ο καθορισμός λοιπόν των γενικών κανόνων στο σπίτι και συγκεκριμένων ορίων βοήθα τα παιδιά να συμμετέχουν και σε άλλες δραστηριότητες, δηλαδή δουλειές μέσα στο σπίτι ή δουλειές εκτός σπιτιού ή μάλλον δραστηριότητες εκτός σπιτιού. Άρα λοιπόν θέτουμε σαφείς και συνεπείς κανόνες.
Δηλαδή ένα παράδειγμα λέμε το εξής: χωρίς οθόνες κατά τη διάρκεια του γεύματος, δηλαδή όταν μαζευόμαστε στο τραπέζι, μπορεί να γίνει αυτό, που μπορεί να μην γίνεται κάθε μέρα, γιατί καταλαβαίνω ότι υπάρχει δύσκολο πρόγραμμα.
Όταν είμαστε στο τραπέζι, όταν είμαστε κάπου ως οικογένεια τελοσπάντων, δε θα έχουμε οθόνες ή χωρίς οθόνη μια ώρα πριν από τον ύπνο. Ημερήσιο όριο οθόνης μία με δύο ώρες για παιδιά από 6 έως 12 ετών ιδανικά.
Δεύτερον, να έχουμε ένα μοντέλο ισορροπημένης χρήσης οθόνης μπροστά στα παιδιά. Δηλαδή, εμείς, ως ενήλικες, να τους δείχνουμε ότι δεν είμαστε όλη την ώρα μπροστά στην οθόνη, στο κινητό, στην τηλεόραση. Τουλάχιστον μέχρι να πάνε για ύπνο.
Γιατί καταλαβαίνω ότι μπορεί κάποιος να δουλεύει μέσω υπολογιστή ή να χρειάζεται να είναι πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή. Όμως μπροστά στα παιδιά πρέπει να παρουσιάζουμε ένα ισορροπημένο μοντέλο γιατί τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας τους ενήλικες.
Άρα δείχνουμε την κατάλληλη χρήση της οθόνης ακολουθώντας τους ίδιους κανόνες ή αν για κάποιο λόγο παρεκκλίνουμε, πρέπει να εξηγήσουμε ότι, ξέρεις ότι εγώ τώρα έχω δουλειά, οπότε πρέπει να χρησιμοποιήσω λίγο παραπάνω τον υπολογιστή, αλλά αυτό δεν μου αρέσει.
Άρα λοιπόν, εξηγούμε. Τρίτον, να ενθαρρύνουμε τις εναλλακτικές δραστηριότητες που είπατε κι εσείς πριν, δηλαδή τον αθλητισμό. Να προωθούμε δραστηριότητες εκτός οθόνης. Το διάβασμα, μπορούμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να διαβάσουμε ένα βιβλίο δικό μας και να μας βλέπει το παιδί μας ή να διαβάσουμε ένα βιβλίο μαζί με το παιδί. Ειδικά αν είναι μικρής ηλικίας, μπορούμε να πάρουμε ένα βιβλίο και να όχι απλά να το διαβάσουμε.
Να κάνουμε διαφορετικές φωνές διαβάζοντας το βιβλίο, Να το κάνουμε πιο παραστατικό, Να κάνουμε έτσι μια μορφή δραματοποίησης. Μπορούμε να βρούμε δημιουργικά χόμπι και να παρέχουμε επιλογές που να μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των παιδιών.
Γιατί ουσιαστικά ένα παιδί τι ψάχνει, ψάχνει ψυχαγωγία, θέλει να διασκεδάσει, θέλει να περάσει όμορφα και αυτό είναι πολύ φυσιολογικό. Ένα άλλο πολύ σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε ζώνες και ώρες χωρίς οθόνη. Δηλαδή ορίζουμε ορισμένες περιοχές.
Για παράδειγμα, εδώ στο υπνοδωμάτιο δεν δεν έχουμε οθόνες, δεν χρησιμοποιούμε οθόνες στην κουζίνα, στην τραπεζαρία και στα οικογενειακά γεύματα. Δε χρειάζεται να πούμε ότι απαγορεύεται να έχεις το κινητό όταν καθόμαστε μαζί στο τραπέζι. Αντί αυτού λέμε: Θα ήθελα να μιλάμε, θα ήθελα να κοιταζόμαστε.
Θέλω για 20 λεπτά, για ένα τέταρτο να μιλάμε όλοι μαζί, να λέμε πώς περάσαμε δηλαδή βρίσκουμε έναν τρόπο που το παιδί δεν θα αντιδράσει στην οριοθέτηση. Γιατί ειδικά τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, αν τους πεις ότι, κοίταξε να δεις, τώρα φεύγει η οθόνη, θα αντιδράσουν.
Χρειάζεται, λοιπόν, διπλωματία. Στα μικρότερα παιδιά είναι διαφορετικό. Άρα λοιπόν προωθούμε την οικογενειακή αλληλεπίδραση και έτσι και την καλύτερη υγιεινή του ύπνου. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να διαχειριστούμε την τεχνολογία.
Δηλαδή τι εννοώ; Ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους γενικούς ελέγχους που υπάρχουν και τα εργαλεία διαχείρισης χρόνου οθόνης που είναι διαθέσιμα βέβαια σε όλες τις συσκευές για να παρακολουθήσουμε το τι κάνει το παιδί στο διαδίκτυο, Επομένως, καταλαβαίνετε ότι πρέπει να υπάρχει ένας έλεγχος και να περιορίζουμε τη χρήση, τον χρόνο χρήσης.
Άρα λοιπόν, ακόμα και στα κινητά, στις ρυθμίσεις μπορεί να βρει κάποιος τον χρόνο επί της οθόνης. Περιορισμοί περιεχομένου. Τώρα αυτά μην τα αναφέρω, τα γνωρίζουν οι περισσότεροι. Εκεί θα μπορέσει να περιορίσει κάπως τον χρόνο, να τον οριοθετήσει.
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να συμμετέχουν τα παιδιά στη διαδικασία διαμόρφωσης κανόνων στο σπίτι σε σχέση με αυτό. Δηλαδή, συμπεριλαμβάνουμε τα παιδιά στον καθορισμό κανόνων χρόνου οθόνης, συζητάμε ώστε να τους δώσουμε μια αίσθηση να κατανοήσουν ότι χρειάζεται οριοθέτηση γιατί αλλιώς υπάρχει πρόβλημα. Μπορούμε να τους πούμε και κάποια δική μας εμπειρία.
Για παράδειγμα, ότι κι εγώ την προηγούμενη βδομάδα ασχολήθηκα πάρα πολύ με τον υπολογιστή και είχα ξηροφθαλμία, δημιουργήθηκε πρόβλημα ή είχα εκνευρισμό. Άρα λοιπόν η συλλογική ρύθμιση κανόνων μέσα στο σπίτι και ακόμα και η συζήτηση εμπειριών και δικών μας, προάγει τη συνεργασία, την ηρεμία και την κατανόηση γιατί τα παιδιά καταλαβαίνουν.
Οι οικογενειακές συναντήσεις λοιπόν ως ανοιχτές συζητήσεις. Μπορούμε να ορίσουμε μια συγκεκριμένη ώρα κάθε εβδομάδα, έστω για ένα τέταρτο, για μια οικογενειακή συνάντηση ή να δούμε πως λειτουργούν οι κανόνες σε σχέση με την οθόνη, να αλλάξουμε κάποια πράγματα, να αφήσουμε τα παιδιά να προτείνουν και να εξηγήσουν το σκεπτικό τους.
Εξηγούμε τη σημασία των ορίων. Δηλαδή βοηθούμε τα παιδιά να καταλάβουν γιατί τα όρια είναι απαραίτητα. Όπως σας είπα, είναι θέμα υγείας, είναι θέμα ευημερίας. Χρησιμοποιούμε κατάλληλη γλώσσα για την ηλικία τους. Τους λέμε ότι μας ενδιαφέρει να κοιμάσαι σωστά, να κοιμάσαι ήρεμα, να έχεις χρόνο για άλλες δραστηριότητες, να μην κάνεις μόνο αυτό.
Θέλω να κάνουμε και άλλα πράγματα μαζί. Κι αν, για παράδειγμα, ένα παιδί παλεύει με τον περιορισμό του χρόνου οθόνης, γιατί μπορεί να συμβεί και αυτό, αφού η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, μπορούμε να του ζητήσουμε να προτείνει τρόπους για να διαχειρίζεται καλύτερα τον χρόνο του.
Άρα λοιπόν, μπορούμε να παλέψουμε με τον εθισμό, ειδικά αν ένα παιδί έχει φτάσει στο σημείο του εθισμού πρέπει να είμαστε πιο διαλλακτικοί, να μπορέσουμε να το υποστηρίξουμε και να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Και βέβαια, τελευταίο και πιο σημαντικό: αναγνωρίζουμε και επιβραβεύουμε τη συμμόρφωση με τους κανόνες.
Δηλαδή, δημιουργούμε ένα σύστημα επιβράβευσης, για παράδειγμα, να κερδίζει πόντους ένα παιδί για την τήρηση ενός κανόνα ή επειδή έκλεισε νωρίτερα το τάμπλετ Αυτοί οι πόντοι μπορεί να ανταλλάσσονται με μια οικογενειακή έξοδο, με ένα φαγητό που του αρέσει, επιπλέον χρόνο παιχνιδιού, μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική. Άρα λοιπόν, αυτές είναι οι πιο βασικές στρατηγικές, οι οποίες βέβαια δεν ταιριάζουν σε όλους. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.
Εναλλακτικοί τρόποι ψυχαγωγίας για τα παιδιά
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πάρα πολύ ωραία. Θα ήθελα να μας πείτε αμέσως μετά λοιπόν, να μας προτείνετε από την εμπειρία σας εναλλακτικούς τρόπους ψυχαγωγίας και για τα παιδιά.
Μαρία Μπουζιώτη:
Όπως ανέφερα και πριν, το ψηφιακό μέσο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό όχι μόνο για τα παιδιά αλλά και για εμάς. Πολλές φορές πιάνουμε τον εαυτό μας να είμαστε στο κινητό και ασυναίσθητα το βλέμμα μας να είναι κολλημένο στην οθόνη. Άρα καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο είναι για τα παιδιά. Επομένως, πρέπει να τους προσφέρουμε ενδιαφέρουσες εναλλακτικές και τρόπους ψυχαγωγίας.
Ένα παιδί ψάχνει την ψυχαγωγία, τη διασκέδαση, να ξεφύγει από την πραγματικότητα, να περάσει όμορφα, να ενισχύσει τη φαντασία του. Άρα λοιπόν, κάποιοι εναλλακτικοί τρόποι ψυχαγωγίας είναι το διάβασμα, όπως είπα και πριν. Είτε να διαβάζουμε εμείς, να μας παρατηρεί το παιδί μας και να αντιγράψει τη διαδικασία, να πάρει ένα βιβλίο, να το ξεφυλλίσει, να το διαβάσει.
Ή να διαβάζουμε εμείς ένα βιβλίο μεγαλόφωνα για το παιδί. Παζλ παιχνίδια έξω, στην πλατεία, σε ένα κοντινό παρκάκι μαζί με τα παιδιά μας. Όχι κάθε μέρα, όταν υπάρχει χρόνος, δηλαδή όταν το παιδί είναι πιεσμένο και έχει μια τάση εκείνη τη μέρα, να θέλει την οθόνη, μπορούμε ν αφιερώσουμε λίγο χρόνο και να πούμε «έλα, πάμε έξω να παίξουμε μπάλα ή κάτι που σου αρέσει».
Επίσης, περίπατοι στη φύση ή αθλητικές δραστηριότητες. Τώρα εδώ έχουμε ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι, γιατί ο αθλητισμός δίνει στα παιδιά πάρα πολλά θετικά στοιχεία και βασικά δίνει αυτή την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα. Αν το άθλημα είναι ομαδικό, αλλά και αν δεν είναι ομαδικό. Η επαφή με τα άλλα άτομα του ίδιου αθλήματος έχουν αυτό το στοιχείο του σχετίζεσθαι, αυτή την κοινωνία σχέσεων που λείπει από το σημερινό κόσμο.
Δηλαδή σήμερα, στην κοινωνία τείνουμε να είμαστε ο καθένας για τον εαυτό του. Άρα ο αθλητισμός διατηρεί ακόμα αυτό το κομμάτι. Ίσως θα θέλατε κι εσείς να προσθέσετε κάτι σε αυτό το σημείο.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το κομμάτι, θα ήθελα να συμπληρώσω κάτι, επειδή όντως γνωρίζετε ότι είναι το επάγγελμά μου αυτό. Είμαι προπονητής και το άθλημα, όπως ανέφερα προηγουμένως, το δικό μου, το οποίο και εξασκώ είναι ατομικό άθλημα.
Σίγουρα σε ένα ατομικό άθλημα μπορεί την ώρα ενός αγώνα, να είσαι μόνος σου. Παρ όλα αυτά, όμως, η προπόνηση και όλη η διαδικασία, που αυτή είναι και η ουσία, εκεί αφιερώνεις τον περισσότερο χρόνο σου, είναι μοναδικό γιατί ανήκεις σε μια ομάδα και όλα γίνονται ουσιαστικά ομαδικά.
Επομένως, πολλά αθλήματα ατομικά, ουσιαστικά είναι ομαδικά στο μεγαλύτερο κομμάτι τους, που είναι η προετοιμασία, η προπόνηση κλπ. Εγώ θα κάνω μια επισήμανση σε αυτό που λέτε ότι αρκετοί γονείς μας φέρνουν παιδιά στο γυμναστήριο στις ηλικίες, συνήθως αυτό αναφέρεται από εκεί, από 8 έως 12 -13 ετών με σκοπό να τα αποτρέψουν από τις οθόνες.
Πολλές φορές λοιπόν η προσέγγιση η δικιά μου πάνω στα παιδιά αυτά είναι να τους δώσω να καταλάβουν ότι πολλά κομμάτια που τους προσφέρει η οθόνη, το gaming συγκεκριμένα, γιατί σε αυτές τις ηλικίες εκεί είναι το πρόβλημα, λιγότερο τα social media.
Μετά πάμε σε πιο μεγάλες ηλικίες. Εκεί για παράδειγμα, ένα βασικό κομμάτι είναι ο ανταγωνισμός. Παίζω ένα παιχνίδι και θέλω να κερδίσω, όπως στο εκάστοτε άθλημα.
Όλη η διαδικασία αυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι κάτι που αν μη τι άλλο το προσφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό ο αθλητισμός. Τη διάδραση που έχεις με άλλα άτομα στο να μπεις και να παίξεις ένα παιχνίδι. Το ίδιο ισχύει και στον αθλητισμό.
Σου προσφέρει πρόσφορο έδαφος για συναγωνισμό με άλλα παιδιά γύρω σου που μπορεί να δεις να κάνουν κάτι διαφορετικό, να κάνουν κάτι καλύτερο από σένα, να κάνετε πράγματα μαζί, να παίξετε παιχνίδια μαζί. Ο στόχος; Το να βάλω ένα στόχο, nα προσπαθώ να φτάσω κάτι που στο gaming είναι κλασικό ή να περάσω μια πίστα να φτάσω σε κάτι παραπάνω.
Ο αθλητισμός το προσφέρει απλόχερα αυτό συνεχώς. Οι στόχοι είναι όλο και πιο υψηλοί. Οπότε θεωρώ ότι το κομμάτι του αθλητισμού καλύπτει πάρα πολλά ακόμα και στα social media, τα οποία ουσιαστικά είναι μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Γιατί να μπούμε στη διαδικασία λοιπόν να μπορούμε να ελέγχουμε τον χρόνο με τον οποίο ασχολούμαστε και να μπούμε σε μια ομάδα μέσα κι εκεί να επικοινωνούμε πραγματικά με ανθρώπους και να το ζούμε στην πραγματικότητα κι όχι μέσα από μια οθόνη.
Μαρία Μπουζιώτη:
Πολύ σωστά. Πάρα πολύ σωστά. Και ο αθλητισμός είναι ένα βασικό κομμάτι που μπορεί να σώσει τα παιδιά από πολλά φαινόμενα της σημερινής κοινωνίας. Είναι, εγώ θα έλεγα, ότι είναι καταφύγιο ο αθλητισμός. Άρα λοιπόν, εκτός από αυτά, μπορούμε επίσης στο σπίτι να δημιουργήσουμε μια ωραία γωνιά με είδη τέχνης, όπου το παιδί θα έχει τα σχέδιά του, θα μπορεί να ζωγραφίζει, να κάνει χειροτεχνίες και στο σχολείο μπορεί να γίνει αυτό.
Αυτό είναι χρήσιμο και για εκπαιδευτικούς, δηλαδή να υπάρχει μια γωνιά όπου το υλικό θα είναι συγκεντρωμένο εκεί και όταν έχει όρεξη το παιδί θα μπορούμε να πηγαίνουμε, να ζωγραφίσουμε, να αφιερώνουμε χρόνο.
Όπως είπα και πριν, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε την ανάγνωση, γιατί πλέον το βιβλίο τείνει να χάνει έδαφος και αυτό δεν είναι πολύ ευχάριστο από την άποψη ότι ένα βιβλίο έχει να προσφέρει έναν ολόκληρο κόσμο.
Δηλαδή, αν καταφέρει κάποιος και διαβάσει ένα βιβλίο, έστω και μικρό βιβλίο, ένα παιδί δηλαδή, μπορεί να επιλέξει το βιβλίο που του αρέσει, να το διαβάσει και να δει έναν ολόκληρο κόσμο να ξετυλίγεται μπροστά του. Να ενισχύσει τη φαντασία του. Είναι πολύ διαφορετικό.
Δεν υπάρχει οθόνη, αλλά μπορείς να φανταστείς πράγματα και να να έχεις τον δικό σου ρυθμό, να το διαβάσεις, να κάνεις μια παύση, να επιστρέψεις. Άρα λοιπόν, είναι σημαντικό να μιλήσουμε στα παιδιά και εμείς ως δάσκαλοι και οι γονείς για την ποιότητα και τη χρησιμότητα του βιβλίου.
Για τα θετικά του βιβλίου. Άρα λοιπόν, μπορούμε να βοηθήσουμε, να μυήσουμε τα παιδιά μας σιγά σιγά στην ανάγνωση βιβλίων.
Και το καλύτερο είναι να πάρουν παράδειγμα από μας, δηλαδή να μας δουν να διαβάζουμε. Να μας βλέπουν δηλαδή να ασχολούμαστε με αυτό. Στη συνέχεια μπορούμε να αφιερώσουμε χρόνο στο να παίζουμε επιτραπέζια παιχνίδια, παιχνίδια με κάρτες ή διαδραστικά.
Φυσικά παιχνίδια. Κρυφτό για παράδειγμα. Ειδικά τα επιτραπέζια παιχνίδια μπορούν, θεωρώ, να συγκεντρώσουν πάρα πολύ όμορφα μια οικογένεια και να την κάνουν να περάσει όμορφα. Παιχνίδια παντομίμας που μπορεί να μας φαίνονται απλοϊκά, ακόμα και γραφικά, αλλά αν μπούμε στη διαδικασία να το δοκιμάσουμε θα δούμε ότι αξίζει τον κόπο.
Και τα παιδιά μας περνάνε πάρα πολύ ωραία, ακόμα και αν στην αρχή δείχνουν ότι βαριούνται. Ουσιαστικά η διαδικασία τους αρέσει. Τους αρέσει πολύ. Προωθήστε επίσης τη μουσική μαθαίνοντας να χορεύετε στο σπίτι, είτε αν έχετε μικρά παιδιά, είτε μεγαλύτερα. Πάρτε ένα μικρόφωνο. Αφιερώστε λίγο χρόνο στο να τραγουδήσετε.
Δηλαδή, ακόμα και αυτό είναι μια εναλλακτική που μπορεί να φανεί αστεία ή γελοία στο παιδί στην αρχή, αλλά μετά θα του αρέσει. Μπορεί να το κάνει ακόμα και για πλάκα, δηλαδή να τραγουδάει, να τραγουδάτε μαζί. Οπότε αυτοί είναι κάποιοι τρόποι, κάποιες εναλλακτικές που μπορείτε να βρείτε για να προσφέρετε στα παιδιά σας διεξόδους.
Γιατί εντάξει, κατηγορούμε τις οθόνες, αλλά πρέπει να βρούμε και λύσεις, εναλλακτικές. Και σίγουρα αυτές οι εναλλακτικές δεν ταιριάζουν σε όλους. Μπορεί κάποιες να ταιριάζουν σε ορισμένους ανθρώπους, άλλοι μπορεί να βρουν ακόμα περισσότερες εναλλακτικές που θα ταιριάζουν καλύτερα στο χαρακτήρα τους και στην προσωπικότητά τους.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Αναφέρατε λίγο πριν για τα παιχνίδια που μπορεί να φαίνονται γραφικά. Να φαίνεται στην αρχή ότι τα παιδιά βαριούνται. Θα συμφωνήσω απόλυτα. Πάλι από προσωπική εμπειρία μέσα στη σχολή λοιπόν, πολλές φορές σε περιόδους είτε γιορτών είτε πιο χαλαρές περιόδους, επιλέγουμε να κάνουμε με τους ενήλικες ή με τα μεγάλα παιδιά 17, 18, 16 παιχνίδια ακριβώς τα ίδια παιχνίδια που παίζουν με τα πεντάχρονα και τα εικοσάχρονα και όταν ξεκινά η διαδικασία λοιπόν που θα παίξουμε κρίκους, το τι συμβαίνει μετά από πέντε λεπτά στη σχολή είναι αδιανόητο.
Μπαίνουμε όλοι στη διαδικασία του παιχνιδιού, γιατί το παιχνίδι είναι παιχνίδι πάντα και όσο απλοϊκό και να είναι, πάντα προκαλεί το ενδιαφέρον και σε κάνει να νιώσεις παιδί.
Σου φέρνει αναμνήσεις και πάντα είναι ωραίο. Οπότε και από εμένα μια προτροπή στους γονείς που έχουν μεγάλα παιδιά πάνω από 15, 16, 17 χρονών και σκέφτονται: τι να του προτείνω; Οκ, μπορείς να έχεις μια αντίδραση, μια δυσκολία, αλλά είναι δεδομένο.
Ως επί το πλείστον ότι όταν θα μπουν στη διαδικασία, αυτή θα είναι ένα πάρα πάρα πολύ ενδιαφέρουσα ενασχόληση που φέρνει συνήθως γέλιο, διασκέδαση και πάντα αυτό φέρνει την οικογένεια λίγο πιο κοντά.
Μαρία Μπουζιώτη:
Ακριβώς. Συμφωνώ απόλυτα γιατί όλοι έχουμε ένα παιδί μέσα μας και είναι καλό να βγαίνει κάποιες φορές και να το θυμόμαστε. Και φυσικά τα μεγαλύτερα παιδιά που είναι και στη φάση της εφηβείας, ακόμα και να μη συμμετέχουν από την αρχή και μόνο που θα παρακολουθούν την οικογένεια να παίζει.
Ακόμα και αν γελάσουν ως πρώτη αντίδραση, βιώνουν μοναδικές στιγμές που θα τις θυμούνται. Γιατί για κάθε παιδί, σε οποιαδήποτε ηλικία και αν είναι, το να βλέπει την οικογένειά του όλη μαζί, να παίζει, να γελάει, είναι κάτι που ακόμα και αν δεν το παραδέχεται, του αρέσει, το γεμίζει, το εξισορροπεί.
Θέτοντας όρια
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Μπουζιώτη, στο θέμα που συζητάμε όσον αφορά τις οθόνες και την υπερβολική χρήση του, πολλοί γονείς αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του να θέσουν τα όρια στα παιδιά τους όσον αφορά τη μελέτη. Τι έχετε να μας πείτε γι αυτό; Τι έχετε να μας προτείνετε;
Μαρία Μπουζιώτη:
Πολύ ωραία. Είναι αλήθεια ότι κι εγώ στο σχολείο συναντώ πολλούς ανήσυχους γονείς σε σχέση με τις οθόνες. Γιατί η ενασχόληση με την οθόνη δημιουργεί μια δυσκολία στο να ξεκινήσουν τα παιδιά να ασχολούνται με την καθημερινή μελέτη για το σχολείο.
Άρα λοιπόν, θα προτείνω κάποιες βασικές συμβουλές που θα βοηθήσουν στην καθημερινή μελέτη στο σπίτι, σε σχέση με τις οθόνες πάντα. Αρχικά θα έλεγα ότι δεν είναι χρήσιμη η ενασχόληση, δηλαδή καλύτερα το παιδί να μην έχει επαφή με οθόνες πριν από τα μαθήματα.
Πριν ξεκινήσει τη μελέτη στο σπίτι. Μπορεί να ασχοληθεί μετά από τα μαθήματα, στο τέλος δηλαδή ως επιβράβευση, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και όχι κάθε μέρα.
Αν και εφόσον το επιλέξει ο γονέας και αυτό θα έχει συμφωνηθεί. Μπορούμε να πούμε δηλαδή ότι Τρίτη και Πέμπτη μετά τα μαθήματα μπορείς να δεις μια ώρα τηλεόραση, για παράδειγμα. Άρα λοιπόν, όχι πριν από τα μαθήματα, πριν από την ενασχόληση με τη μελέτη.
Στη συνέχεια, ξεκινάμε με το πιο απαιτητικό μάθημα ή με το λιγότερο ευχάριστο, χωρίς βέβαια να τονίζουμε αυτή την άποψη, δηλαδή αν προτιμάει το παιδί να ξεκινήσει από τη γλώσσα, ξεκινάμε από τη γλώσσα και στη συνέχεια προχωράμε στα επόμενα. Καθορίστε τη διάρκεια της μελέτης όπως καθορίζετε και τη διάρκεια της οθόνης. Γιατί πολλά παιδιά λένε: «Γιατί καθορίζεις το χρόνο που θα είμαι μπροστά στην τηλεόραση και δεν έχω συγκεκριμένο χρόνο για τα μαθήματά;».
Καθορίζουμε τον χρόνο λοιπόν που θα πρέπει να ολοκληρώσουν και τα μαθήματά τους, ανάλογα βέβαια με την ηλικία και τον όγκο των υποχρεώσεων για το σπίτι. Θα μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα για το χρόνο μελέτης και λίγο αργότερα. Στη συνέχεια, να έχετε πρόγραμμα συγκεκριμένο και οργανωμένο για τη μελέτη του παιδιού, δηλαδή καλά φωτισμένο χώρο με ηρεμία όσο είναι δυνατόν, γιατί μπορεί να υπάρχει και δεύτερο παιδάκι και συγκεκριμένη ώρα μελέτης.
Π.χ. από τις 5 μέχρι τις 6 διαβάζουμε, ανάλογα βέβαια και με τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Είτε διαβάζει μαζί σας είτε όχι θα πρέπει να ξέρετε τι ώρα ξεκινάει και τι ώρα τελειώνει τη μελέτη. Έπειτα, όταν το παιδάκι είναι μικρής ηλικίας και είστε δίπλα του ή είστε στο χώρο την ώρα που μελετάει, να μην είστε με το κινητό σας την ώρα της μελέτης γιατί αυτό δεν δίνει ένα θετικό παράδειγμα.
Όπως είπαμε να ασχολείστε είτε με αυτό που κάνει, είτε με κάτι άλλο αν είστε στο χώρο. Αναγνωρίστε πάντα δύο θετικά στοιχεία στο παιδί σας δηλαδή, σήμερα διάβασες πάρα πολύ ωραία, διάβασες πολύ παραστατικά και προτείνετε ένα στοιχείο για βελτίωση. Για παράδειγμα, ότι θα μπορούσες να κάνεις λίγο περισσότερη επανάληψη σε αυτό ή αυτό ίσως δεν το έχεις καταλάβει τόσο καλά. Θα πάμε να το δούμε την επόμενη φορά.
Μην κάνετε ποτέ τις εργασίες για το παιδί σας, είτε γιατί δεν έχετε χρόνο, είτε γιατί υπάρχει εκνευρισμός. Όχι οθόνη το πρωί πριν από το σχολείο, γιατί και αυτό το ακούω συχνά. Ο εγκέφαλος, παρόλο που βοηθάει πολλές φορές, ώστε να ετοιμάσετε τα πράγματα, αφού το παιδί κάθεται μπροστά σε μια οθόνη και δεν ακούγεται, δεν κινείται, όμως ο εγκέφαλος διεγείρεται. Παρόλα αυτά το σώμα όχι, είναι ακίνητο.
Προκαλείται λοιπόν μια νευρικότητα, με αποτέλεσμα στο σχολείο να υπάρχει απώλεια συγκέντρωσης. Οι εικόνες βέβαια ελκύουν την προσοχή, αλλά αυτό είναι παροδικό. Δηλαδή όταν κλείσει η οθόνη, μετά θα υπάρξει σωματική διέγερση και αυτό δε θα είναι θετικό. Είναι σημαντικό λοιπόν στη μελέτη και σε κάθε τι σε σχέση με τα παιδιά να υπάρχουν ρουτίνες, γιατί οι ρουτίνες καθησυχάζουν και παρέχουν ασφάλεια. Συνήθως ένα παιδί χρειάζεται τρεις με έξι εβδομάδες για να συνηθίσει μια ρουτίνα.
Ο χρόνος διαβάσματος ανά τάξη για το δημοτικό είναι περίπου μισή ώρα, για τις πρώτες τάξεις, μία με μιάμιση ώρα για τις μεσαίες τάξεις του δημοτικού. Μιλάω για το δημοτικό γιατί είμαι δασκάλα και δύο ώρες περίπου στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού. Αυτός είναι ο ιδανικός χρόνος. Βέβαια εξαρτάται και από τον όγκο των υποχρεώσεων κτλ, αλλά για ένα παιδί, ο ιδανικός χρόνος που πρέπει να αφιερώνει είναι αυτός.
Για να συνυπάρχουν βέβαια τα μαθήματα και με άλλες δραστηριότητες, εξωσχολικές, ανάλογα με τις αντοχές του κάθε παιδιού πάντα. Άρα λοιπόν, καθώς ολοκληρώνουμε τη σημερινή συζήτηση για τον εθισμό στις οθόνες, θα ήθελα να θυμηθούμε όλοι ότι ο δρόμος προς πιο υγιεινές συνήθειες ξεκινά με μικρά και σκόπιμα βήματα. Δεν γίνεται τίποτα ως δια μαγείας. Ενθαρρύνετε τις ανοιχτές συζητήσεις με τα παιδιά σας σχετικά με το περιεχόμενο που καταναλώνουν και βλέπουν.
Δώστε θετικά παραδείγματα γιατί εμείς είμαστε το παράδειγμα. Πάντα τονίστε τη σημασία της ισορροπίας και τις χαρές των δραστηριοτήτων εκτός σύνδεσης. Παίξτε. Κάντε πράγματα. Δείξτε τους στον κόσμο πέρα από την οθόνη, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά μπορούν να ευδοκιμήσουν τόσο ψηφιακά αλλά και στην πραγματικότητα.
Αφήστε τα, επίσης, αυτό είναι μια συμβουλή που είναι πολύ χρήσιμη. Αφήστε τα να βαρεθούν. Κάποιες φορές δεν είναι κακό. Ενισχύει τη δημιουργικότητά τους. Δεν χρειάζεται να κάνουν πάντα κάτι και έτσι γίνονται και πιο εφευρετικά όταν παίζουν μόνα τους, στο να κάνουν διαλόγους φανταστικούς, να ξεκουράζεται ο εγκέφαλός τους. Πλέον, στη σημερινή εποχή πάντα κάνουμε κάτι, πάντα καταπιανόμαστε με κάτι.
Δεν είναι κακό μερικές φορές να χαλαρώνουμε και να ξέρετε ότι μπορούμε να καθοδηγήσουμε τα παιδιά μας να χρησιμοποιούν την τεχνολογία ως εργαλείο, γιατί δεν είναι κάτι αρνητικό. Η τεχνολογία είναι κάτι δημιουργικό, αλλά δεν πρέπει να γίνεται πηγή εξάρτησης. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που συντονιστήκατε και ελπίζω να συνεχίσουμε να εμπνέουμε πιο ωφέλιμες συνήθειες στα παιδιά μας.
Επίλογος
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Και εμείς ευχαριστούμε πάρα πολύ κα Μπουζιώτη για τη σημερινή μας συζήτηση και σίγουρα θα ανανεώσουμε το ραντεβού μας για ακόμα ένα project σε θεματολογία γύρω από τα παιδιά και στο κομμάτι, το εκπαιδευτικό που εκπροσωπείτε. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ! Καλό απόγευμα!
Μαρία Μπουζιώτη:
Καλό σας απόγευμα!
