Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Παιδική Κακοποίηση…
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, πίσω από κλειστά στόματα, υπάρχουν πολλές παιδικές φωνές που δεν γελάνε, δεν παίζουν, δεν χαίρονται, δεν νιώθουν ασφάλεια, δεν έχουν το ανέμελο βλέμμα που οφείλει και πρέπει να έχει κάθε παιδί. Τα στοιχεία προκαλούν λύπη και οργή.
Τα νούμερα έχουν αυξηθεί ραγδαία!
Υπολογίζεται ότι 7.500 παιδιά έως 5 ετών υποφέρουν από κάποια μορφή βίας κάθε χρόνο. 1 στα 5 παιδιά θα βιώσει τουλάχιστον 1 περιστατικό σεξουαλικής βίας έως τα 18 έτη, ενώ το 3,1% των παιδιών έχει μία εμπειρία βιασμού ή απόπειρας βιασμού με τις 7 στις 10 κακοποιήσεις να γίνονται από γονείς ή συγγενείς.
Να θυμάσαι ότι, ίσως ένα παιδί δίπλα σου μπορεί να υποφέρει, να κακοποιείται και να ζητάει τη βοήθειά σου χωρίς να μιλάει… Κάθε παιδί έχει δικαίωμα σε μία ζωή χωρίς βία! Στο σημερινό επεισόδιο της LearnHealth με καλεσμένη την Ψυχολόγο και Εγκληματολόγο κα Ιωάννα Σκλιάμη, θα αναφερθούμε στην Παιδική Κακοποίηση, τις μορφές που μπορεί να παίρνει, τα πιθανά σημάδια αναγνώρισης καθώς και τα αίτια εμφάνισής της.
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της Learnhealth τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας.
Στην LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project μάνατζερ της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου έχουμε μαζί μας την κυρία Ιωάννα Σκλιάμη με την ειδικότητα της Ψυχολόγου εγκληματολόγου, όπου θα συζητήσουμε ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα, την κακοποίηση κατά των ανηλίκων.
Εισαγωγή
Καλησπέρα κα Σκλιάμη.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Καλησπέρα κύριε Φιλιππόπουλε. Καλησπέρα και σε όλους τους φίλους μας ακροατές. Σας ευχαριστώ για ακόμη μια φορά για την πρόσκληση για τη φιλοξενία. Όντως άλλο ένα podcast μαζί σε συνέχεια των δύο προηγούμενων, τα οποία μπορούν οι ακροατές μας να βρουν στη στήλη “Αναλύοντας” έχουμε αναλύσει το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και την κακοποίηση των ηλικιωμένων και σήμερα θα μιλήσουμε για ακόμη ένα ευαίσθητο θέμα, όπως προαναφέραμε, αυτό της παιδικής κακοποίησης.
Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Όντως μιλάμε για ένα πάρα πάρα πολύ «βαρύ» θέμα. Θα το αναφέρω εγώ σε εισαγωγικά, αν μου επιτρέπετε. Χρήζει τεράστιας ανάλυσης. Εμείς θα κάνουμε την προσπάθειά μας εδώ να προσεγγίσουμε το θέμα και θα είμαι πάρα πολύ ικανοποιημένος αν έστω και ένας άνθρωπος ακούγοντας αυτό το pοdcast ευαισθητοποιηθεί και κινηθεί στο να βγάλει στην επιφάνεια ένα τέτοιο ζήτημα που μπορεί να υπάρχει στον περίγυρό του.
Θα ξεκινήσω με την πρώτη μου ερώτηση και ουσιαστικά θα επαναλάβουμε το τι είναι ενδοοικογενειακή βία. Που είναι και η βάση της σημερινής μας συζήτησης και η συνέχεια, όπως είπα και προηγουμένως, των άλλων δύο θεμάτων.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πάμε να δούμε αρχικά, κύριε Φιλιππόπουλε, την ενδοοικογενειακή βία. Η ενδοοικογενειακή βία στην ουσία αποτελεί ένα αρκετά περίπλοκο, πολυπαραγοντικό και διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο απασχολούσε και συνεχίζει να απασχολεί φυσικά ολόκληρη την κοινωνία. Ενδοοικογενειακή βία ονομάζεται κάθε είδους σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή λεκτικής βίας που ασκείται σε βάρος μέλους μιας οικογένειας.
Με τον όρο οικογένεια. Αναφερόμαστε όχι μόνο στην πυρηνική οικογένεια, μπαμπάς, μαμά, παιδιά, αλλά και στη διευρυμένη μορφή οικογένειας, μέλη της οποίας μπορεί να είναι συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.
Τι είναι παιδική κακοποίηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος: Πάμε λοιπόν τώρα να συγκεκριμενοποιήσουμε τη βάση τη συζήτησης της σημερινής στο τι είναι παιδική κακοποίηση.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Στην ουσία η μελέτη του φαινομένου της κακοποίησης στα παιδιά ξεκίνησε να πούμε τη δεκαετία του 1950. Το θέμα της παιδικής κακοποίησης έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τόσο στον ελλαδικό όσο και στον διεθνή χώρο. Τα παιδιά είναι πολύ συχνά αποδέκτες της ενδοοικογενειακής βίας και θα λέγαμε δεύτερα σε συχνότητα μετά τις γυναίκες.
Με τον όρο λοιπόν παιδική κακοποίηση αναφερόμαστε στη βία, την κακοποίηση ή την κακομεταχείριση που βιώνει ένα παιδί. Περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης και παραμέλησης.
Η κακοποίηση είναι μια κατάχρηση εξουσίας, θα λέγαμε και παραβίασης της εμπιστοσύνης του παιδιού που έχει απέναντι στο γονέα του. Ο τρόπος που μπορεί ένα παιδί να γίνει μάρτυρας οικογενειακών επεισοδίων βίας δεν είναι μόνο ένας, καθώς το παιδί μπορεί είτε να παρακολουθεί ζωντανά τα βίαια επεισόδια.
Είτε να ακούει βίαια περιστατικά, καυγάδες, φωνές, χτυπήματα, έπιπλα να φεύγουνε, είτε ακόμα και να έρχεται αντιμέτωπο με τα αποτελέσματα μιας βίαιης συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, να βλέπει τη μητέρα του χτυπημένη ή να βλέπει κάποιο αντικείμενο σπασμένο.
Σημάδια αναγνώρισης κακοποίησης στο παιδί
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Επόμενη ερώτησή μου, κυρία Σκλιάμη, ποιες είναι οι εκφάνσεις και τα σημάδια αναγνώρισης της παιδικής κακοποίησης είτε στο παιδί είτε στο γονέα.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Kύριε Φιλιππόπουλε, ;oντως υπάρχουν κάποιες εκφάνσεις, δηλαδή εκδήλωση θα λέγαμε της παιδικής κακοποίησης. Πρώτον είναι φανερή σε τρίτους ή μπορεί και όχι. Συμβαίνει μία φορά ή κατ’ επανάληψη. Συνήθως δε γίνεται μόνο μια φορά. Είναι σταθερή ή όχι προς τις μορφές της. Συχνά οι συνέπειές της είναι αναστρέψιμες. Και τέλος μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε θάνατο.
Πάμε να δούμε τώρα τα σημάδια αναγνώρισης όσον αφορά το παιδί αλλά και το γονέα. Πότε υποπτευόμαστε λοιπόν ότι ένα παιδί βιώνει κακοποίηση; Αρχικά εμφανίζει απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά του. Εμφανίζει σημαντική πτώση στη σχολική του επίδοση.
Θα δούμε τους βαθμούς να πέφτουν. Να κάνει πολλές απουσίες. Εμφανίζει έντονο άγχος και βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση. Παραπονιέται για ψυχοσωματικά ενοχλήματα. Έχει εφιάλτες. Πολύ συχνά να συμβαίνει αυτό το βράδυ. Είναι υπερβολικά παθητικό και συγκαταβατικό.
Δεν φέρνει δηλαδή αντιρρήσεις. Μπορεί να έρχεται στο σχολείο πολύ πιο νωρίς και να φεύγει πολύ πιο μετά γιατί δεν θέλει να γυρίσει σπίτι του. Μπορεί να ζωγραφίζει ερωτικές αναπαραστάσεις. Και να έχει μειωμένη όρεξη για φαγητό ή απεναντίας να δείχνει κάποια σημάδια βουλιμίας, να παίρνει βάρος απότομα ή να χάνει βάρος απότομα.
Αυτά είναι κάποια σημάδια που μπορεί να δούμε σε ένα παιδί, αλλά θα πρέπει να είμαστε εκεί για να τα δούμε. Όσον αφορά το γονέα, γιατί και εδώ έχουμε σημάδια αναγνώρισης. Αρχικά βλέπουμε ότι δείχνει μικρό ενδιαφέρον για το παιδί του.
Επιπλέον, μπορεί να κατηγορεί το παιδί για τα προβλήματα που εμφανίζονται στο σπίτι ή το σχολείο. «Για όλα φταις εσύ». Ο ίδιος γονέας αναφέρει στους δασκάλους να χρησιμοποιούν αυστηρότερες τιμωρίες για να πειθαρχήσουν το παιδί εάν κάνει αταξίες.
Θεωρεί το παιδί του ανάξιο και του το λέει κιόλας. Δεν το δείχνει μόνο. Χρησιμοποιεί το παιδί κυρίως για επίδειξη ή και έλλειψη προσοχής τόσο απέναντι στους καθηγητές και τους άλλους γονείς. Σε κάποιον άλλον ενήλικα. Για επίδειξη. Απαιτεί συχνά από το παιδί υψηλά επίπεδα σωματικής ή φυσικής ή ακαδημαϊκής επίδοσης, ανεξάρτητα αν το παιδί μπορεί ή όχι. Θέλει, δε θέλει, το ρωτάει, αλλά το απαιτεί. Οπότε αυτά είναι κάποια σημάδια μπορεί να δούμε σε έναν γονιό.
Διάφορες μορφές παιδικής κακοποίησης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο κυρία Σκλιάμη, θα ήθελα να κάνω μια παρέμβαση. Επειδή αναφέρατε τα σημάδια και είναι και μια δικιά μου παράκληση από την ιδιότητά μου ως προπονητής, έχοντας να κάνω με παιδιά. Και όταν λέμε για ανήλικους μην μπερδευόμαστε. Μιλάμε για ανήλικους, όχι για παιδιά. Μόνο μικρά μπορεί να έχουμε στο μυαλό μας κάτω των 10 ετών.
Μιλάμε για εφήβους όπου εκεί τα σημάδια είναι λίγο πιο μπερδεμένα. Ένα παιδί μικρό σε ηλικία κάτω των 10 είναι λίγο πιο ξεκάθαρα τα σημάδια που δίνει. Γιατί δεν τα φιλτράρει, δεν σκέφτεται, δεν έχει δεύτερες σκέψεις. Ίσως είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε κάποια από αυτά τα σημάδια στην ηλικία των εφήβων, όπου εκεί όλα είναι πιο μπερδεμένα.
Καλό θα ήταν και η δικιά μου πρόταση άνθρωποι οι οποίοι δουλεύουν με τα παιδιά, όπως οι εκπαιδευτικοί, οι προπονητές, να έχουν τα αυτιά τους και τα μάτια τους ανοιχτά και να αφουγκράζονται διάφορες κινήσεις, διάφορες τοποθετήσεις ή ατάκες των παιδιών μέσα στο μάθημα, έτσι ώστε να μπορούν από εκεί να καταλάβουν ότι κάτι δεν πάει καλά και να δείξουν το ενδιαφέρον που πρέπει έτσι ώστε να το προσεγγίσουν το παιδί για να εκμαιεύσουν κάποιες πληροφορίες που θα βοηθήσουν το παιδί να κάνει το βήμα ώστε να μιλήσει ξεκάθαρα σε αυτούς και από κει και πέρα η διαδικασία να γίνει όπως πρέπει να γίνει και οι ίδιοι να απευθυνθούν στους φορείς που πρέπει να απευθυνθούν. Κάνατε προηγουμένως μια αναφορά στις μορφές της παιδικής κακοποίησης.
Θα ήθελα εδώ να μας πείτε αναλυτικά λοιπόν, ποιες είναι αυτές οι μορφές και να μας δώσετε και κάποια σημάδια, γιατί άλλες φορές είναι εμφανή, άλλες φορές όχι.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ σωστά κύριε Φιλιππόπουλε. Γιατί κάποια μπορούν να φαίνονται, κάποια άλλα όχι. Όσον αφορά την σωματική κακοποίηση, να τα δούμε λίγο αναλυτικά. Στην ουσία μπορεί να έχουμε μώλωπες ή σημάδια από χτυπήματα. Αυτά φαίνονται. Να υπάρχουν εγκαύματα.
Κάψιμο με τσιγάρο. Σίδερο. Ή να υπάρχει κάποιο δυνατό χτύπημα από κάποιο αντικείμενο, από κάποιο έπιπλο στο σπίτι και να έχει δημιουργήσει ένα μώλωπα στο παιδί. Οστικά κατάγματα. Μπορεί να δημιουργηθεί ακόμα και κάκωση οργάνου που αυτό βέβαια δεν φαίνεται, απλά το παιδί θα πονάει. Όσον αφορά την ψυχολογική συναισθηματική κακοποίηση, σαφώς και είναι αρκετά δύσκολο να αποδειχθεί και αυτό καθιστά ακόμα πιο δύσκολη την παρέμβαση.
Ο ενήλικας φροντιστής στην ουσία απειλεί, κατακρίνει, προσβάλει, τρομοκρατεί το ίδιο του το παιδί. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σταθερή κριτική. Για παράδειγμα, «είσαι άχρηστο». Περιλαμβάνει απειλές εγκατάλειψης. «θα σε παρατήσω». «Δεν αντέχω άλλο». Ή βίας «θα φας ξύλο κάνε αυτό που σου λέω». Απόρριψη. «Δεν σε αγαπάω». «Δεν αξίζεις τίποτα». Ταπείνωση. «Τι ήθελα και σε γέννησα;» Δημιουργία ενοχών. «Εσύ φταις για όλα».
Καθώς και απουσία εκδήλωσης αγάπης, υποστήριξης ή καθοδήγησης που οφείλει να έχει ένας γονέας απέναντι στο παιδί του. Όσον αφορά τη σεξουαλική κακοποίηση, στην ουσία θεωρείται κάθε πράξη ή κατάσταση που εμπεριέχει κάποιας μορφής σεξουαλικής χροιάς και όπου ενήλικας εκμεταλλεύεται το παιδί για ικανοποίηση προσωπικών του αναγκών.
Εδώ έχουμε τη φυσική επαφή, που είναι το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων του παιδιού. Έχουμε τη μη φυσική επαφή, που είναι ο εξαναγκασμός του παιδιού να κοιτά τα γεννητικά όργανα του ενήλικα και έχουμε και τη χρήση κάποιων σχολίων μη προτάσεων σεξουαλικού περιεχομένου από τον ενήλικα προς το παιδί.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω μια παρέμβαση σε συνέχεια αυτής της παρέμβασης που έκανα προηγουμένως για τους εκπαιδευτικούς και τους ανθρώπους που είναι γύρω και δουλεύουν μαζί με τα παιδιά, ότι μια μορφή παιδικής κακοποίησης που είναι η παραμέληση και αυτή αν παρατηρήσουμε έχει πολλές φορές εμφανή σημάδια και αυτό έχει να κάνει με το αν ένα παιδί είναι παραμελημένο όσον αφορά τα μαλλιά του, το ντύσιμό του να είναι καθαρό όταν πηγαίνει σε ένα χώρο που μαζί του έχει φαγητό. Το τι φαγητό έχει δηλαδή.
Μπορεί να παρατηρήσουμε ότι ένα παιδί έρχεται σε ένα χώρο με το δεκατιανό του που μονίμως είναι συσκευασμένη τροφή. Αυτό δείχνει ότι κάποιος δεν ασχολείται μαζί του και όχι ότι αυτό είναι παραμέληση, αλλά είναι ένα σημάδι που καλό θα ήταν να το δούμε, να εντοπίσουμε και αναλόγως να πράξουμε. Αυτή την παρέμβαση ήθελα να κάνω εδώ και με συγχωρείτε. Πείτε μας λίγα για το φαινόμενο αυτό. Προφανώς αντιλαμβάνομαι ότι περνάει μέσα από κάποιες φάσεις, έτσι δεν είναι;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σωστά και μου δίνετε πολύ καλή αφορμή για να αναφέρω κύριε Φιλιππόπουλε, τις φάσεις που συναντάμε στην παιδική κακοποίηση. Έχουμε τη φάση της προσέγγισης που στην ουσία εδώ η φάση αυτή περιλαμβάνει δώρα, χρήματα και φροντίδα που μπορεί να μη βλέπει το παιδί από τον φροντιστή του και να το βλέπει από κάποιον άλλο ενήλικα, οπότε και μ αυτό τον τρόπο να προσελκύεται το παιδί. Δεύτερον, έχουμε τη φάση της μυστικότητας.
Εδώ το παιδί στην ουσία αισθάνεται ντροπή, ενοχή και συνεχώς του γίνεται υπενθύμιση ώστε να αποκρύπτει το γεγονός από τον φροντιστή του. Έχουμε τη φάση του εξαναγκασμού, όπου εδώ κυριαρχεί η αύξηση της πίεσης στο παιδί ώστε να κρατηθεί μυστική κακοποίηση που βιώνει.
Έχουμε τη φάση της αποκάλυψης, όπου εδώ το παιδί αποκαλύπτει σε κάποιον που εμπιστεύεται την σεξουαλική κακοποίηση. Και τέλος έχουμε τη φάση της επιβεβαίωσης. Στην ουσία αυτή είναι η πιστοποίηση της κακοποιητικής πράξης του εκάστοτε ενήλικα.
Κύριε Φιλιππόπουλε, σε συνέχεια της δικής σας παρέμβασης και επισήμανσης. Θα ήθελα να αναφέρουμε και την παραμέληση που όπως πολύ σωστά είπατε. Στην ουσία η παραμέληση προκύπτει όταν οι γονείς δεν δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού. Μεγαλώνει συνήθως σε ένα περιβάλλον που στερείται τις βασικές προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες, όπως ακριβώς αναφέρατε.
Τα ρούχα του μπορεί να μην είναι πλυμένα, να έρχεται κάθε μέρα με τα ίδια ρούχα, να μην έχει φαγητό στο σχολείο. Όλα αυτά οι καθηγητές θα πρέπει να τα βλέπουν και να.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Συγγνώμη εδώ κυρία Σκλιάμη, ήθελα να σας κάνω ακόμα μια παρέμβαση σε αυτό που λέτε τώρα. Και μιλώντας από προσωπική εμπειρία σε κάτι που έχω δει στο χώρο μου να συμβαίνει ένας ακόμα. Ένα ακόμα σημάδι που μπορούν να δουν όλοι όσοι δουλεύουν με παιδιά είναι η αργοπορημένη προσέλευση στο χώρο ή αντιθέτως η προσέλευσή τους πολύ νωρίτερα.
Κάνατε και μια αναφορά προηγουμένως σε αυτό και βρήκα τώρα την ευκαιρία να το επισημάνω και τοποθετούμε σε αυτό, γνωρίζοντας ότι πραγματικά είναι ένα πολύ σημαντικό σημάδι. Το έχω δει να συμβαίνει. Επαναλαμβάνω, το να έρχεται ένα παιδί πολύ νωρίτερα στο χώρο της άσκησης, στο φροντιστήριο ή οπουδήποτε, αυτό πιθανόν να κρύβει από πίσω του την ανάγκη του παιδιού να φύγει από το σπίτι ή το να τον διώχνουν από το σπίτι χωρίς να ενδιαφέρονται για το τι ώρα έχει τη δραστηριότητά του.
Γιατί το να στέλνεις ένα παιδί μισή ώρα και 45 λεπτά και μια ώρα νωρίτερα στη δραστηριότητα του, αυτομάτως δείχνει ότι δεν ενδιαφέρεσαι και αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ακόμα σημάδι.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Συμφωνώ απόλυτα κύριε Φιλιππόπουλε μαζί σας και ιδίως όπως πολύ σωστά είπατε και επειδή εργάζεστε σε ένα χώρο που έχει να κάνει με παιδιά, είναι πολύ σημαντική η δική σας παρατήρηση και παρέμβαση. Και θα ήθελα να συμπληρώσω και ότι ακόμα και στην παραμέληση συναντάμε κάποιες μορφές. Αυτές που μόλις είπαμε.
Στην ουσία υπάρχει η ανεπαρκής ανάπτυξη μη οργανικής αιτιολογίας. Δηλαδή το βάρος του σώματος του παιδιού είναι πολύ πιο κάτω από τα φυσιολογικά για την ηλικία του όρια, χωρίς βέβαια να υπάρχει κάποια οργανική, νόσος έχουμε την ιατρική παραμέληση όπου ο γονέας φροντιστής αδυνατεί να δώσει να παρέχει την κατάλληλη ιατρική φροντίδα στο παιδί.
Έχουμε την εκπαιδευτική παραμέληση κι αυτό είναι ως ένα είδος παραμέληση εκπαιδευτική. Στην ουσία περιλαμβάνει παραλείψεις σε εκπαιδευτικό πλαίσιο. Και βλέπουμε ότι υπάρχουν παιδιά που δεν πηγαίνουν ούτε καν στην υποχρεωτική εκπαίδευση.
Που οφείλει ένα παιδί να πηγαίνει. Και έχουμε και την συναισθηματική ψυχολογική παραμέληση, η οποία περιλαμβάνει συζυγικές συγκρούσεις μεταξύ των δύο γονιών, παρουσία του παιδιού. Και την άρνηση του φροντιστή. Την άρνηση δηλαδή παροχής συναισθηματικής φροντίδας και προστασίας από τον φροντιστή προς το παιδί.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Άλλη μια παρέμβαση και θα με συγχωρέσετε κα. Σκλιάμη γιατί το σημερινό θέμα αγγίζει οποιονδήποτε σώφρονα ενήλικα, πόσο μάλλον έναν άνθρωπο που έχει παιδιά και ασχολείται με παιδιά και εργάζεται με παιδιά πάρα πολλά χρόνια. Γι αυτό και οι παρεμβάσεις μου θα είναι πιο συχνές από άλλες φορές. Σε αυτό το σημείο ήθελα να τονίσω το εξής Και αν κάνω λάθος διορθώστε με.
Θεωρώ ότι τα παιδιά τα οποία δέχονται. Κακοποίηση η βία από τους γονείς. Και πιάνομαι από την παραμέληση που αναφέρατε προηγουμένως, που η παραμέληση ως επί το πλείστον από τους γονείς έρχεται για τα παιδιά είναι είναι πολύ πιο δύσκολο.
Υπάρχει μια μεγάλη σύγχυση στα ίδια, γιατί ο γονιός είναι αυτός που προσωποποιεί υπό φυσιολογικές συνθήκες και εκφράζει την αγάπη. Οπότε εκεί νομίζω ότι η σύγχυση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Σε ένα παιδί.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ σωστά, κύριε Φιλιππόπουλε.
Ειδικές περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης
Διονύσης Φιλιππόπουλος: Θα ήθελα να μας αναφέρετε πέρα από τις μορφές παιδικής κακοποίησης που αναφέραμε προηγουμένως, αν υπάρχουν και άλλες, πιο σπάνιες, πιο ειδικές περιπτώσεις, ειδικές μορφές παιδικής κακοποίησης.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Ναι, φυσικά, κύριε Φιλιππόπουλε, είναι η αλήθεια ότι υπάρχουν και σύμφωνα με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, πέρα από τις γνωστές σε όλους μας μορφές κακοποίησης που προαναφέραμε και αναλύσαμε τη σωματική, τη συναισθηματική, την ψυχολογική κακοποίηση, την παραμέληση, υπάρχουν και λιγότερο συνηθισμένες, με εξίσου όμως βλαβερές συνέπειες τόσο στον ψυχολογικό όσο και στο σωματικό κόσμο των παιδιών.
Και αυτές ποιες είναι; Είναι το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, που στην ουσία τι είναι; Είναι μια μορφή παιδικής κακοποίησης κατά την οποία η μητέρα, ο πατέρας ή κάποιος άλλος φροντιστής προκαλεί στο παιδί τα κατάλληλα συμπτώματα με σκοπό, με σκοπό να ξεγελάσει τους γιατρούς, ότι το παιδί πάσχει από μια ασυνήθης ασθένεια. Έχουμε το σύνδρομο του αμέτοχο θεατή.
Εδώ το παιδί δε δέχεται το ίδιο κακοποίηση, αλλά τη βλέπει, τη βλέπει να διαπράττεται από τον πατέρα προς τη μητέρα και το αντίστροφο, από τους γονείς στους ηλικιωμένους της οικογένειας ή από τους γονείς σε κάποιο άλλο παιδί.
Έχουμε το σύνδρομο του ταρακουνιμένου του παιδιού. Θεωρείται μια συχνή μορφή κακοποίησης κατά την οποία οι γονείς φροντιστές φαντάζουν ταρακουνούν θα λέγαμε, το παιδί για να συμμορφωθεί και να σταματήσει να κλαίει. Δημιουργώντας πολλές φορές κακώσεις.
Καθώς το βαρύ κεφάλι του μωρού γέρνει προς τα πίσω. Από το ταρακούνημα και υπάρχουν φορές που μπορεί να προκληθούν και εσωτερικές αιμορραγίες. Έχουμε την παιδική εργασία που είναι μια μορφή παραμέλησης, κακομεταχείρισης και ταυτόχρονα θα λέγαμε οικονομικής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Έχουμε τη μη τυχαία δηλητηρίαση.
Ονομάζεται και χημική κακοποίηση. Μπορεί. Την μπορεί να την έχετε ακούσει. Στην ουσία περιγράφει την ηθελημένη χορήγηση τοξικής ουσίας σε ένα παιδί, συνήθως μικρής ηλικίας, με στόχο την πρόκληση βλάβης ή ακόμη και θανάτου. Έχουμε την τελετουργική σατανιστική κακοποίηση.
Ως τελετουργική κακοποίηση ονομάζεται στην ουσία ορίζεται η συστηματική σεξουαλική, σωματική και ψυχολογική κακοποίηση των παιδιών από ενήλικες ως μέρος μιας κλειστής θα λέγαμε, αιρετικής ομάδας ή κάποιας ομάδας σατανιστική λατρείας. Και έχουμε και την παιδοκτονία.
Στην ουσία εδώ η παιδοκτονία χωρίζεται στη νέο γενοκτονία που περιγράφει την θανάτωση του εμβρύου μέσα σε εικοσιτέσσερις ώρες από την γέννησή του και την βρεφοκτονία, η οποία περιγράφει τη θανάτωση ενός παιδιού μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής του.
Τα βασικά χαρακτηριστικά του θύτη
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο δεν θα κάνω κάποια παρατήρηση, διότι όση ώρα μιλάτε. Πολλές εικόνες. Πολλά ερωτήματα μου δημιουργήθηκαν με αποτέλεσμα να να γνωρίζω εξαρχής ότι δεν προλαβαίνουμε να τα απαντήσουμε στο σημερινό podcast. Θεωρώ ότι κι αν συμφωνείτε κι εσείς, σε δεύτερο χρόνο θα δούμε μήπως πιάσουμε κάποια κομμάτια από τη σημερινή μας συζήτηση και τα αναλύσουμε ξεχωριστά.
Γιατί εδώ βάλατε ακόμα ένα τεράστιο θέμα στο πώς αντιλαμβάνομαι εγώ τα νεογνά που εκεί. Δεν ξέρω πώς μπορώ να χαρακτηρίσω αυτή τη διαδικασία. Τέλος πάντων, μιλάμε για μια τελείως διαφορετική μορφή, γιατί πραγματικά μιλάμε για ένα ένα παιδί, ένα βρέφος το οποίο είναι ανίκανο να μπορέσει να ζήσει χωρίς την ύπαρξη των γονιών του ή των φροντιστών, όπως αναφέρετε κι εσείς συχνά, οπότε και τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.
Το αφήνω στην άκρη, δεν θα το αναλύσουμε περισσότερο, δεν θα κάνω κάποια ερώτηση. Θα μείνω σε αυτά που είπατε. Θα περάσω λοιπόν στην επόμενη ερώτησή μου, που είναι και πολύ βασική στη σημερινή μας συζήτηση. Τα χαρακτηριστικά του θύτη.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πάμε να δούμε, κύριε Φιλιππόπουλε, τα χαρακτηριστικά του θύτη. Οι γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους δεν ξεχωρίζουν από κάποιο εξωτερικό θα λέγαμε χαρακτηριστικό και δεν προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, συχνά θα λέγαμε υπεράνω πάσης υποψίας.
Μπορεί να μοιάζουν φιλήσυχοι οικογενειάρχες και να είναι και ευγενικοί με τους γείτονες και τον περίγυρό τους. Μπορεί να είναι μορφωμένοι, καλοί επαγγελματίες και νομοταγείς πολίτες ή όχι. Ανήκουν όμως σε διαφορετικές κατηγορίες όσον αφορά την ψυχοπαθολογία τους. Κατά βάθος μπορεί να είναι ανώριμα, φοβισμένα ή και επιθετικά άτομα και να έχουν μια τάση για απομόνωση.
Αρκετοί από αυτούς μπορεί να έχουν υποστεί και οι ίδιοι κακοποίηση ως παιδιά. Είναι όμως δυνατόν να κρύβουν τις αδυναμίες τους επιμελώς πίσω από το προσωπείο του καλού και στοργικό γονέα, θα λέγαμε. Άλλωστε, επιτρέψτε μου να πω εδώ ότι είναι πολύ δύσκολο για την ίδια την κοινωνία αλλά και για τον καθένα μας ξεχωριστά να δεχθεί ότι ένας γονέας μπορεί ηθελημένα να βλάψει το παιδί του, ενώ συχνά, ακόμα κι αν οι γείτονες ή περίγυρος παρατηρήσει κάτι ύποπτο στη συμπεριφορά του.
Βιάζεται να το δικαιολογήσει και να το καλύψει, να το συγκαλύψει. Συχνά αυτοί οι άνθρωποι έχουν ψυχιατρικά προβλήματα. Έχουν ένα εγκληματικό παραβατικό παρελθόν ή και κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Ως γονείς έχουν δυσκολία να ταυτιστούν με το ρόλο τους.
Έχουν υπερβολικές προσδοκίες από το παιδί τους, αυτό που λέγαμε προηγουμένως και προβάλλουν σε αυτό στο παιδί δικά τους συναισθήματα και σκέψεις. Επίσης είναι ελάχιστα ανεκτική σε ερεθίσματα που προέρχονται από το παιδί. Για παράδειγμα, δεν αντέχουν το κλάμα του μωρού. Είναι γονείς με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Που σχετίζεται άμεσα με την ανεπάρκεια που αισθάνονται στην εκτέλεση του μητρικού ή πατρικού τους ρόλου. Σε αυτή λοιπόν την περίπτωση η κακοποίηση κυρίως εμφανίζεται σε περιόδους κρίσης της οικογένειας ή κρίση στη σχέση γονέα παιδιού. Τέλος, μπορεί να βλέπουμε γονείς να είναι γονείς νεαρής ηλικίας, χωρίς σταθερή εργασία, με έντονα ψυχοκοινωνικά προβλήματα, με κακές σχέσεις, με δικές τους οικογένειες, να ναι κοινωνικά απομονωμένοι και χωρίς κανένα υποστηρικτικό σύστημα.
Καταλήγουν λοιπόν ως καταθλιπτικά και κοινωνικά απομονωμένα άτομα. Και εύκολα στρέφουν την επιθετικότητά τους προς το ίδιο τους το παιδί.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Σκλιάμη, θα θέλαμε θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας που θα συντελέσει στο να υπάρξει αυτό το φαινόμενο. Μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Δύο γονείς οι οποίοι δεν ήταν έτοιμοι να μπουν σε αυτή τη διαδικασία που όλοι όσοι έχουν παιδιά γνωρίζουν ότι είναι δύσκολη, ψυχοφθόρα.
Και αναφέρω τα δύσκολα, τα αρνητικά, γιατί κουβέντα που κάνουμε δεν θα συζητήσουμε. Τι είναι αυτά τα ευχάριστα και τα όμορφα που προσφέρει ένα παιδί. Πάνω στην κουβέντα που κάνουμε λοιπόν, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δυσκολίες, ψυχολογικές πιέσεις, ειδικά στην περίοδο ενός βρέφους που υπάρχει αϋπνία, που υπάρχει κάτι που δεν γνωρίζουμε, κάτι καινούργιο στους γονείς, πόσο μάλλον όταν αυτοί οι γονείς δεν ήταν έτοιμοι να μπουν σε αυτή τη διαδικασία.
Υπάρχει αυτό; Εντοπίζεται αυτό το φαινόμενο σε τέτοιες περιπτώσεις;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ σωστά, κύριε Φιλιππόπουλε, αυτό που μόλις τώρα αναφέρατε, ότι αυτό το φαινόμενο το συναντάμε και σε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη που το παιδί δεν έρχεται στον κόσμο μέσα από τη συνειδητοποίηση. Οπότε οι γονείς μπορεί να μην είναι έτοιμοι να συνεχίσουν με ένα ακόμη μέλος και να βγαίνει επιθετικότητα στο παιδί.
Αίτια εμφάνισης παιδικής κακοποίησης
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πάμε λοιπόν στην επόμενη ερώτησή μου που είναι τα αίτια εμφάνισης της παιδικής κακοποίησης;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Εξετάζοντας λοιπόν τα αίτια του φαινομένου της κακοποίησης της παιδικής κακοποίησης, θα πρέπει είναι καλό βασικά να το δούμε μέσα από το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Αυτό σχετίζεται με το πόσο ανεκτική και επιτρεπτική είναι μια κοινωνία στην άσκηση βίας ως μέσο πειθαρχίας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού.
Υποβαθμισμένες μορφωτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ενοχοποιούνται για την επιθετική συμπεριφορά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η κακοποίηση δεν μπορεί να εμφανιστεί και σε ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Από τους πιο βασικούς αιτιολογικούς παράγοντες θεωρούνται κάποια χαρακτηριστικά, θα λέγαμε της οικογένειας και της προσωπικότητας των γονέων.
Φτωχή επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας, δυσλειτουργικές σχέσεις, διαζύγια έντονης αντιδικίας, δύσκολες συνθήκες επιβίωσης είναι μερικοί από τους παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια. Αναφορικά λοιπόν με τα αίτια που μπορεί να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στην άσκηση μιας βίαιης συμπεριφοράς, ειδικά προς ένα παιδί που συχνά είναι δικό του, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη θεωρία, αλλά είναι πιθανό να εμπλέκονται αρκετοί παράγοντες.
Σύμφωνα λοιπόν με κάποιες θεωρίες, όπως τη νευροβιολογική θεωρία, η επιθετικότητα είναι κληρονομική, λέει αυτή η θεωρία και ρυθμίζεται με διάφορες ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη. Αν η ορμόνη αυτή είναι σε υψηλά επίπεδα, τότε η πηκτικότητα είναι μεγαλύτερη.
Μια άλλη θεωρία, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης λοιπόν, αναφέρει ότι η βία είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται μέσα από την παρατήρηση, την εμπειρία και τα πρότυπα που μιμείται κάποιο παιδί από το οικογενειακό αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον του.
Όταν οι γονείς προωθούν τη βία και είναι ανεπαρκείς να χειριστούν δύσκολες καταστάσεις με άλλο τρόπο, η συμπεριφορά της βίας παγιώνεται στο μυαλό του παιδιού και με τη σειρά του στην πορεία που εφαρμόζει και το ίδιο και στην ενήλικη αλλά και βλέπουμε και πολλούς ανήλικους παραβάτες. Ένα άλλο θέμα το οποίο μπορεί να αναλύσουμε σε κάποιο άλλο podcast μας.
Έχουμε τις ψυχολογικές θεωρίες ή αλλιώς διαπροσωπικές θεωρίες, οι οποίες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην προσωπικότητα του δράστη. Κατά τη θεωρία αυτή, ο δράστης μπορεί να πάσχει από κάποια ψυχική νόσο ή να μην είναι σε θέση να ελέγξει το θυμό ή την οργή του.
Και τέλος, έχουμε την κοινωνική θεωρία κατά την οποία διάφοροι κοινωνικοί παράγοντες είναι δυνατό να ενεργοποιήσουν, θα λέγαμε, τα βίαια ένστικτα. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι η ανεργία, η φτώχεια, η συζυγική ανισορροπία και ούτω καθεξής.
Ένας άλλος παράγοντας που θα ήθελα να αναφέρω που κρύβεται πίσω από την παιδική κακοποίηση είναι και η άποψη ότι η σωματική τιμωρία είναι και ο κατάλληλος τρόπος πειθαρχίας των παιδιών. Επομένως, οι αιτίες της παιδικής κακοποίησης εντοπίζονται στην δυσλειτουργία του γονεϊκού ρόλου, στην ανάληψη καθηκόντων σε νεαρή ηλικία.
Μια ανεπιθύμητη κύηση, όπως προαναφέραμε, στην εκτός γάμου μητρότητα, στο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και στο ότι οι γονείς που κακοποιούν έχουν και οι ίδιοι στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν και οι ίδιοι βιώσει την κακοποίηση από τους γονείς τους ως παιδιά.
Ποιες οι επιπτώσεις του φαινομένου στα παιδιά
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Προηγουμένως αναφέρατε για την παραβατικότητα των ανηλίκων φιλοξενούμαι στην Learnhealth σε ένα πολύ αναλυτικό σεμινάριο όσον αφορά την παραβατικότητα των νέων. Οπότε αν κάποιος θελήσει μπορεί να το βρει στα webinars της LearnHealth. Και να περάσω στην τελευταία ερώτηση που είναι ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτού του φαινομένου;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Κύριε Φιλιππόπουλε πολύ σημαντική η επισήμανσή σας και η παρέμβαση, σωστά Εγώ πραγματικά το έχω παρακολουθήσει το συγκεκριμένο webinar για την ανήλικη παραβατικότητα που κάνει η εξαιρετική η συνάδελφος κυρία Κατσούλη και παροτρύνω όλους τους ακροατές μας να το παρακολουθήσουν.
Πάμε λοιπόν να δούμε τις επιπτώσεις κλείνοντας που έχει η κακοποίηση στην ψυχική υγεία στον ψυχικό κόσμο του παιδιού. Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί, κύριε Φιλιππόπουλε, εμφανίζει δυσκολίες προσαρμογής στην καθημερινότητά του και προβλήματα συμπεριφοράς.
Φοβάται για την ασφάλεια τη δική του και των άλλων και δυσκολεύεται να αναπτύξει κάτι πολύ σημαντικό για εμένα, το αίσθημα της εμπιστοσύνης προς τους γύρω. Το αίσθημα εμπιστοσύνης προς τους γύρω του. Συχνά εμφανίζει βλέπουμε να εμφανίζει και μετατραυματικό στρες, διαταραχές της διάθεσης ή της ανάπτυξης της προσωπικότητάς του.
Στο σχολείο βλέπουμε να απομονώνεται από τους συμμαθητές του και να αναπτύσσει το συναίσθημα της ντροπής, να έχει μια τάση μυστικοπάθειας και η επίδοσή του να πέφτει εξαιτίας της εμφάνισης ίσως κάποιων μαθησιακών διαταραχών. Αυτό που προαναφέραμε οι εκπαιδευτική παραμέληση Το παιδί που έχει κακοποιηθεί μπορεί να εμφανίζει υψηλά επίπεδα άγχους, να νιώθει συνεχώς φόβο και να έχει προβλήματα στον ύπνο με συχνούς εφιάλτες.
Μπορεί να αισθάνεται ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα, ότι κανείς δεν μπορεί να τον βοηθήσει και ότι η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει μεγαλώνοντας, κύριε Φιλιππόπουλε, μπορεί να προκύψουν πολλά ψυχικά τραύματα και τα παιδιά αυτά που έχουν κακοποιηθεί αδυνατούν πολλές φορές να αναπτύξουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
Και στο ρόλο τους ως γονείς έχουν και οι ίδιοι πολλές φορές προβλήματα. Σοβαρές επιπτώσεις όμως υπάρχουν και όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες της κακοποίησης κάποιου άλλου μέλους, για παράδειγμα της μητέρας, τότε σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανό να πάρουν το ρόλο του προστάτη προσπαθώντας να παρέμβουν για να σώσουν αυτό που κακοποιείται.
Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους φυσικά, όπως με το να εμπλακούν τα ίδια στη βία, με το να αρνούνται να αφήσουν μόνο του θύμα. Μπορεί να είναι μητέρα, μπορεί να είναι κάποιος αδελφός, κάποια αδελφή. Με το να παροτρύνουν να φύγει από το σπίτι το θύμα για να γλιτώσει.
Συχνές είναι οι περιπτώσεις των παιδιών που μπορεί να εμφανίσουν ακόμα και σχολική άρνηση, φοβούμενη ότι κατά την απουσία τους στο σχολείο η μητέρα ή το θύμα που κακοποιείται μπορεί να πάθει κάτι. Επίσης, είναι πολύ πιθανό και τα ίδια να αναπτύξουν βίαιη συμπεριφορά, εφόσον θεωρούν πλέον τη βία που βλέπουν ως μάρτυρες, ως συνήθη συνθήκη μεταξύ των ατόμων.
Τα επίπεδα λοιπόν άγχους και φόβου είναι εξίσου υψηλά με αυτά ενός παιδιού που κακοποιείται το ίδιο άλλωστε με το να είναι ένα παιδί μάρτυρας της κακοποίησης κάποιου άλλου κακοποιείται και το ίδιο συναισθηματικά βλέποντας τον. Κύριε Φιλιππόπουλε, αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι η κακοποίηση αφήνει γερά σημάδια στην ευαίσθητη και ευάλωτη παιδική ψυχή.
Είμαστε υπεύθυνοι κι έχουμε χρέος ως κοινωνία, ως γονείς για το χαμόγελο στα χείλη των παιδιών. Η ψυχή τους πρέπει να γελάει, να ζουν στο φως και όχι στο σκοτάδι. Ας τους αφήσουμε. Μια κληρονομιά λοιπόν που θα είναι γεμάτη όμορφες αναμνήσεις.
Κλείνοντας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κλείνοντας το σημερινό μας πολύ πολύ ενδιαφέρον επεισόδιο, θα ήθελα να κάνω μια αναφορά. Πολύ συχνά η κακοποίηση συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες. Παρόλα αυτά υπάρχει ένας πυρήνας, ένας αριθμός ανθρώπων που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με το περιβάλλον του παιδιού, οι οποίοι αντιλαμβάνονται.
Όχι επακριβώς, αλλά μπορούν να εντοπίσουν τα σημάδια που αναφέραμε προηγουμένως. Δικιά μου παράκληση θα ήταν να μην περιμένουν να κινητοποιηθούν. Κάθε ώρα, κάθε στιγμή που περνάει μπορεί να είναι μοιραία για ένα παιδί, οπότε θα τους παροτρύνω να επικοινωνήσουν με τους φορείς οι οποίοι είναι αρμόδιοι.
Θα αναφέρω κάποιους από αυτούς, όπως είναι η Γραμμή Βοήθειας Μαζί για το Παιδί σε συνεργασία με το ΕΛΙΖΑ, που είναι το 11525, την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά το 1056. Του Χαμόγελου του Παιδιού εννοείται σε Εισαγγελικές αρχές, τοπικές ή την Αστυνομία και στο Συνήγορο του Παιδιού.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ σωστά και Φιλιππόπουλου και καλά κάνατε και αναφέρατε τους τρόπους καταγγελίας που μπορεί να γίνουν. Κλείνοντας θα συμφωνήσω ότι ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον και ευαίσθητο θέμα το οποίο από όλες τις μεριές, από όλες τις πλευρές οφείλουμε να το αγγίζουν με λεπτότητα και σεβασμό.
Και αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι η κακοποίηση σε κάθε της έκφανση, οποιαδήποτε κι αν είναι αυτή, οφείλει να είναι κατακριτέα και απορριπτέα, καθώς επιφέρει σοβαρές συνέπειες στην ολότητα του ατόμου και πλήττει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Εάν λοιπόν κάποιος υποπτεύεται ότι ένα παιδί υφίσταται κακοποίηση. Η καταγγελία ή η αναφορά των υποψιών του. Αυτό που είπατε κι εσείς να γίνεται στις αρμόδιες αρχές, ώστε να μπορεί να προστατευτεί τόσο το ίδιο το παιδί όσο και η υπόλοιπη οικογένεια. Γνωρίζω ότι χρειάζεται δύναμη.
Ας μην κλείνουμε λοιπόν τα μάτια σε αυτό το φαινόμενο.
