Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Τοξικές σχέσεις, τοξικές συμπεριφορές. Πόσοι από εμάς έχουμε βιώσει συμπεριφορές και έχουμε υπομείνει καταστάσεις που δεν μας αξίζουν;
Τοξικοί άνθρωποι… Ένα φαινόμενο που απασχολεί καθημερινά πολλούς από εμάς και δυστυχώς καθορίζει, αρκετές, φορές, και τη ζωή μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε ή το παραβλέπουμε προσπαθώντας να αλλάξουμε αυτά τα άτομα.
Μήπως στην προσπάθειά μας να αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι τους ανθρώπους, καταλήγουμε να χάνουμε τον εαυτό μας;
«Μα ήταν όλα καλά! Τι έγινε ξαφνικά»;… Αναρωτιόμαστε!
Συμπεριφορές και κάποιες λεπτομέρειες ήδη από την αρχή μίας σχέσης, μίας φιλίας, μίας συνεργασίας κάνουν τη διαφορά. Τα μικρά πράγματα, τα οποία κάποτε περνούσαν απαρατήρητα ή, ακόμα χειρότερα, μας φαίνονταν «χαριτωμένα» ελαττώματα, ξαφνικά μας φαίνονται βουνό και δυσκολευόμαστε να τα διαχειριστούμε και να τα υπομείνουμε.
Στο σημερινό podcast επεισόδιο της LearnHealth με καλεσμένη τη Ψυχολόγο και Εγκληματολόγο κα Ιωάννα Σκλιάμη, θα συζητήσουμε το φαινόμενο των τοξικών σχέσεων, ποια είναι τα είδη, ποια είναι τα σημάδια αναγνώρισης, πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τους τοξικούς ανθρώπους αλλά και πώς να θωρακίσουμε τον εαυτό μας από τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Απομαγνητοφώνηση
Καλώς ήρθατε στα podcast επεισόδια της LearnHealth, τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας. Στη LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, ατομική ανάπτυξη, βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε από τη γνώση και σωστή ενημέρωση.
Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε έναν από τους παραπάνω κλάδους. Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project manager της LearnHealh και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου θα έχουμε μαζί μας την κυρία Ιωάννα Σκλιάμη με την ειδικότητα της ψυχολόγου.
Θα αναλύσουμε ένα αρκετά σημαντικό θέμα που είμαι σίγουρος ότι απασχολεί πολλούς ανθρώπους καθημερινά. Το θέμα αυτό είναι οι τοξικές σχέσεις και τοξικές συμπεριφορές. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να καλησπερίσω την κα Σκλιάμη.
Εισαγωγή
Καλησπέρα σας. Καλησπέρα σε όλους τους ακροατές μας. Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή που είμαι εδώ σήμερα μαζί σας και έχουμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε για ένα πολύ σημαντικό θέμα το οποίο είμαι σίγουρη ότι απασχολεί πολλούς ανθρώπους καθημερινά γιατί είναι κάτι με το οποίο ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Ευχαριστώ και από τη μεριά μου και από τη μεριά της LearnHealth. Πριν ξεκινήσουμε λοιπόν κα Σκλιάμη αυτή τη συζήτηση, θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να μας πείτε δυο λόγια για εσάς, έτσι ώστε να σας γνωρίσει το κοινό και να συνεχίσουμε με την ανάλυση του θέματος.
Φυσικά. Ονομάζομαι Ιωάννα Σκλιάμη, είμαι ψυχολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και αυτό το διάστημα κάνω την μετεκπαίδευση μου πάνω στην Ανασυνδυασμένη Εκλεκτική Συμβουλευτική. Το μεταπτυχιακό μου είναι πάνω στην Εγκληματολογία. Παράλληλα είμαι πιστοποιημένη επαγγελματίας HR και αρθρογράφος. Αρθρογραφώ σε κάποια site ψυχολογίας όπως είναι το psychopedia.gr, και η Πύλη της Ψυχολογίας.
Είμαι επιστημονική συνεργάτιδα και εργάζομαι ως ψυχολόγος στο ΚΕ.ΘΕ.ΣΥ., είναι ένα κέντρο θεραπευτικής συμβουλευτικής για παιδιά και ενήλικες. Και επίσης είμαι μέλος του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.
Ορισμός των τοξικών ανθρώπων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Οπότε ας ξεκινήσουμε με μια ερώτηση που ουσιαστικά θα βάλει το κοινό στη διαδικασία να καταλάβει τι είναι αυτό που θα συζητήσουμε, ξεκινώντας με τον ορισμό ουσιαστικά της λέξης τοξικοί άνθρωποι. Οπότε πείτε μου σας παρακαλώ ποιοι είναι οι τοξικοί άνθρωποι;
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Φυσικά. Αρχικά, πριν δούμε τους τοξικούς ανθρώπους, θα πρέπει να δούμε την έννοια της τοξικότητας. Τι είναι; Είναι αρχικά ο βαθμός στον οποίο μια ουσία, μια τοξίνη, όπως το λέει και η λέξη, μπορεί να βλάψει τους ανθρώπους. Αυτή η έντονη τοξικότητα συνεπάγεται επιβλαβείς επιδράσεις σε έναν οργανισμό μέσω μιας μόνιμης ή βραχυπρόθεσμης έκθεσης σε αυτόν.
Επομένως, παρόμοιοι με τις τοξίνες είναι και οι τοξικοί άνθρωποι, που είναι και το θέμα μας σήμερα, που μπορούν να προκαλέσουν εξίσου σοβαρές ζημιές στον συναισθηματικό κόσμο του κάθε ατόμου. Οπότε, ποιοι είναι οι τοξικοί άνθρωποι; Είναι αυτοί που στην ουσία εγώ τους αποκαλώ μαύρες τρύπες. Δεν γνωρίζει ο καθένας μέσα τι κρύβουν μέσα τους.
Είναι αυτοί που σου κλέβουν το χαμόγελο, τη διάθεση, τη ζωή σου και οτιδήποτε πάει κόντρα στη δική σου ιδιοσυγκρασία. Ό, τι σε ευχαριστεί στο απομακρύνει. Έχουν έναν μοναδικό τρόπο, θα λέγαμε τρομαχτικό και αόρατο. Να σε φέρουν κοντά στη δική τους δίνη και στη δική τους ανθρώπινη εσωτερική κόλαση.
Ο τοξικός άνθρωπος καταδυναστεύει ψυχολογικά και συναισθηματικά το άτομο και του προκαλεί έντονο στρες, θυμό, θλίψη και απογοήτευση. Η αδιάκοπη κριτική του, η απουσία αποδοχής του, η σκληρή απαιτητικότητα του, η έντονη ενασχόληση με το τι θέλει και τι χρειάζεται μόνο εκείνος, είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά που σφυροκοπούν την ψυχοσυναισθηματική υγεία των ατόμων που τους περιτριγυρίζει.
Όμως οι τοξικοί άνθρωποι είναι αυτοί που κρύβονται πίσω από ψεύτικες υποσχέσεις και μισόλογα και είναι αυτοί που τραυματίζουν τον ψυχικό κόσμο με σκοπό όμως τη δική τους προσωπική ικανοποίηση. Όμως θα πρέπει να πω εδώ γιατί θα πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος ότι ο τοξικός άνθρωπος είναι ένας τραυματισμένος άνθρωπος που μέσα του νιώθει χαμένος και αντιδρά τραυματίζοντας τους άλλους.
Το να είμαστε λοιπόν θυμωμένοι μαζί του με έναν τοξικό άνθρωπο είναι κάτι που του δίνει δύναμη. Είναι σαν ένα κόκκινο πανί, θα λέγαμε – o θυμός, αυτός ο θυμός που εκφράζουμε στον τοξικό άνθρωπο.
Βασικά χαρακτηριστικά των τοξικών ανθρώπων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Οπότε η επόμενη ερώτησή μου είναι η εξής που μας θέσατε πολύ καλά καταλάβαμε τον ορισμό ουσιαστικά των τοξικών ανθρώπων. Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι; Μπορείτε να μας πείτε όμως και κάποια βασικά χαρακτηριστικά; Πως μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει έναν τέτοιον άνθρωπο;
Υπάρχουνε κάποια χαρακτηριστικά τοξικών ανθρώπων και πώς μπορούμε να το αναγνωρίσουμε; Αρχικά, ένα πρώτο χαρακτηριστικό τοξικού ανθρώπου είναι η ασυνέπεια. Τι εννοώ; Ασυνέπεια. Λέγοντας ασυνέπεια δεν εννοούμε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν έρχεται στην ώρα του, στο ραντεβού.
Εννοούμε ότι δεν είναι συνεπής σε αυτό που έχεις πει στην αρχή και τελικά στην υλοποίηση του. Συνήθως όλο αυτό ξεκινάει με κάτι πολύ εντυπωσιακό και συνήθως μας επιλέγει αυτός. Εάν από το σπίτι για παράδειγμα, εγώ έχω μεγαλώσει να νιώθω ότι μονίμως έρχομαι δεύτερη, ότι δεν μου δίνουν σημασία και προσοχή και ότι έρχεται κάποιος απ έξω και με εντοπίζει και με επιλέγει εκείνος.
Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό και μοναδικό. Άρα το πρώτο είναι ότι έχουμε την προσοχή του. Στην αρχή μας δίνει και μας δείχνει πολύ όμορφα πράγματα και είναι παρών αλλά και διαθέσιμος. Και σταδιακά αρχίζει και γίνεται ασυνεπής. Αρχίζει να αλλάζει συμπεριφορά.
Εμείς εκεί σκεφτόμαστε και αναπολούμε τις όμορφες στιγμές. Τις αναζητάμε ξανά και ξανά και έτσι λοιπόν βιώνουμε τη ματαίωση. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι οι τοξικοί άνθρωποι δίνουν διπλά μηνύματα. Τι σημαίνει αυτό; Είναι ότι ό, τι κι να κάνεις θα είναι λάθος.
Για παράδειγμα, μας λέει ο σύντροφός μας ότι εγώ τη γυναίκα του θέλω να είναι δυναμική, αυτόνομη, αυτάρκης και βλέπουμε ότι οι μοναδικές γυναίκες που έχει στη ζωή του είναι η μητέρα και αδελφή του, οι οποίες δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά μόνο να ασχολούνται μαζί του.
Και εκεί αναρωτιόμαστε. Άρα εγώ να είμαι δυναμική ή πρέπει να είμαι απόλυτα αφοσιωμένη σ’ εκείνον; Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε το δικό μας πυρήνα και αυτά που εμείς θέλουμε και πώς εμείς θέλουμε να σταθούμε.
Γιατί πιστέψτε με, θα χάσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Τρίτο χαρακτηριστικό είναι αυτό το «ίσως»; Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να κλείνουν εύκολα τις πόρτες, δεν έχουν μάθει να είναι διαθέσιμοι, έχουν μάθει μονίμως να κρατάνε μια απόσταση, οπότε δε θα πούνε ποτέ ναι ή όχι. Θα φεύγουν και θα εμφανίζονται ξανά. Αυτοί οι τοξικοί άνθρωποι.
Σε αφήνουν να κρέμεσαι από ένα ίσως και να παλεύεις να μετατρέψεις το ίσως σε ναι. Και είναι κάτι που πιστέψτε με δεν τελειώνει ποτέ. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι ότι είναι χειριστικοί. Χρησιμοποιούν τον άλλον για να πετύχουν τους δικούς τους σκοπούς, να εκπληρώσουν δικές τους ανάγκες ή και συναισθήματα. Ακόμη, είναι επικριτικοί, έχουν επικριτικό λόγο.
Δηλαδή, προσπαθούν συνεχώς να προσβάλουν τον συνομιλητή τους και συμπεριφέρονται με τόση αρνητική διάθεση και ενέργεια με σκοπό να μειώσουν το άλλο άτομο. Είναι επιβλητικοί. Επιβάλλουν τη γνώμη τους χωρίς να τους ενδιαφέρει η γνώμη του άλλου.
Θεωρούν τι είναι αυτό και τέλος. Έχουν θράσος επίσης. Το μόνο που τους απασχολεί είναι το πώς θα καταστρέψουν και θα αποδιοργανώνουν τις ζωές των άλλων. Γιατί πολύ απλά η δική τους δεν έχει νόημα, οπότε ασχολούνται με κάτι ξένο.
Ακόμη μπορούν πολύ εύκολα να δραματοποιηθούν. Η συμπεριφορά των τοξικών ανθρώπων μπορεί να είναι υπερβολικά δραματική. Οτιδήποτε δηλαδή εκδηλώνουν, το υλοποιούν στο μέγιστο βαθμό, είτε είναι χαρά, είτε είναι λύπη, είτε είναι ενθουσιασμός.
Δηλαδή τον τοξικό άνθρωπο συνεχώς τον περιβάλλει κάποιο τοξικό δράμα και επιζητά να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σχέση. Ακόμη έχουν αρνητικό πρόσημο. Είναι αυτοί που μπλοκάρουν, θα λέγαμε, οτιδήποτε θετικό συμβαίνει. Δε θέλουν να βλέπουν τον άλλον χαρούμενο, ευτυχισμένο και κάνουν τα πάντα για να τον ισοπεδώσουν. Δεν κάνουν ποτέ πίσω.
Δεν θα ζητήσει ένας τοξικός άνθρωπος εύκολα συγνώμη και δεν θα βάλει νερό στο κρασί του. Θα στηρίξει μέχρι τέλους την άποψή του με ότι συνεπάγεται αυτό. Ακόμα και να δημιουργήσει ολόκληρο καυγά μέχρι να περάσει το δικό του.
Δεν ακούει κανέναν και χρησιμοποιεί λέξεις και ύφος που συνήθως υποβιβάζει τον συνομιλητή του. Ο τοξικός άνθρωπος συνήθως δεν τα πάει καλά με τη λέξη όχι. Δεν του αρέσει όταν του αρνούνται κάτι και συνεχώς προσπαθούμε να αποδείξουμε κάτι σε αυτόν τον άνθρωπο.
Κατηγορίες τοξικών ανθρώπων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ξεχωρίσουμε δύο κατηγορίες. Είναι σίγουρο ότι τοξικούς ανθρώπους, με τον ορισμό των οποίων θέσατε προηγουμένως, συναντάμε και στην προσωπική μας ζωή, στη φιλία ή σε μια σχέση μέσα αλλά σίγουρα και στην κοινωνία, προς τα έξω, στους συναδέλφους μας.
Οπότε θα ήθελα λίγο να ξεχωρίσουμε αυτές τις κατηγορίες και το πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε, είτε στη μια περίπτωση στην προσωπική σχέση είτε στην επαγγελματική αυτούς τους ανθρώπους.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Φυσικά υπάρχουν κάποια είδη τοξικών σχέσεων. Τοξικούς ανθρώπους συναντάμε – μπορούμε να συναντήσουμε σε κάθε διαπροσωπική μας σχέση την συντροφική, την φιλική, την επαγγελματική σχέση. Πάμε να δούμε λίγο τις συντροφικές σχέσεις. Αρχικά υπάρχει σχέση των σκορ.
Στην ουσία είναι όταν ένας από τους δύο συντρόφους επιμένει συστηματικά για το παρελθόν του άλλου και κυρίως για τα παρελθοντικά λάθη. Έτσι βλέπουμε μια σχέση που μετατρέπεται σε ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι και ένας από τους δύο θα πρέπει να είναι νικητής.
Και γιατί είναι τοξική μια τέτοια σχέση; Επειδή ο ένας ή και οι δύο μέσα στη σχέση χρησιμοποιούν παρελθοντικές πράξεις ώστε να δικαιολογήσουν δικές τους τωρινές ή για να αποθαρρύνουν τον σύντροφό τους ή τη σύντροφό τους. Και αυτό όχι μόνο διαιωνίζει τα προβλήματά τους, αλλά προκαλεί ενοχές και πικρία από το παρελθόν.
Ώστε να χειραγωγήσει ο ένας τον άλλον στο παρόν. Επομένως, εδώ είναι καλό να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματά μας ατομικά πρώτα, εκτός εάν είναι θέματα τα οποία είναι από κοινού με τον σύντροφό μας. Δεύτερον, κάποιες παθητικές επιθετικές συμπεριφορές.
Υπάρχουν φορές που ο ένας κατευθύνει τη σχέση προς μια κατεύθυνση που ο ίδιος θεωρεί ότι είναι ο σωστός τρόπος, αντί να δηλώσει ευθέως μια επιθυμία ή μια σκέψη που τυχόν έχει. Ή αντί να εκφράσει αυτό που τον ενοχλεί, βρίσκει τρόπους να εκνευρίσει τον σύντροφο ή την συντρόφου του και ύστερα να παραπονεθεί. Άρα κάτι τέτοιο είναι τοξικό.
Γιατί ενώ θα έπρεπε να υπήρχε η άνεση και η εμπιστοσύνη, να υπάρχει μια ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Γινόμαστε παθητικο-επιθετικοί θα λέγαμε και εκφράζουμε θυμό και ανασφάλεια. Επομένως εδώ θα έλεγα ο καθένας μας όταν βρίσκεται μέσα σε μια σχέση, οφείλει να δηλώσει ανοιχτά τα συναισθήματά του. Μην ξεχνάμε ότι η επικοινωνία είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό σε οποιαδήποτε σχέση. Τρίτον, έχουμε τη σχέση ομηρίας.
Αυτό συμβαίνει όταν ένας από τους δύο παραπονιέται, εκβιάζει, επικρίνει και απειλεί, θα λέγαμε σε εισαγωγικά το να τελειώσει τη σχέση, γιατί μπορεί να λαμβάνει αδιαφορία και να πει δεν αντέχω άλλο έναν άνθρωπο οποίος είναι αδιάφορος απέναντί μου. Πόσες φορές το έχουμε πει;
Είναι τοξικό, γιατί ο συναισθηματικός εκβιασμός δημιουργεί ανούσιο δράμα. Κάθε μικρό εμπόδιο πρόβλημα στη σχέση καταλήγει σε μια αντιλαμβανόμενη μεγάλη κρίση δέσμευσης. Είναι φυσιολογικό να εκνευριζόμαστε ή να στεναχωριόμαστε μέσα σε μια σχέση, αλλά χρειάζεται να καταλάβουμε εδώ ότι δεν υπάρχει ο τέλειος σύντροφος, η τέλεια σύντροφος και φυσικά δεν γίνεται να μας αρέσουν όλα στον άλλον.
Επομένως, προσπαθούμε να μην είμαστε επικριτικοί και να μην απειλούμε σε εισαγωγικά τον σύντροφό μας και έτσι, πίστεψέ με, η σχέση πολύ γρήγορα θα ενδυναμωθεί. Τέταρτον, υπάρχουν φορές που κατηγορούμε τον σύντροφό μας για τα δικά μας συναισθήματα. Και τι εννοώ με αυτό;
Υπάρχουν μέρες που δεν θέλουμε να βγούμε έξω και επιθυμούμε να καθίσουμε στο σπίτι, αλλά ο σύντροφός μας ή η σύντροφός μας έχει άλλα σχέδια και έτσι ξεσπάμε σε αυτόν λέγοντας πόσο αναίσθητος είναι, ότι δεν μας καταλαβαίνει, αλλά πώς να ξέρει κάτι χωρίς να του το έχουμε επικοινωνήσει.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Όλο αυτό λοιπόν έχει στοιχεία τοξικότητας, γιατί το να κατηγορούμε τη σχέση μας για δικά μας συναισθήματα είναι μια μορφή εγωισμού και μια μορφή παθολογικής εξάρτησης. Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτής της εξάρτησης λοιπόν, είναι ότι θρέφει την πικρία και το φθόνο. Αν ξαφνικά η ζωή μας αρχίζει να γυρίζει γύρω από το πως συμπεριφέρεται και μας αντιλαμβάνεται ο άλλος, σύντομα θα νιώσουμε πικρία και το άλλο μέλος της σχέσης καταπίεση.
Επομένως χρειάζεται να πάρουμε την ευθύνη των δικών μας συναισθημάτων και πιστέψτε με, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο θέλω να είμαι υποστηρικτικός από το να είμαι υποχρεωμένος να υποστηρίζω το σύντροφό μου. Τέλος, όσον αφορά τις συντροφικές σχέσεις, είναι οι εκδηλώσεις τρυφερής ζήλιας.
Εκνευριζόμαστε όταν ο σύντροφος μας μιλάει στο τηλέφωνο ή στέλνει κάποιο μήνυμα ή κάνει παρέα με ένα άλλο άτομο και εκφράζουμε έντονα το θυμό μας προσπαθώντας να ελέγξουμε τη συμπεριφορά του, εκδηλώνοντας παρανοϊκές συμπεριφορές. Και αυτό γιατί είναι τοξικό.
Γιατί όταν η ζήλεια ξεπεράσει το όριο, μετά γίνεται παθολογική ζήλια και δείχνει έλλειψη εμπιστοσύνης και χειριστική συμπεριφορά. Επομένως, για να υπάρξει μια υγιής σχέση θα πρέπει να έχει χτιστεί αρχικά η εμπιστοσύνη. Όταν υπάρχει ένας μικρός βαθμός ζήλιας, είναι απόλυτα φυσικός αλλά όχι παθολογική ζήλια.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ λοιπόν θα ήθελα να σας διακόψω λίγο, αν μου επιτρέπετε να κάνω μια ερώτηση. Μπορεί όλα αυτά που είπατε προηγουμένως και έμεινα στο τελευταίο στο μυαλό μου, στο κομμάτι της ζήλιας. Αν αυτό λοιπόν έρθει στη διάρκεια με ένα ερέθισμα.
Η σημασία της επικοινωνίας σε επίπεδο πρόληψης τοξικών σχέσεων
Αν αντιλαμβάνομαι ο καλύτερος τρόπος για να μη φτάσουμε ούτε να είμαστε τοξικοί, ούτε αυτό να χαλάσει την εμπιστοσύνη, συνδέετε πάλι με αυτό που είπατε προηγουμένως ότι πρέπει να μιλήσουμε. Πρέπει να δώσουμε στο σύντροφό μας την εικόνα που τώρα νιώσαμε, έτσι ώστε να την προλάβουμε πριν αρχίζει αυτό να γίνεται τοξικό;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ σωστά. Η επικοινωνία θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι κάτι πολύ σημαντικό. Σε οποιαδήποτε διαπροσωπική σχέση, πόσο μάλλον με έναν άνθρωπο με τον οποίο είμαστε καθημερινά – βρισκόμαστε καθημερινά, οπότε θα πρέπει να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και οτιδήποτε μας ενοχλεί από την αρχή, να μην να μην το πνίγουμε, να το εκφράζουμε, να εκφράζουμε αυτό που μας ενοχλεί, αυτό που μας πειράζει. Σε κάποια πλαίσια φυσικά όχι κάτι παράλογο.
Τοξικές επαγγαλματικές σχέσεις
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ κα Σκλιάμη θα ήθελα να περάσουμε στην άλλη κατηγορία γιατί μέχρι τώρα από ότι κατάλαβα συζητάγαμε για τους ανθρώπους στις προσωπικές μας σχέσεις, τα είδη των τοξικών ανθρώπων. Πάμε λοιπόν στο άλλο πολύ σημαντικό κομμάτι που είναι το επαγγελματικό κομμάτι. Πώς λοιπόν; Ποιες κατηγορίες είναι στο επαγγελματικό κομμάτι των τοξικών ανθρώπων και πώς μας επηρεάζουν;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πάμε να τις δούμε αυτές τις κατηγορίες. Εδώ έχουμε τέσσερις κατηγορίες στην επαγγελματική μας ζωή. Έχουμε τους επιθετικούς. Πρώτον, τα άτομα αυτά επισκιάζουν τους συναδέλφους σου σε όλες τις αποφάσεις. Πχ δεν αφήνουν τον άλλο να μιλήσει σε κάποιο meeting και στοχεύουν αυτοί οι άνθρωποι στους αδύναμους ανθρώπους προσπαθώντας να τους λυγίσουν σε εισαγωγικά.
Αυτού του είδους τα άτομα λατρεύουν τους καυγάδες και συνεπώς θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να χάσουμε και μερικές μάχες. Αξίζει να αντιμετωπίσουμε μαζί με την ομάδα μας αυτούς τους ανθρώπους μόνο εφόσον αυτή η κατάσταση δεν τραβάει και άλλο. Έχουμε σε εισαγωγικά τους «γλύφτες».
Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι προσπαθούν με κάθε δυνατό τρόπο να ανελιχθούν επαγγελματικά, ανεξαρτήτως εάν σαμποτάρουν ή επιβαρύνουν κάποιον συνάδελφό τους. Λειτουργούν εδώ στρατηγικά δημιουργώντας την εντύπωση στους ανωτέρους τους ότι συνεργάζονται καλά με όλους τους ανθρώπους στην ομάδα.
Εδώ είναι σημαντικό να κάνουμε συμμάχους στη δουλειά συγκεντρώνοντας κάποια στοιχεία και να τα παραθέσουμε στον προϊστάμενό μας. Να αναγνωρίσουμε ότι μεν έχουμε θετικά στοιχεία, αλλά αυτά τα άτομα προκαλούν και προβλήματα στην υπόλοιπη ομάδα. Τρίτον, έχουμε τους λεγόμενους μικρο-μάνατζερ. Πρόκειται για συναδέλφους που επιμένουν να επιβλέπουν το κάθε τι που κάνει ο άλλος.
Από το πως υπογράφει στα mail, μέχρι τον προγραμματισμό της ημέρας. Συνήθως πρόκειται για συναδέλφους οι οποίοι έχουν άγχος και αισθάνονται αβέβαιοι για τη δουλειά που βγαίνει αλλά και για τον ίδιο τους τον εαυτό. Συνεπώς, ο καλύτερος τρόπος για να τους αντιμετωπίσουμε είναι να τους ενημερώνουμε εγκαίρως και όσο το δυνατόν πιο συχνά και επιγραμματικά.
Και τέταρτον, έχουμε τους χειριστικούς. Ενδεχομένως η πιο απειλητική κατηγορία τοξικού συναδέλφου είναι αυτή. Αφού μπορεί να μας αποκόψει από τους συναδέλφους μας, να μας απομονώσει και να μας κάνει να νομίζουμε ότι ασχολούμαστε με κάτι σημαντικό ή ακόμη χειρότερο να καταστρέψει την αυτοεκτίμησή μας.
Πρόκειται για συναδέλφους που δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το μέλλον μας και ο μόνος τους στόχος είναι να μας ελέγξουν. Εδώ μπορούμε αφενός να καταγράψουμε τα περιστατικά που μας ενοχλούν και αφετέρου να ενισχύσουμε όσο μπορούμε το επαγγελματικό μας δίκτυο.
Το πιο σημαντικό βήμα που πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε έναν χειριστικό συνάδελφο είναι αυτό ακριβώς που μας έκανε να φοβόμαστε, να στραφούμε στον άλλον κόσμο για βοήθεια.
Σημάδια τοξικών σχέσεων
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ ωραία! Εδώ κα Σκλιάμη έχω να κάνω μια ερώτηση που αφορά όλες τις μορφές που προαναφέραμε, είτε σε προσωπικό επίπεδο είτε σε επαγγελματικό. Σε όλες τις περιπτώσεις μιλάμε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι είναι χειριστικοί το κάνουν συνειδητά ή υπάρχει περίπτωση κάποια από όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που είπατε κάποιοι άνθρωποι να λειτουργούν έτσι χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Πολύ ωραία ερώτηση κύριε Φιλιππόπουλε! Τις περισσότερες φορές το γνωρίζουνε. Και το κάνουν σκόπιμα. Πολύ σπάνια να μην το γνωρίζουν. Γιατί οι τοξικοί άνθρωποι έχουν ένα σκοπό από πίσω, έχουν ένα στόχο, μια στρατηγική, όπως ανέφερα πριν. Οπότε τα έχουν σχεδιάσει για να καταφέρουν τον στόχο τους και να φτάσουν μέχρι εκεί.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Και σίγουρα ότι αν γινόταν υποσυνείδητα και όχι συνειδητά δεν θα είχε επανάληψη, οπότε θα μιλάγαμε για ένα συμβάν το οποίο θα γινόταν μια φορά και θα έληγε. Άρα για να μιλάμε για τοξικούς ανθρώπους μιλάμε για κάτι που επαναλαμβάνεται, άρα και σίγουρα γίνεται συνειδητά, έστω από κάποια στιγμή και μετά. Σίγουρα λοιπόν κα Σκλιάμη υπάρχουν σημάδια που υποδηλώνουν ότι βρισκόμαστε σε μια τοξική σχέση. Ποια σημάδια είναι αυτά;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά και υπάρχουν κάποια σημάδια που υποδηλώνουν πως βρισκόμαστε σε μια τοξική σχέση. Όπως είπε και ο Garry Brown αρχικά, τοξική σχέση είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα της μη ικανοποίησης βασικών αναγκών, του αισθήματος απειλής ή ανασφάλειας με τον σύντροφό μας, της κακής επικοινωνίας και της γενικής έλλειψης πραγματικής αγάπης και συναισθηματικής οικειότητας.
Αρχικά, αυτό που θα πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι από την αρχή, από τους πρώτους μήνες της σχέσης, υπάρχουν αυτά τα σημάδια. Τα βλέπουμε απλά μπορεί να επιμένουμε για τους δικούς μας λόγους και ένας από αυτούς είναι η απογοήτευση που πηγάζει από το πώς γίνεται να έπεσα τόσο έξω με αυτή μου την επιλογή.
Πρώτον, αρχικά μας κάνει να φοβόμαστε αυτός ο άνθρωπος, με αποτέλεσμα να μην έχουμε την άνεση να εκφραζόμαστε. Εάν είμαστε σε μια σχέση που αποφεύγουμε να εκφραστούμε και να συγκρουστούμε με τον άλλον λέγοντας ότι είμαι καλά, τότε καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας και θα έρθει η στιγμή που πιστέψτε με, θα κουραστούμε και θα φύγουμε.
Δεύτερον, εκδηλώνει υπερβολική ζήλια και έλεγχο. Αν ο σύντροφός μας ψάχνει το κινητό μας χωρίς να του έχουμε δώσει κάποιο λόγο ανησυχίας, αυτό δείχνει αποτέλεσμα δικών του ανασφαλειών. Εάν εμείς δεν του έχουμε δώσει κάποιο δικαίωμα. Τρίτον, μας δημιουργεί ανασφάλειες. Μία από τις πιο σημαντικές ενδείξεις που φανερώνουν ότι είμαστε σε μία τοξική σχέση είναι το αίσθημα ανασφάλειας που μας δημιουργεί ο σύντροφός μας με κάθε τρόπο.
Αν για παράδειγμα, προσπαθούμε να κάνουμε μια συζήτηση μαζί του και αυτός μας επικρίνει, μας προσβάλλει, μας μειώνει, μας ντροπιάζει, τότε κάτι δεν πάει καλά. Τέταρτον, μας απομονώνει από φίλους και οικογένεια.
Αυτό οδηγεί στην κτητικότητα και μας δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα τόσο για τον ίδιο άνθρωπο αυτόν όσο και για το μέλλον της σχέση μας. Φράσεις που μπορούμε να έχουμε ακούσει. Δεν είναι ότι «Α! Έχεις τρελαθεί», «Αντιδράς υπερβολικά», «Έκανα πλάκα», «Εσύ με ανάγκασε να φερθώ έτσι», «Αν με αγαπούσες δεν θα έφευγες», «Έλα τώρα, το λέω αυτό μόνο και μόνο επειδή σ αγαπώ».
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κατανοητό. Νομίζω ότι πολλοί ταυτίστηκαν με όλη αυτή τη συζήτηση. Εγώ εδώ θα έκανα μια παρέμβαση η οποία θα ήταν η εξής. Νομίζω ότι με όλη αυτή την κουβέντα που κάναμε, τουλάχιστον εμένα μου δημιουργήθηκε αυτό το συναίσθημα.
Ήρθε στο μυαλό μας αρκετές, κάποιες τοξικές σχέσεις που ίσως περάσαμε είτε επαγγελματικές είτε προσωπικές στο παρελθόν και ίσως δεν το καταλαβαίναμε. Ακόμα, ακόμα και τ’ ότι, μάλλον σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ήμασταν κι εμείς οι τοξικοί σε αυτή τη σχέση επίσης και να μην το καταλαβαίναμε. Πάντως πολλά στοιχεία που προαναφέρατε, αντιλαμβάνομαι ότι περνάνε από μια σχέση κατά περιόδους και η τοξικότητα έρχεται όταν αυτά μένουν, έτσι δεν είναι; Και συνεχίζουν!
Ιωάννα Σκλιάμη:
Ακριβώς όταν υπάρχει διάρκεια. Το να το πούμε μια φορά πάνω σε μια κουβέντα με το σύντροφό μας δεν λέει κάτι, αλλά το να γίνεται συνέχεια ναι εκεί πρέπει λίγο να δούμε τα σημάδια αυτά ή όταν μας μειώνει ο σύντροφός μας συνέχεια μας επικρίνει, μας προσβάλλει, θεωρώντας ότι πάντα εμείς κάνουμε λάθος. Ποτέ δεν παίρνει την ευθύνη ο ίδιος για τα δικά του λάθη, για τις δικές του προσβολές, εκεί πρέπει να το δούμε λίγο και να αφυπνιστούμε.
Πως να καταλάβετε πως βρίσκεστε σε τοξική σχέση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Εδώ λοιπόν έρχεται η επόμενη ερώτησή μου. Ωραία το αντιλαμβανόμαστε. Βλέπουμε το πρόβλημα. Είμαι σίγουρος ότι πολλές φορές επηρεαζόμενοι συναισθηματικά δεν το βλέπουμε. Γι αυτό και γίνεται και αυτή η συζήτηση εδώ στο να μπορέσει κάποιος να καταλάβει τα στοιχεία και να πει ότι ναι, βρίσκομαι σε μια τοξική σχέση. Πώς μπορούμε λοιπόν, όταν το αντιληφθούμε αυτό, να αποβάλλουμε αυτούς τους τοξικούς ανθρώπους από τη ζωή μας;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Το αντίθετο της τοξίνης είναι η αποτοξίνωση. Αποτοξίνωση από τα φαγητά, αποτοξίνωση από τα συναισθήματα.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σε αυτό το σημείο θα σε διακόψω και συγνώμη ακούγοντας αυτή την εισαγωγή. Έχω ήδη προετοιμαστεί για να ακούσω ότι είναι σίγουρο ότι αυτό είναι δύσκολο όταν μιλάμε για οποιοδήποτε μορφή αποτοξίνωσης από οποιοδήποτε θέμα, νομίζω ότι ξεκινάμε ήδη να μιλήσουμε για μια προσπάθεια η οποία θέλει σθένος. Έτσι δεν είναι;
Ιωάννα Σκλιάμη:
Ακριβώς πολύ σωστά, όπως αναφέρετε και εσείς. Θέλει σθένος, θέλει κόπο, επιμονή και θέληση. Δεν είναι εύκολο. Δεν είναι εύκολη υπόθεση αποτοξίνωση, αλλά πιστέψτε με είναι ανακούφιση.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Νομίζω ότι βγαίνεις και πιο πιο δυνατός όταν καταφέρεις να βγεις από κάτι τοξικό σε οποιοδήποτε επίπεδο. Συγγνώμη που σας διακόπτω ξανά και ακούω τη συνέχειά σας.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Φυσικά βγαίνεις και πιο δυνατός και πιο σίγουρος για τον εαυτό σου και περήφανος θα έλεγα εγώ. Έτσι λοιπόν μπορούμε να κάνουμε αποτοξίνωση και από τις ανθρώπινες σχέσεις. Πρώτον βάζοντας όρια και επικοινωνώντας τις κόκκινες γραμμές μας.
Μπορούμε να βάλουμε όρια στο χρόνο που θα βλέπουμε αυτόν τον άνθρωπο ή να βάλουμε όριο στον χρόνο της συζήτησης που κάνουμε μαζί του. Εάν δούμε ότι η συζήτηση πάει να γίνει τοξική, τότε τη σταματάμε είτε αλλάζοντας θέμα είτε φεύγοντας απλά. Είτε όμως λέγοντας «Έχουμε κάτι άλλο να πούμε;».
Μένουμε δηλαδή μόνο στα θέματα που εμείς θα αισθανόμαστε άνετα και θέλουμε να συζητήσουμε και όχι που πάει τη συζήτηση αυτός ο άνθρωπος. Δεύτερον, βάζουμε φίλτρα. Ο τοξικός άνθρωπος μπορεί να πει ή να κάνει πράγματα που θα μας στεναχωρήσουν και θα μας πικράνουν. Χρειάζεται να σκεφτούμε γιατί; Εσύ παίρνεις μέσα σου ό, τι σου σερβίρει ο άλλος;
Το εργαλείο λοιπόν εδώ είναι η μη ταυτοποίηση με ότι ακούμε γιατί η τοξική ιστορία που σου λέει αυτός ο άνθρωπος δεν είσαι εσύ. Και υπάρχουν δύο μορφές τοξικής ιστορίας. Το ένα είναι να μοιράζεται κάτι που συμβαίνει σε εκείνον και το άλλο είναι να χρεώνει πράγματα σε εσένα υπόκωφα. Τα πάντα λοιπόν πρέπει, να περνάνε από τα φίλτρα μας. Ο τρίτος τρόπος είναι η αποστασιοποίηση. Υπάρχουν και περιπτώσεις που απλά πρέπει να πάρουμε μια απόσταση ή να φεύγουμε.
Να διακόπτουμε κάθε επαφή ακόμα και στον ίδιο χώρο, να βρισκόμαστε με αυτόν τον τοξικό άνθρωπο και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Προσπαθούμε να αποφύγουμε την επαφή περιορίζοντας τον εαυτό μας να ασχοληθεί με αυτόν τον άνθρωπο.
Και να ερχόμαστε σε επικοινωνία και επαφή μαζί του μόνο όταν αυτό είναι απαραίτητο και αναγκαίο. Τέταρτον, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τον δικό μας ρόλο μέσα στην σχέση μας. Εμείς πως είμαστε μέσα στον ρόλο του συντρόφου, του φίλου, του συναδέλφου και πως συνηθίζουμε να συμπεριφερόμαστε. Μόνο όταν κάνουμε την απαραίτητη αυτοκριτική μας.
Μπορούμε να διακρίνουμε τα λάθη των άλλων. Πέμπτον, αποφεύγουμε να εμπλακούμε στο δράμα. Τι είπαμε πριν; Ότι δραματοποιείται συνεχώς. Του αρέσει το δράμα. Άρα αποφεύγουμε να εμπλακούμε στο δράμα, το οποίο μπορεί να φαίνεται ότι διεισδύει σε κάθε πτυχή της ζωής των τοξικών ανθρώπων.
Η ανθρώπινη φύση μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε έλξη, να ακούμε για τα προβλήματα των άλλων ανθρώπων, αλλά όταν έχουμε να κάνουμε με μια τοξική συμπεριφορά, αυτό μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε υπερβολική εμπλοκή και δυσκολία να διαχωρίσουμε τον εαυτό μας από τα προβλήματά του.
Επομένως, προσπαθούμε να έχουμε ανοιχτές τις συναισθηματικές μας κεραίες θα λέγαμε όταν αλληλοεπιδρούμε με τους άλλους για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε τα αισθήματα δυσφορίας και ψυχικής έντασης που προκαλεί η συναλλαγή με τα συγκεκριμένα άτομα.
Κλείνοντας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Λοιπόν κα Σκλιάμη, για τους ακροατές οι οποίοι παρακολουθούν τα podcasts της LearnHealth ίσως παρατήρησαν το εξής, ότι έχω διακόψει ελάχιστες φορές και έχω θέσει λιγότερα ερωτήματα από ποτέ. Αυτό συνέβη πρώτον διότι ήταν ένα πάρα πολύ ωραίο θέμα και εμένα ο λόγος σας και όλο αυτό που συζητήσαμε με καθήλωσε και το παρακολούθησα με μεγάλη προσοχή.
Ένα είναι αυτό. Και δεύτερον γιατί θεωρώ ότι ένα τέτοιο θέμα εν καιρώ και ελπίζω σύντομα να μπορέσουμε να το αναπτύξουμε σε ένα, σε ένα webinar, γιατί έχει πάρα πάρα πολύ βάθος και στην ανάλυσή του και νομίζω ότι αφορά πάρα πολύ κόσμο.
Γιατί μπορεί κάποιοι να είναι μέσα σε αυτό, να έχουν περάσει από αυτό, να βλέπουν ότι θα έρθει αυτό. Είναι ένα τεράστιο θέμα. Οπότε λοιπόν εδώ θα τελειώσουμε αυτή μας τη συζήτηση. Σας ευχαριστώ πάρα πάρα πολύ. Ήταν πάρα πολύ σημαντική πληροφορία. Έχω κρατήσει και τις σημειώσεις μου.
Οπότε σας προσκαλώ κιόλας στο να δομήσουμε κάποια στιγμή ένα webinar και να δώσουμε στο κοινό ακόμα περισσότερη πληροφορία όσον αφορά αυτό το φλέγον θέμα και απ ότι γνωρίζω και τη συζήτηση που έχουμε κάνει προσωπικά και άλλα πολλά θέματα όπου θα αγγίξουμε νομίζω κάποια στιγμή και το κομμάτι της ειδικότητάς σας όσον αφορά την Εγκληματολογία.
Οπότε σας ευχαριστώ πάρα πολύ και ανανεώνουμε το ραντεβού μας είτε σε ένα επόμενο podcast είτε σε κάποια δημιουργία ενός περιεχομένου σε μορφή webinar.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Σας ευχαριστώ πολύ και εγώ κύριε Φιλιππόπουλε. Κλείνοντας θα ήθελα να πω κάτι τελευταίο στους ακροατές μας. Να θυμόμαστε ότι κανείς και ποτέ δε μπορεί να γίνει τοξικός εάν πρώτα δεν του το επιτρέψουμε εμείς. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κι εμείς να στε καλά.
Ιωάννα Σκλιάμη:
Γεια σας.
