Ακούστε το podcast
Τι θα συζητήσουμε
Στο σημερινό podcast, «Ψυχικά Ανθεκτικά Παιδιά Τώρα, Ενδυναμωμένοι Ενήλικες στο Μέλλον», θα εξερευνήσουμε την έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας και θα αναλύσουμε τις βασικές δεξιότητες και στρατηγικές για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ευδοκιμήσουν στον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο του σήμερα.
Έπειτα, θα στοχαστούμε σχετικά με, τον αντίκτυπο που έχουν, στην ανθεκτικότητα των παιδιών, οι υγιείς σχέσεις με την οικογένεια, τους συνομηλίκους και τους εκπαιδευτικούς και με τον τρόπο δημιουργίας μιας υποστηρικτικής κοινότητας που θα ενθαρρύνει την ανάπτυξή τους.
Σε μια εποχή γεμάτη με άνευ προηγουμένου προκλήσεις και ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας στα παιδιά μας δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική. Η ανθεκτικότητα ενδυναμώνει τα παιδιά ώστε να πλοηγηθούν με θάρρος στις αντιξοότητες, να υπερπηδήσουν εμπόδια και να αντιμετωπίσουν το μέλλον με αυτοπεποίθηση και δύναμη.
Ελάτε μαζί μας καθώς εμβαθύνουμε στην επιστήμη της ανθεκτικότητας, και παρέχουμε πρακτικές συμβουλές για να εξοπλίσουμε τα παιδιά μας με τα εργαλεία που χρειάζονται για να ανθίσουν. Ας οικοδομήσουμε ένα πιο φωτεινό, πιο ανθεκτικό μέλλον μαζί!
Καλεσμένη στο σημερινό επεισόδιο podcast η Εκπαιδευτικός κα Μαρία Μπουζιώτη!
Απομαγνητοφώνηση
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλώς ήρθατε στα πτωτικά επεισόδια της LearnHealth. Τον απόλυτο προορισμό γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας, της ευεξίας, αυτοβελτίωσης και γονεϊκότητας. Στη LearnHealth πιστεύουμε πως η καλή υγεία, η ατομική ανάπτυξη, η βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων, όλα ξεκινάνε με τη γνώση και τη σωστή ενημέρωση.
Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας καθώς και να ενημερωθείτε σωστά από το να συνδεθείτε με έναν επαγγελματία υγείας με εξειδίκευση σε ένα από τους παραπάνω κλάδους.
Είμαι ο Διονύσης Φιλιππόπουλος, συνιδρυτής και project manager της LearnHealth και σας καλωσορίζω στο σημερινό επεισόδιο όπου θα έχουμε για άλλη μια φορά καλεσμένη μαζί μας την κυρία Μπουζιώτη Μαρία με την ειδικότητα της εκπαιδευτικού, όπου σήμερα το θέμα μας θα είναι «Ψυχικά ανθεκτικά παιδιά τώρα δυνατοί ενήλικες στο μέλλον».
Εισαγωγή
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Καλησπέρα!
Μαρία Μπουζιώτη:
Καλησπέρα κύριε Φιλιππόπουλε. Καλησπέρα και σε όσους μας ακούν. Είναι υπέροχο το γεγονός ότι μας δίνεται για ακόμη μια φορά η ευκαιρία να συζητήσουμε σχετικά με μια ιδιαίτερα σημαντική έννοια, την ψυχική ανθεκτικότητα.
Και θα αναφέρω τα λόγια ενός πολύ σημαντικού ανθρώπου, του Νίτσε, που θεωρώ ότι έχουν σχέση με το θέμα που θα συζητήσουμε σήμερα. «Από τότε που κουράστηκα να ψάχνω, έμαθα να βρίσκω και από τότε που ο άνεμος μου εναντιώθηκε, έμαθα να σαλπάρω με όλους τους ανέμους».
Ξεκινώ έτσι λοιπόν, για να μιλήσουμε για μια υπερδύναμη θα έλεγα εγώ, που έχουμε την ευκαιρία να δώσουμε στα παιδιά μας να τα εξοπλίσουμε με αυτήν. Θα γνωρίσουμε την έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας. Θα αναλύσουμε βασικές δεξιότητες και στρατηγικές για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να πορευτούν με αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση στον κόσμο του σήμερα, ο οποίος μεταβάλλεται συνεχώς.
Επομένως, τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι ποια είναι η σημασία που έχουν στην ανθεκτικότητα των παιδιών οι υγιείς σχέσεις με την οικογένεια, τους συνομηλίκους και τους εκπαιδευτικούς. Με ποιο τρόπο θα υποστηρίξουμε τα παιδιά μας ώστε να γίνουν ψυχικά ανθεκτικά σε μια εποχή γεμάτη με προκλήσεις, ραγδαίες εξελίξεις.
Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας στα παιδιά θεωρώ ότι δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική. Η ψυχική ανθεκτικότητα τα ενδυναμώνει ώστε να πλοηγηθούν με θάρρος στις αντιξοότητες, να υπερπηδήσουν εμπόδια, να αντιμετωπίσουν το μέλλον με σιγουριά και δύναμη. Πάμε λοιπόν να εμβαθύνουμε σε αυτή την υπερδύναμη και να δούμε πρακτικές συμβουλές για να μπορούν τα παιδιά μας να έχουν τα εργαλεία που χρειάζονται για ν ανθίσουν.
Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή σας για άλλη μια φορά κα Μπουζιώτη. Θα περάσω λοιπόν εγώ… παρακαλώ. Όχι από συνήθεια, αλλά επειδή νομίζω απαιτείται σε κάθε podcast που κάνουμε με τον ορισμό. Πείτε μας λοιπόν τι ορίζεται ως ψυχική ανθεκτικότητα.
Μαρία Μπουζιώτη:
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα της επιτυχούς προσαρμογής, δηλαδή προσαρμοστικότητα πολύ απλά του ατόμου σε δύσκολες καταστάσεις της ζωής. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση επίσης στρεσσογόνων, τραυματικών εμπειριών, αλλά το βασικότερο είναι η ανάκαμψη από τις αρνητικές ή καταστροφικές επιδράσεις αυτών των εμπειριών.
Άρα λοιπόν, η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την προσαρμογή, Την ευελιξία του κάθε ατόμου, την αποτελεσματική αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και την ανάκαμψη από αυτές. Και για να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για την ψυχική ανθεκτικότητα, επειδή θεωρείται μια καινούργια έννοια, πρέπει να πούμε ότι έχει μελετηθεί εδώ και δεκαετίες.
Δηλαδή, η πρώιμη έρευνα ξεκίνησε περίπου από το 50 και το 60 με τη δουλειά ψυχολόγων. Ξεκίνησε βέβαια στα πλαίσια της ψυχολογίας και της ανθρώπινης ανάπτυξης. Διεξήχθησαν πολλές μελέτες σε παιδιά, εστιάζοντας σε εκείνα που αντιμετώπισαν σημαντικό άγχος και αντιξοότητες και παρατηρήθηκε ότι σε αυτά τα παιδιά, παρά το ότι αντιμετώπισαν αυτές τις προκλήσεις, ένας σημαντικός αριθμός αυτών των παιδιών εξελίχθηκε παρόλα αυτά σε ικανούς φροντιστές και με αυτοπεποίθηση ενήλικες.
Η έρευνα αυτή έθεσε τα θεμέλια για την κατανόηση της ανθεκτικότητας ως μια δυναμική διαδικασία, δηλαδή μια διαδικασία που μπορεί να αναπτυχθεί και να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να την αναπτύξουν. Αργότερα, στις δεκαετίες του 70 και του 80.
Έγιναν περαιτέρω μελέτες που συμπεριέλαβαν τις έννοιες στους παράγοντες της κοινωνικής υποστήριξης και του ρόλου του σχολείου στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, που και αυτό μας αφορά πάρα πολύ και τελικά με έρευνες που έγιναν αργότερα, ουσιαστικά τονίστηκε ότι η ανθεκτικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα σε ένα προστατευτικό περιβάλλον και με υποστήριξη ανθρώπων που είναι κοντά στο παιδί ή στο κάθε άτομο.
Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, η έρευνα για την ανθεκτικότητα έχει ενσωματώσει τις εξελίξεις στην νευροεπιστήμη, δείχνοντας πως η πλαστικότητα του εγκεφάλου και τα συστήματα απόκρισης στο στρες συμβάλλουν στην ικανότητα ενός ατόμου για να είναι ψυχικά ανθεκτικό.
Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ψυχικά ανθεκτικού ανθρώπου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Μπουζιώτη σε αυτό σημείο θα ήθελα να σας ρωτήσω πως μπορεί να ξεχωρίσουμε έναν ψυχικά ανθεκτικό άνθρωπο. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του που τον διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους;
Μαρία Μπουζιώτη:
Ωραία, αυτή η ερώτηση είναι πάρα πολύ σημαντική και θα λέγαμε ότι οι ψυχικά θετικοί άνθρωποι έχουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά που αυτά τα χαρακτηριστικά δρουν προστατευτικά και προάγουν την ψυχική ανθεκτικότητα.
Αρχικά θα λέγαμε ότι αυτά τα άτομα έχουν μια χαλαρή διάθεση στο πώς αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα, πώς βλέπουν δηλαδή και μπλέκονται με τον κόσμο. Έχουν μια διάθεση για επίλυση προβλημάτων, δεν βλέπουν δηλαδή την παρουσία ενός προβλήματος ως κάτι τραγικό.
Έχουν την ικανότητα – έχουν αναπτύξει επίσης την ικανότητα να διακρίνουν τη σοβαρότητα των καταστάσεων και να αντιμετωπίζουν τη ζωή, ας το πούμε πιο απλά, με μια πιο χαλαρή διάθεση, με μια πιο θετική διάθεση.
Επιπλέον, ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι η κοινωνικότητα, με την έννοια ότι όχι, έχουν πάρα πολλούς φίλους, αλλά ότι αναπτύσσουν στενές φιλικές σχέσεις, ποιοτικές με συνομηλίκους με άλλα άτομα, οπότε αυτό δρα προστατευτικά και είναι ένας παράγοντας που βοηθά αυτά τα άτομα να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες, να νιώθουν πιο ασφαλή.
Στη συνέχεια είναι η ευχάριστη προσωπικότητα που μπορεί να έχει κάποιος και αυτό έχει άμεση σχέση με τη χαλαρή διάθεση με την οποία μπορεί να αντιμετωπίζει την καθημερινότητα και τις δυσκολίες της. Και θα έλεγα ότι ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των ψυχικά ανθεκτικών ανθρώπων είναι η αυτο-αποτελεσματικότητα.
Με ποια έννοια; Οι άνθρωποι αυτοί επικεντρώνονται σε στόχους, ακόμα και μικρούς στόχους και θέτουν στόχους με ρεαλιστικές προσδοκίες. Δηλαδή προσπαθούν να επιτύχουν μικρά πράγματα και έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες.
Δηλαδή καταλαβαίνουν τι μπορούν να επιτύχουν και τι μπορεί να πάει στραβά. Είναι χαρούμενοι με τα επιτεύγματά τους, ακόμα και με μικρά επιτεύγματα. Εμπλέκονται σε παραγωγικές δραστηριότητες. Έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και αυτό όλο έχει σχέση με την αυτο αποτελεσματικότητα και δρουν βέβαια θετική ενέργεια από το να είναι αποτελεσματικοί σε διάφορους τομείς.
Από αυτό λοιπόν, από την αυτο-αποτελεσματικότητα πηγαίνουμε στο επόμενο χαρακτηριστικό που είναι η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση που μπορεί να έχει ένα άτομο. Και τι σημαίνει αυτό; Αυτοπεποίθηση πάλι με ρεαλιστικά στοιχεία. Δηλαδή οι άνθρωποι αυτοί γνωρίζουν τα δυνατά, αλλά όχι μόνο τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία τους.
Ξέρουν λοιπόν ότι είναι καλοί σε κάποια πράγματα. Έχουν κάποια χαρακτηριστικά, μπορεί και σωματικά, τα οποία μπορεί κάποια να είναι θετικά, μπορεί άλλα να είναι μειονεκτήματα. Όμως έχουν συμφιλιωθεί με αυτό, έχουν πλήρη εικόνα του εαυτού τους, δεν ωραιοποιούν οι καταστάσεις και αυτό έχει ξεκινήσει και από την οικογένειά τους.
Άρα λοιπόν έχουν πλήρη εικόνα του εαυτού τους με ειλικρίνεια και με αυτοσεβασμό. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να ξέρει ότι δεν είναι αποτελεσματικός. Εγώ ας πούμε, δεν είμαι αποτελεσματική στις κατασκευές. Αυτό το γνωρίζω, έχω εξοικειωθεί, προσπαθώ πολλές φορές, αλλά ξέρω ότι δεν είμαι πολύ καλή σε αυτό. Είμαι καλή, σε άλλα πράγματα όμως.
Άρα αυτό έχει να κάνει με την αυτοεκτίμησή μου. Ότι εκτιμώ τον εαυτό μου γνωρίζοντας ότι δεν πετυχαίνω παρά πολύ καλά σε ένα τομέα, αλλά προσπαθώ και πετυχαίνω σε άλλους τομείς καλύτερα. Άρα λοιπόν η διαφορετικότητα, γιατί αυτό έχει σχέση και με διαφορετικότητα πηγάζει από το γεγονός ότι κάποιος ξέρει τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία του, τα σέβεται, τα αναφέρει, δεν έχει πρόβλημα με αυτό, σταδιακά μπορεί και φτάνει σε αυτό το σημείο να μην έχει πρόβλημα με αυτό και προσπαθεί να κάνει το καλύτερο που μπορεί.
Επίσης αυτά τα άτομα έχουν αναπτύξει σε κάποια περίοδο της ζωής τους στενές τουρκικές σχέσεις με κάποιον φροντιστή, με κάποιον άλλον άνθρωπο, ιδιαίτερες σχέσεις που τους έχουν προσφέρει στοργή και ασφάλεια και αυτό έχει χτίσει την αυτοεκτίμησή του στην προσωπικότητά τους και τα έχει κάνει συναισθηματικά ασφαλή.
Και επίσης αυτά τα άτομα έχουν ένα σταθερό αξιακό σύστημα και σταθερές πεποιθήσεις που κάποιος τους έχει μυήσει σε αυτές τις πεποιθήσεις και πολλές φορές μπορεί να είναι κάποιος γονέας, κάποιος σημαντικός άνθρωπος στη ζωή τους.
Και πολλές φορές εμείς οι γονείς, οι οποίοι έχουμε κάποιο αξιακό σύστημα, όλοι έχουμε, προσπαθούμε να αποτελέσουμε το παράδειγμα για τα παιδιά μας ώστε να μυηθούν σε αυτές τις αξίες. Και μπορεί να φαίνεται ότι τα παιδιά μας δεν δίνουν καμία σημασία ή ότι δεν έχουν αντιληφθεί αυτό που τους λέμε, αλλά θα δείτε ότι στην πορεία μεγαλώνοντας αν έχετε προσπαθήσει να μυήσετε τα παιδιά σας με κάποιες αξίες, αυτές ουσιαστικά έχουν αποτυπωθεί στο σύστημά τους, στη μνήμη τους και τα συντροφεύουν στην πορεία της ζωής τους.
Οπότε τίποτα δεν πάει χαμένο αν κάνουμε την απαραίτητη προσπάθεια.
Ψυχική ανθεκτικότητα και αθλητισμός
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Μπουζιώτη πώς να συνδέσετε την ψυχική ανθεκτικότητα με τον αθλητισμό;
Μαρία Μπουζιώτη:
Θα έλεγα ότι η ανθεκτικότητα, η ψυχική ανθεκτικότητα και ο αθλητισμός συνδέονται στενά, ειδικά στο πλαίσιο της παιδικής ανάπτυξης. Ο αθλητισμός παρέχει ένα ιδανικό πλαίσιο για τα παιδιά προκειμένου να αναπτύξουν την ανθεκτικότητά τους.
Γιατί; Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι ο αθλητισμός προσφέρει έδαφος για αντιμετώπιση πολλών προκλήσεων, όπως και η ζωή άλλωστε, γιατί και η ζωή μας είναι γεμάτη προκλήσεις, παρουσιάζει προκλήσεις και εμπόδια.
Ο αθλητισμός, είτε πρόκειται για έναν σκληρό αντίπαλο είτε για ένα χαμένο σουτ. Τα παιδιά μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν και να ξεπερνούν αυτές τις προκλήσεις, χτίζοντας την ανθεκτικότητα στη διαδικασία. Γιατί αυτό είναι μια διαδικασία.
Και το σημαντικό είναι ότι στον αθλητισμό δεν έχουν δίπλα τους τη μαμά και τον μπαμπά για να τα βοηθάει ανά πάσα στιγμή, γιατί αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται πάντα. Είναι σημαντικό να προστατεύουμε τα παιδιά μας και όλοι θέλουμε να τα προστατεύουμε, αλλά κάποιες φορές πρέπει να αντιμετωπίζουν μόνα τους τις προκλήσεις και εμείς να είμαστε από πίσω για να βοηθάμε για να τα παρηγορούμε κλπ. Ο αθλητισμός λοιπόν προσφέρει αυτό το σημαντικό στοιχείο.
Στη συνέχεια, ένα άλλο πολύ σημαντικό δεδομένο για την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας είναι η αντιμετώπιση της αποτυχίας. Στον αθλητισμό η αποτυχία είναι αναπόφευκτη. Τα παιδιά μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν απώλειες, λάθη γιατί το λάθος είναι κάτι το οποίο θεωρείται μεμπτό και πολύ κακό από πολλούς. Αλλά το λάθος θα έλεγα είναι μια ευκαιρία για να γίνεις καλύτερος.
Κάθε λάθος σε κάνει να γίνεσαι καλύτερος. Άρα λοιπόν, όλα αυτά τα βοηθούν να αναπτύξουν την ικανότητα να αξιοποιούν θετικά τα πισωγυρίσματα. Και αυτό είναι ουσιαστική πτυχή της ανθεκτικότητας. Στη συνέχεια χτίζουν την αυτοπεποίθησή τους.
Η επιτυχία στον αθλητισμό, ακόμη και οι μικρές νίκες, μπορούν να τονώσουν σημαντικά την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού και του καθενός. Αυτή η εμπιστοσύνη λοιπόν, τα βοηθά να χειρίζονται τις μελλοντικές προκλήσεις της ζωής πιο αποτελεσματικά και τα κάνει να έχουν μια πιο ανθεκτική νοοτροπία. Γιατί δε γίνεται να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας λέγοντάς τους ότι όλα θα είναι τέλεια, η ζωή είναι μόνο ευτυχία, γιατί δεν είναι η αλήθεια αυτή.
Η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις. Στη συνέχεια, ο αθλητισμός προσφέρει την ομαδική εργασία και η υποστήριξη από το σύνολο. Το να είσαι μέλος μιας ομάδας διδάσκει στα παιδιά τη σημασία της συνεργασίας. Μαθαίνουν να βασίζονται στους συμπαίκτες τους πολλές φορές ή σε αυτούς που αθλούνται μαζί τους, να παρέχουν υποστήριξη, να δέχονται υποστήριξη, γιατί δεν είναι κακό να δέχεσαι υποστήριξη, όχι μόνο να δίνεις.
Δημιουργώντας ένα δίκτυο που τα βοηθά να αντιμετωπίσουν και πάλι τις δυσκολίες. Γιατί η δυσκολία είναι κάτι που πολλές φορές θα έρθει στη ζωή μας. Είναι σημαντικό να ξέρουμε να δεχόμαστε και τη βοήθεια από τους άλλους. Επίσης να αναφέρω κάτι πολύ σημαντικό στη συνέχεια που δίνει τροφή. Ο αθλητισμός είναι η πειθαρχία και η σκληρή δουλειά.
Ο αθλητισμός απαιτεί τακτική εξάσκηση και πειθαρχία. Η προσπάθεια και η αφοσίωση που απαιτείται για τη βελτίωση στον αθλητισμό σε ένα άθλημα βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν την αξία της σκληρής δουλειάς και της επιμονής που είναι βασικά συστατικά της ανεκτικότητας.
Γιατί δυστυχώς σήμερα μέσω των διαφόρων μέσων κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει μια προβολή προτύπων της ευκολίας, της εύκολης δηλαδή επίτευξης στόχων, του κέρδους χρημάτων που αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Είναι σημαντικό τα παιδιά μας να μάθουν ότι χρειάζεται να προσπαθήσουν για να επιτύχουν κάτι σημαντικό και δε θα το πετύχουν με την πρώτη.
Και αυτό δεν είναι κακό γιατί μετά η νίκη και η επιτυχία θα είναι πιο γλυκιά μέσω της προσπάθειας. Αλλά στο τέλος θα έλεγα ότι ο αθλητισμός επίσης προσφέρει μια σημαντική βοήθεια στο παιδί να διαχειρίζεται το άγχος του.
Γιατί η συμμετοχή σε αθλήματα σε διάφορες σημαντικές εκδηλώσεις στα πλαίσια του αθλήματος – οι αγώνες, βοηθά τα παιδιά να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος και η σωματική δραστηριότητα που εμπλέκεται στον αθλητισμό βέβαια τα βοηθάει γενικότερα να μειώσουν τα επίπεδα άγχους και να έχουν μια καλύτερη ψυχική ευεξία.
Άρα λοιπόν θεωρώ τον αθλητισμό ένα βασικό στοιχείο που έχει βοηθήσει και εμένα προσωπικά να πω, να αναπτύξω την ψυχική μου ανθεκτικότητα και να βελτιώσω την προσωπικότητά μου, να τονίσω την αυτοπεποίθησή μου και να γίνω διαφορετική ως άνθρωπος.
Ποιος ο ρόλος του σχολείου
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Πιστεύω ότι στο συγκεκριμένο ερώτημα θα χρειαζόταν να σας διακόψω και να προσθέσω κάτι σε όλα αυτά που είπατε, αλλά δεν χρειάστηκε. Με καλύψατε και εμένα σε αυτά που είχα σκεφτεί να προσθέσω, μιας και είναι η ειδικότητά μου. Θα περάσω λοιπόν στο επόμενο κομμάτι που είναι καθαρά η δικιά σας ειδικότητα και έτσι θα σας ακούσω ξανά με προσοχή. Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου κα Μπουζιώτη;
Μαρία Μπουζιώτη:
Ποιος ο ρόλος του σχολείου! Βέβαια, το σχολείο διαδραματίζει ένα πάρα πολύ βασικό ρόλο σε συνεργασία με την οικογένεια πάντα, γιατί αυτά τα περιβάλλοντα είναι αλληλένδετα θα έλεγα. Δεν υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο. Το σχολικό σύστημα λοιπόν, είναι σημαντικό να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των παιδιών για υγεία, ασφάλεια και εξέλιξη.
Επίσης, το σχολείο πρέπει να είναι σημαντικό να προάγει την επιτυχία των μαθητών όχι μόνο ως ακαδημαϊκή επιτυχία. Δεν εννοώ ότι κάποιος μαθητής είναι ψυχικά ανθεκτικός αν είναι άριστος και παίρνει τον καλύτερο βαθμό σε όλα.
Αλλά οι μαθητές είναι σημαντικό να νιώθουν μέλη μιας ζεστής κοινότητας. Αυτό πρέπει να είναι το σχολείο, μια ζεστή κοινότητα που αποδέχεται τα μέλη της και τα βοηθάει να εξελιχθούν και μέσα από αυτό τα οδηγεί στην επιτυχία. Το κάθε παιδί να επιτυγχάνει το στόχο ανάλογα με τις δυνατότητές του.
Στη συνέχεια, το σχολείο είναι σημαντικό να αποτελεί ένα δημιουργικό περιβάλλον μάθησης. Να αναπτύσσει δεξιότητες πάρα πολύ βασικό για ανάπτυξη δεξιοτήτων και να διαμορφώνει ουσιαστικά παιδιά τα οποία αργότερα θα γίνουν πολίτες που θα ενδιαφέρονται όχι μόνο για τον εαυτό τους και για τους άλλους, θα αναπτύσσουν το λόγο τους και θα εκφράζονται, θα λένε την άποψή τους και θα δρουν ως μέλη μιας κοινότητας, όχι ως ιδιώτες. Αυτό που είπα πριν, όχι ο καθένας για τον εαυτό του.
Θα είναι μέλη κοινότητας, Θα βοηθούν ο ένας τον άλλον, θα διεκδικούν τα δικαιώματά τους, αλλά θα ενδιαφέρονται και για τον συνάνθρωπό τους. Και τέλος, το σχολείο μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας και μέσα από εξωσχολικές δραστηριότητες.
Δηλαδή όπως είπαμε τον αθλητισμό, που είναι και αυτός βασικός παράγοντας – βασικό στοιχείο του σχολείου και πρέπει να είναι οι πολιτιστικές δράσεις – σχέση των παιδιών με την τέχνη, η μουσική. Όλα αυτά λοιπόν αναπτύσσουν παιδιά, προσωπικότητες με πολλαπλά ενδιαφέροντα και τα βοηθούν να γίνουν πιο σταθεροί και σταθερά αναπτυσσόμενοι άνθρωποι και να μπορούν να βρίσκουν καταφύγιο όταν έρθει η δύσκολη στιγμή σε διάφορα πράγματα που έχουν πάρει από το σχολείο τους, από την οικογένειά τους, έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν την κάθε δυσκολία, την κάθε αντιξοότητα.
Ο ρόλος των γονιών
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Η επόμενη ερώτησή μου κα Μπουζιώτη έχει να κάνει με τη συμμετοχή των γονιών στην ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών πριν από το σχολείο και πριν από τον αθλητισμό ή παράλληλα μιας και η οικογένεια είναι το πρώτο κύτταρο της κοινωνίας μας. Πείτε μας λίγο για τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μπορούν να εξοπλίσουν τα παιδιά τους.
Μαρία Μπουζιώτη:
Βεβαίως, θα μιλήσω κι εγώ ως μητέρα ότι πολλές φορές σκέφτομαι ότι την κοινωνία στην οποία θα βγουν τα παιδιά μου στο μέλλον βλέπω όλα αυτά που γίνονται καθημερινά. Φοβάμαι, αλλά πρέπει όλοι να ξέρουμε κι αυτό που έχω συνειδητοποιήσει κι εγώ προσωπικά – και είναι μια μεγάλη αλήθεια ότι εμείς οι γονείς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις της καθημερινότητας το άγχος, ακαδημαϊκά θέματα, δυσκολίες με φίλους, ακόμα και σοβαρές απώλειες, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι η προστασία των παιδιών από όλα τα απροσδόκητα και επώδυνα γεγονότα της ζωής δεν είναι εφικτή.
Πρέπει να ξεκινήσουμε από εκεί. Να παραδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να τα προστατέψουμε από το καθετί. Τι μπορούμε να κάνουμε όμως; Μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα, αλλά δεν μπορούμε και δεν πρέπει να είμαστε συνέχεια πριν από αυτά, γιατί αυτά.
Πρέπει να τα αφήσουμε να πέσουν, πρέπει να τα αφήσουμε να βιώσουν πράγματα και εμείς βέβαια να είμαστε δίπλα τους για ότι χρειαστούν. Άρα τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να εξοπλίσουν τα παιδιά τους; Πρώτον και κυριότερο είναι να τους προσφέρουν μια ελευθερία έκφρασης, δηλαδή να τους να τα αφήνουν να εκφράζουν τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα και να έχουν επίγνωση των συναισθημάτων τους.
Δηλαδή εγώ τώρα είμαι στενοχωρημένος. Δεν είναι κακό να είμαι στενοχωρημένος. Το νιώθω, το εκφράζω και προσπαθώ να δω πώς μπορώ να λύσω αυτό το πρόβλημα. γιατί είμαι στενοχωρημένος; Είναι τόσο σημαντικό το πρόβλημα που έχω και πως θα το αντιμετωπίσω;
Άρα λοιπόν, είναι σημαντικό να αφήνουμε τα παιδιά μας να νιώθουν τα συναισθήματά τους και να έχουν επίγνωση αυτών των συναισθημάτων. Στην πορεία είναι πάρα πολύ σημαντικό να ενισχύουμε τις ικανότητες και τις δεξιότητές τους σε συνεργασία με το σχολείο.
Δηλαδή η ακαδημαϊκή επιτυχία που δεν είναι το σημαντικότερο, τα ατομικά ταλέντα – αυτό είναι το σημαντικότερο για μένα. Μπορεί ένα παιδί να είναι καλό στις κατασκευές, στη μουσική, στον αθλητισμό. Επομένως, στα πλαίσια της ενίσχυσης των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων του κάθε παιδιού, σημαντικό εκτός από τα προσωπικά ταλέντα είναι και η προσφορά βοήθειας.
Δηλαδή ένα παιδί κερδίζει, αναπτύσσει δεξιότητες και μέσα από την προσφορά στους άλλους και επίσης έτσι νιώθει σημαντικό. Εκτός αυτού όμως, οι γονείς είναι σημαντικό να μυούν τα παιδιά τους και στη γυμναστική στον αθλητισμό, όπως αναφέραμε και πριν. Καλή σωματική υγεία.
Σώμα και μυαλό πιο ανθεκτικά, καλές διατροφικές συνήθειες, τακτική άσκηση, ύπνος. Και όλα αυτά βοηθούν και στη μείωση των αρνητικών συναισθημάτων, του θυμού, της κατάθλιψης, του άγχους, που το άγχος και η κατάθλιψη είναι συνήθη προβλήματα στην παιδική ηλικία, παρόλο που φαίνεται πολύ περίεργο αυτό, αλλά ισχύει.
Εκτός όλων των άλλων, είναι σημαντικό οι γονείς να υπάρχουν και να προβάλλονται και να δείχνουν στα παιδιά τους ότι οι ίδιοι είναι τα πρότυπα λοιπόν που δείχνουν αποφασιστικότητα και θετική σκέψη απέναντι στα προβλήματα.
Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς να έχουν θετική σκέψη, θετική σκέψη δε σημαίνει ότι όλα είναι τέλεια. Θετική σκέψη σημαίνει ότι αναγνωρίζουν τα προβλήματα που υπάρχουν και έχω διάθεση να τα λύσω με θετική διάθεση.
Όταν τα παιδιά λοιπόν βλέπουν την αποφασιστικότητα των γονιών τους στην επίλυση προβλημάτων, αυτό και μόνο είναι ένα βασικό στοιχείο που τα κάνει ψυχικά ανθεκτικά. Βλέπω τον πατέρα μου να είναι αισιόδοξος και να λύνει προβλήματα και με αποφασιστικότητα.
Αυτό είναι ένα τέλειο παράδειγμα για να το μιμηθώ κι εγώ αργότερα. Και στο τέλος, το σημαντικότερο που έχει να κάνει ένας γονιός είναι να προσφέρει στα παιδιά του αγάπη, έπαινο για τα μικρά επιτεύγματα, τα μικρά και τα μεγάλα και να δείχνει ευγνωμοσύνη και να μυήσει τα παιδιά του στην ευγνωμοσύνη για τα μικρά πράγματα της ζωής.
Δεν χρειάζεται δηλαδή να έχουμε πολλά χρήματα, να έχουμε ένα τέλειο σπίτι- όλα είναι τέλεια στη σημερινή εποχή, ένα τέλειο σώμα για να είμαστε ευγνώμονες. Είναι σημαντικό να έχουμε υγεία, να έχουμε όμορφες στιγμές, γιατί δεν είναι πράγματα δεδομένα για να νιώθουμε ευγνωμοσύνη. Και όταν οι γονείς είναι ευγνώμονες, το ίδιο θα πάρουν ως μήνυμα και τα παιδιά τους. Άρα λοιπόν οι γονείς -το μερίδιο των γονέων προς την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι αυτά τα βασικά στοιχεία.
Χρήσιμες συμβουλές για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Κα Μπουζιώτη πριν κλείσουμε το σημερινό μας επεισόδιο, θα ήθελα να μας πείτε ως συμπέρασμα της συζήτησης που κάναμε, πως τελικά μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά μας ψυχικά ανθεκτικά.
Μαρία Μπουζιώτη:
Βεβαίως θα πάρω λοιπόν, θα ξεκινήσω από κάποιους στίχους του Καβάφη και θα καταλήξω στο συμπέρασμα. Είναι οι στίχοι από το ποίημα του «Ιθάκη».
«Τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπας, το θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, πάντα στο νου σου να έχεις την Ιθάκη. Το φτάσιμο εκεί είναι ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου. Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει. Και γέρος πια ν’ αράξει στο νησί. Πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο. Μην προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σου έδωσε το ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δεν θα έβγαινες στο δρόμο. Άλλα δεν έχει να σου δώσει πια. Κι αν φτωχική τη βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν».
Θεωρώ ότι αυτό το ποίημα έχει άμεση σχέση με την ψυχική ανθεκτικότητα και με το να κάνουμε τα παιδιά μας να χαίρονται για τη ζωή τους χωρίς να ψάχνουν να βρουν την τελειότητα. Να έχουν το νου τους στο ταξίδι γιατί αυτό μετράει, να μην φοβούνται τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες και τον θυμωμένο Ποσειδώνα.
Θα υπάρξουν πολλοί τέτοιοι στη ζωή τους και ακόμη κι αν φοβούνται, γιατί ο φόβος είναι κάτι πολύ φυσιολογικό, να κοιτάζουν να γίνονται σοφότερα και να παίρνουν πάντα τα θετικά στοιχεία για να φτάσουν πλέον πλούσια με όσα κέρδισαν στο δρόμο και όχι υλικά αλλά πιο πολύ συναισθηματικά και τους ανθρώπους, τους σημαντικούς ανθρώπους που θα κερδίσουν στη ζωή τους.
Είναι σημαντικό λοιπόν να τονίσουμε ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι έμφυτο χαρακτηριστικό απαραίτητα σε κάποιους είναι έμφυτο, αλλά είναι μια ικανότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί. Αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να προάγουμε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, να ενθαρρύνουμε την επίλυση προβλημάτων για να διαμορφώνουμε έτσι τα παιδιά μας και να γίνονται πιο ανθεκτικά.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να χτίσουν το σθένος για την πλοήγηση στις προκλήσεις της ζωής. Τα ανθεκτικά παιδιά είναι καλύτερα εξοπλισμένα για να ευδοκιμήσουν μπροστά στις αντιξοότητες και να έχουν μια ευημερία και μια επιτυχία στη ζωή τους.
Επομένως, καθώς ολοκληρώνουμε την εξερεύνηση αυτής της έννοιας της ψυχικής ανθεκτικότητας, πρέπει να θυμόμαστε ότι η καλλιέργεια αυτής της ζωτικής ικανότητας δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής.
Έχει να κάνει με το να δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να ευδοκιμήσουν, να έχουν αυτοπεποίθηση, να έχουν μια ισχυρή αίσθηση αυτοεκτίμησης, να εκτιμούν τον εαυτό τους δηλαδή με τα θετικά και τα αρνητικά και να μπορούν να είναι προετοιμασμένα για τα αναπόφευκτα σκαμπανεβάσματα της ζωής.
Τα εξοπλίζουμε λοιπόν με εργαλεία για να έχουν μια ισορροπημένη ζωή, να έχουν υπομονή, ενσυναίσθηση και να γνωρίζουν ότι κάθε μικρό βήμα που κάνουν σήμερα με τους γονείς τους, με την οικογένειά τους θα διαμορφώσει ένα πιο φωτεινό, πιο ανθεκτικό αύριο. Και αυτό είναι το σημαντικό. Γιατί τα παιδιά μας είναι το μέλλον αυτής της κοινωνίας.
Επίλογος
Διονύσης Φιλιππόπουλος:
Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ κα Μπουζιώτη για ακόμα ένα podcast. Και σίγουρα θα ανανεώσουμε το ραντεβού μας για το επόμενο! Καλό σας απόγευμα!
Μαρία Μπουζιώτη:
Και εγώ σας ευχαριστώ θερμά! Εύχομαι καλό απόγευμα!
